Şirket Birleşmesi Nedir? Türleri Neler? | 2021

Şirket Birleşmesi Nedir?

Şirket birleşmesi, (Company Merge) en az iki şirketin faydalarını arttırmak için hukuksal ve ekonomik olarak bir sözleşme ile birleşmelerine denmektedir. Böylelikle şirketlerin sermayesi, teknolojisi, üretim ve yönetim yapısı birleşerek tek bir elden yönetilirler. Bu makalemizde sizlere yakın ve orta vadede çok konuşulacak şirket birleşmesi konusundan bahsedeceğiz. Tekelleşme kaygıları ile daha çok konuşulmaya başlayan şirket birleşmelerinin birçok ekonomik sonucu vardır. Şirketler neden birleşir? Şirketler birleşirken hangi yöntemleri izler? Şirket birleşmelerinin amacı nedir? sorularına cevap arayacağız!

Şirket Birleşme Yöntemleri Neler?

Şirket birleşmeleri 3 yolla gerçekleşmektedir.

  • Birincisi şirket birleşme yöntemidir. Bu yöntemde iki ve ya daha fazla şirket ekonomik ve hukuki olarak birleşerek tek bir çatı altında toplanırlar. Bu birleşmede iki şirketin de tüzel kişilikleri sonra erer ve yeni bir tüzel şirket kurulur.
  • İkinci yöntem ise bir şirketin diğer şirketi devralma yöntemidir. Bu yöntemde bir şirket diğer şirketin bütün varlıklarını devralarak o şirketi kendine katar. Devralan şirket tüzel kişiliğini kaybetmezken devralınan şirketin tüzel kişiliği düşer ve varlığı sonra erer. Şirketin pasif ve aktiflerinin tümü diğer şirkete geçer. Birleşme yönteminde iki şirket bir araya gelerek yeni bir tüzel kişiliğe sahip şirket kururken bu yöntemde bir şirket diğer şirketi devralarak o şirketi kendine katar ve devrolan şirketin tüzel kişiliği son bulur.
  • Üçüncü yöntem ise satın alma yöntemidir. Bu yöntemde bir şirket diğer şirketin hisse senetlerinin ya da varlıklarının tamamını veya bir kısmını alarak yönetime ortak olması demektir. Alınan hisse senetlerinin ve varlıkların büyüklüklerine oranla yönetimdeki güçleri o denli artmaktadır. Ancak bu yöntemde varlıkları satın alınan şirketlerin hukuki varlığı yani tüzel kişiliği devam eder

Şirket Birleşmelerinin Türleri

Şirket birleşmelerini yatay, dikey, türdeş ve aykırı olarak 4’e ayırmamız mümkündür. Bu ayrımlar şirketlerin faaliyet gösterdikleri pazarlar, ürettikleri ürünler, sahip oldukları üretim yapıları ile bulunduğu coğrafya ve uluslarına göre farklılıklar göstermektedir. Her birleşme türünün kendi nezdinde avantajları ve dezavantajları bulunmaktadır. Yine şirketlerin hedefleri doğrultusunda birleşme türleri farklılıklar göstermekte ve bir şirketin birden fazla birleşme türü yaptığı görülebilmektedir.

Yatay birleşme

Yatay birleşme, aynı sektörlerde bulunan ve benzer mal ve hizmetleri üreten firmaların birleşerek pazar paylarını arttırmaya çalıştıkları birleşmelerdir. Bu birleşmelerde şirketler aynı sektörde birbirine rakip ürünleri üretmektedir. Bu şirketlerin her birinin kendine ait belirli bir pazar payları bulunmaktadır. Bu yüzden şirketler rekabet etmek yerine birleşmeyi tercih edebilir ve bu yolla pazar paylarını birleştirerek pazara hükmetme çabalarına girebilirler. Bu durumda şirketler açısından baktığımızda rekabeti kendi lehlerinde azaltmaları avantaj sağlayabilirken makroekonomik olarak baktığımızda rekabetin azaldığını ve sektörün olumsuz etkilendiğini görürüz.

Bu makale ilginizi çekebilir:   Engel Eğrisi Nedir ve Engel Eğrileri |2023

Dikey Şirket Birleşmesi

Şirketlerin üretim bandında kendilerine ürün tedarikinde bulunan ve ya ürettikleri mallarını satın alan şirketler ile birleşmesine dikey birleşme denmektedir. Yani bir ürünün üretilmeye başlandıktan itibaren tüketiciyle buluşma aşamasına gelene kadar geçen aşamalarda birbirleriyle işbirliği içerisinde olan şirketlerin birleşmesine denmektedir. Eğer şirket kendisine girdi sağlayan şirketlerle birleşirse geriye doğru birleşme, eğer çıktısını satın alan şirketlerle birleşirse ileri doğru birleşme yapmış olur.

Bu birleşmenin en büyük amacı, şirketin bütün üretim sürecini kendi elinde toplayarak maliyet, zamanlama ve üretim miktarını kontrol etmek ve bu alanlarda diğer şirketlere karşı avantaj sağlamak istemesidir. Şirket ileri dönük birleşme ile ürettiği mallarını satış ve pazarlama teknikleriyle entegre etmek isterken geriye doğru birleşme ile de üretim miktarını ve zamanlamasını kontrol etmek istemektedir.

Dikey birleşmede şirketler rekabet içindeki diğer şirketlerle birleşmediği için şirket sayısında ve Pazar paylarında bir değişiklik olmamaktadır. Bu yüzden iktisatçılar içindeki bir kesim dikey birleşmenin, sektörün rekabet sistemini bozmadığını savunurken diğer bir kesim ise üretim süreçlerinin birleşmesiyle birlikte buradan elde edilecek bir takım avantajlar diğer şirketlere karşı bir üstünlük yaratacağı için sektördeki rekabet sistemini olumsuz etkileyeceğini savunmaktadırlar.

Türdeş Şirket Birleşmesi

Aynı sektörlerde, benzer ve birbirini tamamlayan mal ve hizmetleri üreten ancak alıcı ve satıcıları farklı olan yani birbirleriyle rekabet içinde olmayan şirket birleşmesine türdeş birleşme denmektedir. Şirketlerin ürettikleri malların birbirleriyle ikame edilmemesi nedeniyle bu şirketler arasında bir rekabet ortamı yoktur. Şirketlerin bu yöntemle birleşmelerinin en büyük amacı, riski dağıtmaktır. Bu şirketler türdeş birleşme ile aynı sektörlerde birden farklı ürünleri üreterek tek bir ürüne bağlı kalmamakta ve birden fazla mal üreterek riski yaymak amacını taşımaktadırlar.

Aykırı Birleşme

Aykırı şirket birleşmesinde şirketlerin birbirleriyle ürün ve ya sektör anlamında hiçbir ilişkisi bulunmamaktadır. Söz konusu şirketler birbirlerinden farklı pazarlarda, sektörlerde ve coğrafyalarda olabilirler. Bu birleşme türünde de amaç riski yaymaktır. Ancak aykırı birleşmenin en önemli amacı şirketlerin farklı sektörlere hızla girme isteğinden gelmektedir. Bazı şirketler iş yapmak istediği sektöre girmek istese de o sektöre sıfırdan yatırım yaparak girmenin hem maliyeti büyük olabilir hem de fazla zaman alabilmektedir.

Üstelik söz konusu sektörde üretilmek istenen ürünün getirisinin hızla artması ve söz konusu sektörde bulunan tekelci şirketler var ise şirket sıfırdan yatırım yapmaktansa o sektörde bulunan bir şirketi devralma ve ya şirketle birleşme yolunu seçebilir. Söz konusu birleşmeye uluslararası şirketlerin, ürününü taşımak istediği ülkede Pazar payı bulunan yerel bir şirketi satın almasını örnek olarak verebiliriz.

Bu makale ilginizi çekebilir:   Ocak Ayı Etkisi ve Kazananın Laneti Nedir? |2023

Şirket Birleşmelerinin Amaçları ve Ekonomiye Etkileri

Şirket birleşmelerinin birden çok amacı olsa da en büyük amaç, şirketlerin birleşmeyle birlikte yaşayacakları değer artışlarıdır. Buna aynı zamanda Sinerji etkisi de denmektedir. Şirketlerin birleşme sonrasında sahip olacakları değer, birleşmeden önceki değerden daha yüksek ise yani daha iştah açıcı ise şirketler değerlerini arttırmak için birleşme yolunu seçmek isterler. Böylelikle şirketler sermayelerini, Pazar paylarını, borç alma olanaklarını arttırabilir ve ölçek ekonomisini geliştirerek diğer şirketlere karşı avantaj sağlayabilirler.

Şirketler Neden Birleşir?

Şirketler bunun dışında

  • yeni pazar olanakları sağlamak,
  • riski yaymak,
  • rekabet gücünü ve verimliliği arttırmak,
  • finansal yeniliklerden ve teknolojiden yararlanmak gibi amaçlarından dolayı da birleşme yolunu seçmek isteyebilirler.

Şirket Birleşme Nedenlerinin Oransal Dağılımı

Kaynak: ŞAHİN, O. N. (2016). TÜRKİYEDEKİ ŞİRKET BİRLEŞMELERİ VERİLERİNİN YILLAR İTİBARİYLE ANALİZİ VE DÜNYA GENELİ ABD, AB, VE ASYA – PASİFİK VERİLERİ İLE KARŞILAŞTIRMASI. Akademik Araştırmalar Ve Çalışmalar Dergisi, 8(15).

Tabloya baktığımızda şirketlerin en büyük ilk 3 nedeni %21,5 ile rekabet kabiliyetini arttırmak, %19,8 ile Pazar payını arttırmak ve %16,2 ile de yeni pazarlara girmek isteği gelmektedir.

Şirketler yatay birleşme ile pazar paylarını arttırabilir, reklam ve pazarlama tekniklerinde tasarruf sağlayabilir ve birleştiği şirketin teknolojik bilgi birikimlerine sahip olarak maliyetlerini düşürebilirler. Bu durum şirket açısından avantajlı görünürken sektör açısından rekabet sistemini zayıflattığı için olumsuz sonuçlar doğurur. Pazar paylarının tek bir firmada olması fiyatlarlar üstünde hâkimiyet sağlayacağı için devletler tarafından önlenmeye çalışılmaktadır. Ancak şirketler kartel türü yapılanmalarla tekel olma gayretlerini sürdürmektedirler.

Şirketler sadece rekabet ettikleri şirketlerle değil aynı zamanda birbirleriyle üretim zincirinde işbirliği yaptığı şirketlerle de birleşmek isteyebilirler. Üretim aşamalarını kontrol ederek maliyet ve denetleme açısından diğer şirketlere karşı avantaj sağlamak isterler. Üstelik bütün üretim aşamalarını kontrol ederek ekonomik aktiviteye göre üretim miktarını bütün olarak ayarlayabilirler. Şirketlerin birleşme yoluna gittikleri diğer yol ise hiç girmedikleri bir sektöre sıfırdan yatırım yapmaktansa o sektörde bulunan bir şirketi devralarak ve ya söz konusu şirketle birleşerek hızlıca ve kolay yoldan sektöre girmek istemektedirler.

Kanunda Belirtilmiş Birleşme Şartları

Şirket birleşmesinde sağlanması gereken bazı kurallar vardır. Bu kuralların en önemlilerinden biri de bir sermaye şirketi ile bir şahıs şirketinin birleşme kurallarıyla ilgilidir. Kanuna göre sermaye şirketleri, şahıs şirketleriyle birleşememektedir. Ancak sermaye şirketlerinin şahıs şirketlerini devralma hakkı bulunurken şahıs şirketlerinin sermaye şirketleri karşısında böyle bir hakkı yoktur. Yani şahıs şirketleri başka şahıs şirketleriyle birleşme hakkına sahipken sermaye şirketleri karşısında sadece devrolma hakkına sahiptir. Diğer bir önemli kanun ise ticari bir şirket ile ticari bir işletme arasındaki ilişkidir. Buna göre Bir ticari şirket ticari bir işletmeyi devralabilirken ticari işletmelerin, ticari şirketlere karşı sadece devrolabilme hakları vardır.

Bu makale ilginizi çekebilir:   Wassily Leontief Kimdir? | 2021

Türkiye’de 2018 Yılında Yaşanan En Büyük Birleşmeler

  • Deniz Bank – Emirates NBD Bank (3,2 milyar dolar)
  • U.N. Ro-Ro – DFDS (1,2 milyar dolar)
  • Doğan Medya – Demirören Holding (929 milyon dolar)
  • OYAK Çimento – Taiwan Cement Corporation (620 milyon dolar)

2018 yılında Deniz Bank hisseleri Emirates NBD Bank’a 3,2 milyar dolara devredilmiştir. İki şirket de aynı sektörde olduğu için burada devralma yöntemiyle bir yatay birleşme gerçekleşmiştir. OYAK Çimento – TCC arasındaki birleşmede ise TCC, OYAK’ın %100 sahibi olduğu OYAK Çimento A.Ş. hisselerinin %40’ını satın alarak yönetimde söz sahibi olmuştur.

Demirören Holding – Doğan Medya birleşmesine baktığımızda ise Demirören Holding’in Doğan Medya’yı 929 milyon dolarla bünyesine kattığını görmekteyiz. Demirören Holding’in bünyesinde enerji, turizm, sanayi gibi birçok sektörden şirket bulunmaktadır. Medya sektöründe birden fazla şirketi bulunan holdingin yine medya sektöründe bulunan Doğan Medya Holding’i satın almıştır. Sonuç olarak Demirören Holding birçok sektörden şirket devralarak kendisine yeni Pazar alanları yaratmakta ve birden çok mal ve hizmet üreterek riski yaymaktadır.

Yazar: UĞURCAN ÇELİK

Kaynakça

  • BİRLEŞME VE BİRLEŞME TÜRLERİ NEDİR? (tarih yok). DOCPLAYER: https://docplayer.biz.tr/21754447-Birlesme-ve-birlesme-turleri-nedir.html adresinden alındı
  • Denizbank Resmen Emirates NBD’nin. (2019, 12 1). Sözcü: https://www.sozcu.com.tr/2019/ekonomi/denizbank-resmen-emirates-nbdnin-5258921/ adresinden alındı
  • Doğan Medya’nın Demirören’e Satış Ve Devri Tamamlandı. (2018, 05 17). HÜRRİYET: http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/dogan-medyanin-demirorene-satis-ve-devri-tamamlandi-40839268 adresinden alındı,
  • EYÇEYURT, T., & SEÇEMELİ, M. (2013). ŞİRKET BİRLEŞMELERİ VE SATIN ALMALARININ HİSSE SENEDİ FİYATINA ETKİSİ. Atatürk Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 27(1).
  • KONAK, F., & ÇITAK, L. (2018). ŞİRKET BİRLEŞMESİ VE DEVRALMALARININ FİRMA PERFORMANSINA ETKİSİ: GELİŞMİŞ VE GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER ÜZERİNE KARŞILAŞTIRMALI ANAİZ. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 8(16).
  • ŞAHİN, İ. E., & YILMAZ, B. (2010). ŞİRKET BİRLEŞMELERİ, BİRLEŞMELERDE TARİHSEL GELİŞİM SÜRECİ VE UYGULANAN ÖDEME YÖNTEMLERİ. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 10(19), 63-74.
  • ŞAHİN, O. N. (2016). TÜRKİYEDEKİ ŞİRKET BİRLEŞMELERİ VERİLERİNİN YILLAR İTİBARİYLE ANALİZİ VE DÜNYA GENELİ ABD, AB, VE ASYA – PASİFİK VERİLERİ İLE KARŞILAŞTIRMASI. Akademik Araştırmalar Ve Çalışmalar Dergisi, 8(15).
  • TÜRKİYE ÇİMENTO TARİHİNDE BİR İLK. (2018, 12 17). OYAK Çimento Beton Kağıt Grubu: http://www.oyakcimento.com/tr/haberler/sirket-haberleri/turkiye-cimento-tarihinde-bir-ilk adresinden alındı
  • YÜCEBAŞ, Ö. (2005). ŞİRKET BİRLEŞMELERİ VE TÜRKİYE UYGULAMALARI.