Doğrulama Önyargısı ve Geri Görüş Önyargısı Nedir? |2023

Sefa ERKUŞ Doğrulama Önyargısı ve Geri Görüş Önyargısı Nedir? |2023 için yorumlar kapalı

İçindekiler

1 Doğrulama Önyargısı ve Geri Görüş Önyargısı

Doğrulama Önyargısı ve Geri Görüş Önyargısı

Bireylerin karar verirken düştüğü diğer zihinsel tuzaklar arasında doğrulama önyargısı ve geri görüş önyargısı (ben biliyordum) olarak tanımlanan iki hatalı eğilim bulunmaktadır. Bu makalede hisse piyasası, kripto para borsaları ya da forexte işlem

Doğrulama Önyargısı (Confirmation Bias) Nedir?

Gündelik hayatımızda çoğu zaman önyargılı insanlarla etkileşime gireriz. İnsanlar bir bilgiyi diğer bilgilere üstün tutup rasyonel hale getirdiği için ilk tanışma esnasında önyargıların üstesinden gelmek kolay olmayabilir. İnsanlar çoğunlukla kendi görüşleri ile uyumlu fikirleri seçer, bunları süzer ve bu fikirlere daha fazla önem veriri. Doğrulama Önyargısı (İngilizcesi: Confirmation Bias) bireylerin karar verdiği konuda dışarıdan aldığı bilgiyi zaten daha önceden kafasında var olan düşüncelere uygun şekilde süzmesi ve ona göre tercihte bulunması eğilimidir.

Borsada Doğrulama Önyargısı Örnekleri

Borsada yatırım yaparken doğrulama yanlılığı başlıca kendini şöyle göstermektedir: A hisse senedine zaten olumlu düşünce besleyen bir yatırımcı o şirketle ilgili sadece güzel haberleri okumaya çalışır ve fikrini teyit etmeye uğraş verir. Örneğin SASA şirketine yatırım yapan bir yatırımcı şirket ile ilgili olası kötü haberleri görmezden gelerek sadece şirketin yaptığı yatırımlarla ilgili haberleri okumaya çalışır. Kötü haber okusa bile onu görmezden gelerek neden doğru yatırım kararı verdiğini onaylayacak haberlere daha çok önem atfeder. Akıllı ve rasyonel bir yatırımcı ise her bilgiye eşit mesafede olmalı, riskleri ona göre ayarlamalıdır. Yatırımcılar doğrulama yanlılığı nedeniyle büyük resmi göremez ve kendi kararlarının hatalı olmasını da daha zor kabul ederek eğer yanlış bir yatırım kararı vermişse bunu sürdürmeye devam ederler.

Borsada hisse senedine yatırım yaparken doğru olduğu belli olmayan bir tüyo üzerine hisse senedine yatırım yapan bir küçük yatırımcı daha sonra aldığı hisse senedi üzerine araştırma yapmaya başlar. Bu araştırmanın amacı kişinin o hisseyi alırken ne kadar doğru karar verdiğini onaylamak üzerinedir (Normalde almayacağı bir hisse senedi bu tüyodan sonra değerli hale gelir. Temel analizleri kötü ise, teknik analizinin iyi olduğunu düşüneceği bulgular arar v.b.) Bu durumda yatırımcı, önyargısını doğrulamaya yardımcı olacak pek çok olumlu bilgi bulur (bu bilgiler artan nakit akışı veya düşük borç / öz kaynak oranını gibi temel bilgiler bile olabilir). Buna rağmen doğrulama yanlılığı zihinsel tuzağına düşen bir yatırımcı, şirketin çok önemli partner anlaşmalarından birinin iptal olmasını ya da maliyetlerin artmasını görmezden gelerek bu yanılgıdan dolayı zarar edebilir.

Bu makale ilginizi çekebilir: Zihinsel Muhasebe (Mental Accounting) Nedir? |2023

Geri Görüş Önyargısı (Hindsight bias) Nedir?

Geri Görüş Önyargısı ( Böyle olacağı belliydi!) (İngilizce: Hindsight bias) insanların bir olay olup bittikten sonra, olayın başlangıcının ve/veya sonunun aslında bariz bir şekilde tahmin edilebilir olduğuna ilişkin hatalı eğilimidir. Aslında çoğu durumda olaylar hiçbir şekilde açık veya öngörülebilir değildir. Bu yanılgıya kısaca ben bunun böyle olacağını zaten biliyordum deme yanılgısıdır da denebilir. Örneğin bir hisse senedi yüzde 200 primlendikten sonra düşüşe geçince insanların zaten düşeceği belli şekilde konuşmaya, düşünmeye başlaması bir geri görüş yanlılığıdır. Geçmişi düşünerek olayları zaten öngörülebilir olaylar şekilde değerlendirmek; olaylar arasında hatalı bağlantılar kurmaya neden olabilir. Gelecekte de bu nedenle kötü yatırım kararları verilebilir.

Borsada Geri Görüş Önyargısı Örnekleri

2000’lerin başında ABD’de Nasdaq borsasında ortaya çıkan dot.com krizinin zaten öngörülebilir olduğunu düşünen yatırımcıları ele alalım. Bu balonlar tarihin birçok anında ortaya çıkmış ve balonun ne kadar şişebileceği çoğunlukla baştan itibaren asla tahmin edilememiştir.

1630’lı yollarda Hollanda Lale balonu da dahil olmak üzere tarih boyunca gerçekleşen herhangi bir balon için de aynı şey söylenebilir. Bir piyasa bir borsa balonu hakkındaki bilgi gerçekten herkese açık olsaydı, yatırımcılar bu balona dahil olmaz ve olayın sonunda bu balon zaten patlamazdı. (Mortgage krizi, Asya Kaplanları, Çiftlik Bank :)) (Olay kısaca ben bildim demenin çok mantıklı olmadığını söylemektedir. Eğer mortgage krizinin gerçekten çıkacağı belli olsaydı kimse kredi veya türev araçları almazdı)

Geri Görüş önyargıları, yatırımcıları kendine aşırı güven duymasına iten tehlikeli yollara sevk etmektedir . Bir yatırımcı kendine ve özellikle geri görüş ön yargılarına aşırı güvenirse, üstün yetenekli ve başkasının düşünmediğini düşünebileceği yanılgısına kapılabilir. İnsanların sürekli olarak geri görüş önyargısı ile hareket etmesi piyasaları felakete de sürükleyebilir.

Örneğin X hissesi yüzde 100 çıktıktan sonra geri görüş önyargısına kapılıp bu hissenin zaten çıkması gerektiğini savunan bunun da aslında bariz şekilde görünür olduğunu düşünen birisi %100 fiyat yükselişi sonrası bu hisseyi almaya çalışabilir. Buradan sonra fiyat düşmeye başlarsa aslında önyargısının ona zarar ettirdiğini görebiliriz

Doğrulama Önyargısı ve Geri Görüş ÖnYargısından Nasıl Kaçınabiliriz?

Doğrulama Önyargısı ve Geri Görüş Önyargısı, inandığımız şeylere ilişkin bilgileri özellikle süzerek doğrulama eğilimimiz ya da bir olayın zaten baştan beri bilinebileceğine ilişkin zihinsel tuzakladır.

Bu iki önyargının yatırım kararlarımıza vereceği zararı minimuma indirmek için yapılabilecek en iyi şeylerin başında kendi fikirlerinize muhalif insanlarla konuşmanızdır. X hissesine neden yatırım yapmamınız gerektiğini söyleyen insanlar bulun veya onları sosyal medyadan takip edin fikirlerinizin hatalı olabileceğine ilişkin açık olun!

Bu makale ilginizi çekebilir: Dow Jones Nedir? DJI30 Hisseleri Nelerdir? |2023

Ayrıca şunu da yapabilirsiniz. Aldığınız hisse senedine neden yatırım yapmamanız gerektiğini yani fikrinizin tam tersini savunmaya çalışın! Yatırım kararınızın, bakış açınızın tam tersini savunmak zorunda kalırsanız, kararlarınızı daha iyi şekilde gözden geçireceksiniz!

Dersleri sırası ile takip etmek için aşağıdaki linkleri kullanabilirsiniz.