Kumarbazın Yanılgısı (Gambler’s Fallacy) Nedir? |2023

Kumarbazın Yanılgısı veya Monte Carlo Yanılgısı Nedir?

Kumarbazın yanılgısı (İngilizce: Gambler’s Fallacy) ya da Monte Carlo yanılgısı (İngilizce: Monte Carlo Fallacy), birbiri ile ilişkisi olmayan olayları ilişkilendirerek bir olayın başka bir olayın gerçekleşme ihtimalini etkilediğine ilişkin eğilimdir. Klasik iktisat ve finans teorileri insanların her şeyi hesaplayabileceğini varsayar. Yani bir olayın gerçekleşme olasılığını tam olarak bilir ve piyasalarda yatırım kararını da ona göre verir. Gerçek hayat ise teoriden oldukça uzaktadır. Risk ve olasılık hesaplamaları sıradan insanlar için her zaman zor olmuştur.

Akademik literatürde yatırımcıların riskli durumlarda, belirsizlik içeren durumlarda ve muğlaklık içeren durumlarda farklı farklı kararlar verdiğini ilişkin birçok çalışma bulunmaktadır. Olasılık hesaplamalarını tam olarak bilmiyorsanız, belirli olay türleri hakkında yanlış varsayımlar ve tahminler yapma ihtimaliniz daha yüksektir.

Kumarbazın Yanılgısı Örnekleri

Kumarbazın yanılgısına düşen bir yatırımcı bağımsız bir olayı tecrübe ettikten sonra sonrasında gelen şeyin olasılığını aslında ilgisi olmasa da önceki olayla ilişkilendirir.

Örnek 1: En basit şekilde şöyle örnek verelim: Bir madeni parayı attığınızda yazı veya tura gelme olasılığı kaçtır? Yazı gelme olasılığı %50 ve tura gelme olasılığı %50’dir. Parayı havaya attınız ve Tura geldi. Parayı ikinci defa attınız yine Tura geldi. Parayı 10 defa daha attınız ve yine Tura geldi.

10 defa Tura geldikten sonra sonraki para atışında Yazı gelme ihtimali kaçtır ve Tura gelme ihtimali kaçtır? İnsanın artık Yazı gelme ihtimali yüksek demesi geliyorsa da bu hatalıdır!

Burada her olay (yani her para atışı) birbirinden bağımsızdır. Bu nedenle 1 milyon defa da Tura gelse sonraki para atışında Yazı gelme ihtimali yine %50’dir.  Yani geçmiş olaylar, belirli olayların daha sonra ortaya çıkma olasılığını etkilemezler.

Örnek 2: Kumarhanelerdeki slot makinelerinde oyun oynayanlar kumarbazın yanılgısının başka kurbanlarıdır. “Slot jackPot” un makinesi önünde saatlerce oturan kumarbazlar vardır. Bu kumar tutkunlarının bazıları, her bir kaybedişin bir şekilde onları büyük bir ikramiye kazanmaya daha da yaklaştırdığına inanır. (Ya da sürekli sayısal loto oynayan, milli piyango oynayan insanlar büyük ikramiyeye daha fazla yaklaştıklarını artık ikramiyenin onlara çıkması gerektiğini düşünür) . Bu kumarbazların fark etmediği şey ise slot makinelerinin her bir kol çekişi için bir tane ikramiye kazanma olasılığı ile tasarlanmasıdır. Her kol çekişi  birbirinden bağımsız olaylardır ve yazı turada olduğu gibi kazanma olasılığını sıfırdan hesaplar. Bu nedenle jackpot vuran bir makineyle ya da uzun zamandır para kazanılmamış bir makineyle oynamanız kazanma ihtimalinizi yükseltmez!!!

Bu makale ilginizi çekebilir:   Manipülasyon Nedir? Manipüle Teknikleri Neler? |2023

Örnek 3: Rulet Masaları içinde aynı şeyi söylemek mümkündür. Masada sıfır sayısının olmadığını varsayarsak, sürekli olarak herhangi 1 sayının gelme olasılığı 1/36’dır. Kırmızı renk gelme olasılığı da aynı şekilde %50’dir. Üst üste 10 kez kırmızı gelmesi 11. çevirmede siyah gelme olasılığını değiştiremez.  Burada da birçok oyuncu 10 kez kırmızı geldi bu sefer siyah gelecek düşüncesi ile oyuna devam ederek monte carlo yanılgısına düşmektedir.

Borsada Kumarbazın Yanılgısı

Hisse senedi piyasalarında, kripto para borsalarında ya da forex piyasalarında işlem yapan yatırımcılar da çoğu defa kumarbazın yanılgısına düşmektedir. Bu piyasalar kumar piyasası olmasa da bu piyasalarda da olasılığa dayalı birçok olay gerçekleşir.

Örnek 1: Borsada teknik analiz yapan birisi A hissesinde yükselen takoz formasyonu çiziyor. Buna göre pozisyon alıyor sonra aslında fiyat yükselen takozun üzerine gidiyor. Teknik analizci bir süre sonra yeni bir yükselen takoz buluyor. Bir önceki olmadı ama bu sefer kesin düşecek diye belki de riskini arttırarak yine pozisyona giriyor. Burada da teknik analizin geçerli olması belirli olasılıklar dahilindedir. İlk yükselen takoz ile ikinci yükselen takoz birbirinden bağımsız iki olaydır. Teknik analizci burada yanılgıya kapılmıştır.

Örnek 2: Bazı borsacılar daha önce A şirketinin hisse senedini almış 4 gün üst üste tavan giderken ellerindeki hisseyi satmadıkları için bir süre sonra hisse düştüğünde zarar ya da kardan zarar etmişlerdir. Aynı küçük yatırımcı B hissesinde de aynı şekilde 4-5 gün yükseliş gördüğünde A şirketinde zarar ettim şimdi B hissesini satmalıyım diye elindeki hisseyi satar. Burada  hisse 10 gün yükselmeye devam eder ama artık elinde B şirketinin hissesi yoktur. Yatırımcı A hissesinin düşmesi ile birbiri ile ilişkisi olmayan B hissesi arasında ilişki kurarak borsada kumarbazın yanılgısı hatasına düşmüştür.

Kumarbazın Yanılgısına Düşmekten Nasıl Kaçınılır?

Kumarbazın yanılgısına düşmenin 1. nedeni olasılık, risk, belirsizlik gibi kavramları tam idrak edememektir. Öncelikle bu kavramlar okunmalı ve öğrenilmelidir. Bir borsacı bağımsız bir olayın, bir önceki olayla ilişkili olmadığını bilmelidir. Örneğin uzun süredir düşen bir hisseyi “aa yeter artık 10 gündür düşüyor” diyerek satın almak, trendin döneceğini düşünmek irrasyonel davranış örneğidir. Bu nedenle yatırım kararı verirken şans, içgüdü yerine teknik ve temel analiz bilgisi ile işlem yapılmalıdır.

Kumarbazın yanılgısının etkisini arttıran bir diğer unsur ise kendine aşırı güvenme hatasıdır. Şeytanın Avukatı filminde Şeytan’ın Keanu Reeves’e dediği gibi “Kibir en sevdiğim günahtır.) Ne kadar deneyimli borsacı olursanız olun kendinize aşırı güvenme (öznel) olasılık hesaplamalarını etkilemektedir.

Dersleri sırası ile takip etmek için aşağıdaki linkleri kullanabilirsiniz.

Bu makale ilginizi çekebilir:   Kredi Garanti Fonu - KGF : Türkiye Ekonomisine Etkileri

Davranışsal Finans Ders Listesi

 

Yararlanılan Kaynaklar:https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/528751