Takas Ekonomisinden Kripto Paraya: Paranın Tarihsel Gelişimi | 2023

Paranın Tarihsel Gelişimi

Bu makalemizde tarihte para olarak kullanılan metalardan günümüzdeki kripto para sürecine kadar geçen dönemde paranın tarihsel gelişimi hakkında bilgi vereceğiz.

Para Nedir?

Para, mal veya kıymetli satın alma gücü olan bir varlıktır. Tüketici ve üreticinin alışverişlerini sağlayan bir mübadele aracı olarak kullanılır. Para bir toplumun ortak değer ölçüsüdür ve aynı zamanda da bir yatırım aracıdır.

Klasik İktisatçılara Göre

Adam Smith’le başlayan bu görüş ekonomiye hiçbir şeyin müdahale etmediği ve ekonomide her şeyin dengede olduğunu savunmuştur. Klasikçilere göre ekonomiye görünmez bir el etki etmektedir. Ekonomiye devlet müdahale etmemelidir, en önemli faaliyeti arzdır,dengeyi sağlamak için faizler kullanılmalıdır. Klasikçilere göre karlar azaltılmalıdır. Ekonominin serbest olduğu piyasalarda para arzı da engelsiz olacağı için ekonominin yüksek refah düzeyine geleceğini savunurlar.

Keynesyen İktisatçılara Göre

Keynes’e göre para talebi faizlerden etkilenmektedir ve bu nedenden dolayı da para talebi istikrarsızdır. Klasikler para talebinin sabit olduğunu varsaymıştır fakat Keyneslere göre para talebi sıfırdır. Keynes’e göre üç farklı şekilde para talebi vardır.

• 1.İşlem Amaçlı Talep: Değişim amaçlı olarak kullanılan paradır.
• 2.İhtiyaç Amaçlı Talep: Belirsizlik olduğu durumlarda talep edilen paradır.
• 3.Spekülasyon Amaçlı Talep: İnsanların gelecekteki beklentilerine göre talep ettiği paradır.

Keynes para talebinin faiz esnekliğinin sonsuz olduğunu savunur.

Marksistlere Göre Para Nedir?

Marksistlere göre para piyasası kapitalist sisteme göre ele alınmalıdır. Ücretlerin belli baskılar altında düşürülmesi sebebiyle paranın istikrarlı bir dengeye ulaşabileceğini savunmuşlardır. Bu baskı ise işsizler ordusu kurmaktır. Marksistlere göre bu ordu sistemi sarsarak krize yöneltmesini engelleyecek en büyük koşuldur.

Altın ve Gümüş Para

altın	gümüş
sarı renkli, asite karşı dayanıklı.	daha çok altın ve bakır gibi metallerle alaşımlar halinde bulunur.
havadan etkilenmez, paslanmaz.	ışığı çok iyi yansıtır, dövülebilir.
tarih boyunca en kıymetli metal olarak kabul edilmiştir.	uzun zamandır bilinmekte fakat bakır ve altından sonra keşfedilmiştir.
çıkarılan altınların nerdeyse tamamı merkez bankalarındadır.	süs eşyası, ilaç ve alaşımlarda kullanılır.

Takas Ekonomisi

Tarım devriminden önce göçebe yaşam tarzına sahip olan topluluklar, yalnızca beslenebilecekleri ve barınabilecekleri güvenli yer arayışında olmuşlardır. Avcılık ve toplayıcılık yaparak yaşamlarını sürdüren ilkel insanların yerleşik hayata geçmeden ihtiyaçları için takas yapması belirsizdir ,bu konuda çok az bilgiye sahibizdir. Milattan önce 10.000 tarihinde insanların yerleşik hayata geçerek ekim yapması tarım devriminin de başlangıcı olmuştur.İnsanların yalnızca yere düşenleri toplama kısmı atlatılmış, artık ekip biçerek hasat yapılmaya başlanmış ve hatta hayvanlar evcilleştirilmiştir.

Bu gelişmeler beraberinde kültürel anlamda da belirginlik kazandırmaya başlamıştır.Evcilleştirilen bu hayvanlar(inek,koyun vb.) Pazar yerlerinde tüketicinin ihtiyacı olan ürünlere karşılık veriliyor ve bu sayede de takas yolu ile alışveriş yapılıyordu.Antik Mısır’dan başlayarak yayılan bu takas sistemi gelişerek ürünlere biçilen değerlerin oluşmasına neden olarak bir nevi piyasa değeri yaratıyor.

Paranın İcadı

İlk olarak Lidyalılar tarafından bulunarak kullanılmaya başlanan ‘para’ insanlık tarihinin en önemli buluşlarından biri olarak kabul ediliyor. Basımı yapılan bu paranın bir yüzünde kükreyen aslan işlemesi bulunuyor. Altın ve gümüşten üretilen bu paralar şekil ve boyut tarafından birbirinden farklıdır. Her para aynı değere sahip değildi, bu değeri belirleyen unsur da paranın ağırlığı oluyordu. Ticaret aracı olarak kabul edilen en küçük ağırlığa sahip olan para da 0.15 gramdan oluşmuştur.

Ticaretin Yaygınlaşması

Floransa Florini.

Paranın bulunması ile birlikte başlayan alışveriş sistemi ticari ilişkileri geliştirmiş ve daha kolay yapılır hale gelmesine sebep olmuştur.1250 tarihi civarında sunulan Floransa Florin’i bir asırdan daha uzun zaman boyunca sabit değerini korumuştur. Tüm Avrupa’da kabul görülmesi ve sabit olması sebebiylede kıta ülkelerini uluslar arası ticarete yönlendirmiştir.

İlk Banknot

11. yüzyıldan itibaren kağıt para kullanımı Çin’de varlığını göstermekteydi. Ama Avrupa’nın bu yeni kağıt para biçimiyle tanışması Marco Palo gibi gezginler sayesinde olmuştur. Fakat bu tanışıklığa Avrupa hazır değildi, bu türden değişime hazır olmayıştan dolayı da Avrupa’nın banknotu kabul etmesi neredeyse 300 yıl sürdü. Kağıt paranın Avrupa’daki ilk durağı İsveç olmuştur.

Paranın Avrupa’da Değer Kaybetmesi

Orta çağ döneminde Çin ve Orta Asya’da başlayan veba salgını Kırım’dan İtalya’ya sefer yapan Cenevizli bir ticaret kolonisi ile Avrupa’ya taşındı. Önce Akdeniz sahillerine gelen bu hastalık hızla yayılarak tüm Avrupa’yı etkisi altına aldı ve milyonlarca insanın ölümüne neden oldu. Ve milyonlarca insanın ölümüne sebep olan bu salgın hastalık feodalizmin çöküşünün başlangıcı da olmayı başardı.

Avrupa’da yaşam süresi 20 yaşın altına düştü, köylerde yaşayan insan kalmadığı için sahipsiz topraklar ortaya çıktı ve serbest kalan serfler (Toprak sahibi olmayan ama toprakta çalışan kişilerdir. Köle gibi alınıp satılamazlar fakat toprak sahibine bağlıdırlar.) şehirlere akın etti bu da ücretli işçiliğin ortaya çıkmasına neden oldu. Toprak ve serf oranının bu artışıyla birlikte serflerin pazarlık gücü arttı. Kişi başına düşen gelirin artmasıyla köylüler zenginleşmeye başladı .Tüm bunlar olurken bir de sahte para basımının artması sert enflasyon artışlarına sebep oldu.Tarih 1400’lü yılların ortasına geldiğinde fiyatlar normal seviyesine dönmeye başladı.Fakat bu sefer de Cristobal Colon’un Amerika kıtasının varlığını fark etmesi ve Avrupa’yı Amerika ile tanıştırması ile başlayan bu keşiften bulduğu değerli metalleri de Avrupa’ya taşıması paranın istikrarını kaybetmesine sebep oldu.

İlk Elektronik Para Transferi

Dünyaya yönelik finans kanalı olan Western Union, 1851’de New York ve Mississippi Valley Printing Telegraph Company olarak faaliyete başladı.10 yıl aradan sonra da 1861’de tüm ülkeyi kapsayan bir telefon ağı kurdu. Şirketin 10.yılı salgın ve iç savaş ile çakıştı. Bu iç savaşta savaşçıların kabloları sabote etmesi sebebiyle Western Union sadece Amerika’nın Batı yakası ve Doğu yakasını birbirine bağlayabildi.1871 yılında bu iki yaka arasında telgraf aracılığı ile yapılan ilk para transferi gerçekleşti. Böylece e-para doğmuş oldu.

Bretton Woods: Altın Standardı

2. Dünya Savaşı sonrasında 1944 yılında ABD’nin Bretton Woods kasabasında kırk dört ülkenin katılımıyla gerçekleştirilen konferans ile dünya ticaretini geliştirici finansal sistem üzerinde görüşmeler sağlanarak anlaşma imzalanmıştır. “Uluslararası Para Anlaşması” ile uluslararası ödemelerde kullanılacak yeni bir sistem geliştirilmiştir. Sistemin ana düzenleyicisi IMF olduğu için bu sisteme IMF Sistemi de denmektedir.

Bu sistemde Amerika Birleşik Devletleri dışındaki tüm üyeler ulusal paralarını ABD dolarına sabitlemişlerdir. Amerika ise ulusal parasını altına endekslemiştir.Amerika bu sistem üzerinden üyelere paralarını altına çevirmeyi garanti etmiş ve ulusal paranın dolar karşısında dalgalanmasını önlemeyi amaçlamıştı. Üye ülkeler dış ticaret açığı verdiklerinde para politikası ve maliye politikası uygulayacaklardı. Devalüasyon gibi önlemlere de yalnızca istisnai olarak başvuracaklardı. Bunun için de IMF’den izin almaları gerekiyordu. Dolar karşısında Amerika Birleşik Devletleri’nden altın talebinin fazla olması bu sistemi 1960’dan itibaren tıkadı. 18 aralık 1971’de ABD’ye ağır gelmeye başlayan bu yük sebebiyle Smithsonian Kararları ile bir takım radikal önlemler aldı.B

u önlemler ile %1 olan dalgalanma marjı %2,5’a çıkarıldı.

Ulusal paraların dolara, doların da altına endeksli olması yine de devam ettirildi.Fakat tüm bu önlemlere karşı endeksleme sistemi 1973’te iflas etti.Bu tarihten sonra sanayileşmiş olan ülkeler artık ulusal paralarını dolara endekslemekten vazgeçtiler.Sistem ise bazı değişiklikler ile günümüzde devam etmektedir.

İlk Kredi Kartı Kullanımı

Amerika’da; otomobil sahipleri yakıt giderlerinin artmasıyla beraber bu duruma bir çözüm aramaya başladılar. Birkaç akaryakıt firması da çeşitli kartlar yaratarak, bu kartlar ile kullanıcılarının daha uygun şartlarda akaryakıt almalarını sağlamaya başladı.1921 yılında Western Union bu kartları üreten ilk firma oldu ve müşterilerine ücretsiz bir şekilde dağıtmaya başladı. Daha sonra 1934 yılında Amerikan Hava Taşımacılığı birliği tarafından “Hava Seyahat Kartı” üretildi ve bu kartlar üzerinde ilk olarak müşteri numarası kullanılmaya başlandı.1940’larda hızla yayılan bu sistem neredeyse tüm firmalar ve insanlar tarafından kullanılmaya başlandı.

8 yıl sonra 1948 yılında “Air Travel Card” olarak isimlendirilen kart bütün dünyada, kuruluşun üyeleri tarafından kullanılmaya başlandı ve “Dünya üzerinde geçerliliği olan ilk kart” oldu. Amerika’dan sonra ilk defa kredi kartı uygulamasına İngiltere katıldı. Tüm bunlara rağmen dünyanın ilk kredi kartı Diners Club Card’ı   Frank McNamara geliştirdi. Diners Club’ten kart çıkartma yetkisi alan Koç grubuna bağlı Setur A.Ş. 1968’de ilk kredi kartını ülkemize soktu.

ATM’nin Kullanılmaya Başlanması

Orijinal adı Automatic Teller Machine olan ve Türkçe kelime anlamı da Otomatik Vezne Makinesi’dir. Bu makine 1939 yılında icat edilmiştir.Bu icadı yapan kişi de Luther Simjian’dır.Fakat Luther Simijan aldığı 20 patente ve bu buluşunun kullanılması için ikna ettiği New York Citibank’a rağmen ilk denemesinde insanların ATM’ye olan ilgisizliği sebebiyle geri çekilmeye karar verdi.Bu karar ona ilk ATM’yi bulan kişinin şöhretini kaçırmasına ve ticari kayba neden oldu. Bu durum da John Shepherd-Barron’un ve Donald Wetzel’in işine yaradı. Yani ilk gerçek elektronik ATM’yi bu iki insan üretti ve ilk ATM 1967 yılında Kuzey Londra’da kuruldu.

Telefon Bankacılığı

Bu sistem müşteriye talep ettiği işlemi yerine getirmesinde büyük kolaylık sağlamıştır. Bankalar durumundan bakıldığında da bu uygulama ile zamandan tasarruf sağlanmıştır. Müşterilerine ilk kez telefon bankacılığı işlemini sunan Bank of Scotland olmuştur. Fatura ödemeleri ve para transferini yapmak için müşterilerin telefona ve bir televizyon sistemine sahip olması gerekiyordu. Bu sistemin adı da Homelink idi.

İnternet Bankacılığı

İnternetin 1990 yıllarında yayılmaya başlamasıyla beraber bankalar ve firmalar da müşterilerinin güven ve sadakatlerini kazanmak için web’e doğru geçiş yaptı. Fakat internet ile müşteriler de bilinçlenmeye başladı. Bu da bankaların müşteri kazanmasına eskiye göre daha zor hale getirdi.

Temassız Ödeme

Banka kartı, kredi kartı ve diğer mobil cihazlar dahil olmak üzere POS cihazı ile arasında herhangi bir temas olmadan yapılan işlemlere denilmektedir.1997 tarihinde Mobil Oil Corp Speedpass ismini verdiği uygulamayı kullanıma sundu. Speedpass temassız ödemenin ilk örneği sayılabilir.

Çip ve Pin Kullanımı

EMV kartları manyetik şeritler üzerinde verileri saklayan akıllı kartlardır.Bu standarta uygun ödeme kartları genellikle kart verilen kuruluş tarafından kullanılır.Bu kimlik doğrulama yöntemleri de Çip ve ya Pin olarak adlandırılır.Sahteciliğin önüne geçilmesinde büyük fayda sağlayan bu uygulama 2005 yılında kullanılmaya başlandı.

Yakın Alan İletişimi (NFC) Teknolojisi

Kablosuz iletişim teknolojisi olan NFC kalabalık olan ortamlarda kısa mesafede güvenli veri aktarımını gerçekleştirmeyi amaçlayan bir oluşumdur.Toplu taşımalarda,bilet satın alımlarında ve hatta anahtar yerinde de kullanılabilmektedir.Bu teknoloji sayesinde kredi kartlarına gerek kalmamıştır.Telefonlardaki çip sayesinde her türlü bilgiye en kısa sürede ulaşmakta kolaylık yaratan teknolojidir.

Bitcoin’in Yükselişi

Satoshi Nakamoto isimli kullanıcı 2008 yılında merkezi olmayan ve dijital olma özelliğine sahip bir para birimini tanıttı. Yaklaşık 1 yıl sonra Dünya’da meydana gelen Amerika Birleşik Devletleri’nin taşınmaz mal piyasasının birden değer kaybetmesi ile başlayan kriz döneminde Dünya kriz ile mücadele ederken ilk Bitcoin oluşturuldu.2010 yılında pizza karşılığında 10.000 Bitcoin ödenerek bilinen ilk Bitcoin değişimi yapıldı.1 Bitcoinin bugünkü ABD Doları karşısındaki değeri 4.194.34 $ iken Türk Lirası karşısındaki değeri de 21.694.84TL’dir.

Apple Pay

Apple’ın ödeme sistemi olan Apple Pay kredi kartı ve banka kartı bilgilerinizi mobil telefonunuzda saklayarak ödemeleri bu cihaz sayesinde gerçekleştirir. Günümüzde Amerika, Avustralya, Kanada ve İngiltere’de anlaşmalı yerlerde bu uygulama kullanılmaktadır.

Blockchain Teknolojisi

Blockchain şifrelenmiş işlem takibi sağlayan dağıtık veri kayıt sistemidir. Kayıt atına alınan verileri değiştirmediği ve silmediği için bir veritabanı değildir. Günümüzde bankaların ve firmaların Bitcoin’den daha fazla ilgisini çekmektedir. Bu endüstri 2016 yılında milyarlarca dolar yatırım almayı başardı.

Ticaretin araçları zaman geçtikçe bir sürü değişim gösterdi. Madeni paralar artık taşıma ve sahtecilik açısından tedavülden kalktığı sırada yerine banknotlar almaya başladı.Fakat bu da gelişen teknoloji ile yerini daha modern (e-para gibi) yeniliklere bıraktı. Hepsinin farklı yönlerden dezavantajları elbette ki var. Mal takasından kağıt paraya geçene kadar aylar seneler geçti, insanoğlu modernleşmeye başladı. Kağıt paradan kripto paraya geçene kadar neler ile karşılaşacağımızı ne kadar daha zamana tam manasıyla ihtiyacımız olacağını bekleyerek ve bu değişime ayak uydurmaya çalışarak göreceğiz. Teknolojinin hızla ilerlemesinin para üzerinde yaratacağı değişikliklerin ve etkilerin neler olacağını tahmin etmek biraz zor.

Kaynaklar

• https://www.melekyatirimplatformu.com/tr/blog/takastan-bitcoin-e-ticaretin-enstrumanlari
•  www.digitaltalks.org
• kristof kolomb – ekşi sözlük
• Türkiye’de yeni nesil kripto para takas merkezi Bitkapital | Eticaret Girişimleri, Sosyal Medya ve Online Pazarlama
• Büyük Veba Salgını | Tarihi Olaylar
• Serf – Vikipedi
• Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü
• New York ve Mississippi Vadisi Baskı Telgraf Şirketi | Birincil Hosting ile Telekom, Bulut, Uygulamalar ve Pazarlama Teknolojisi Tarihi
• Western Union Telegraph Company | Encyclopedia.com
• İletişim tarihinde iki önemli buluş: Telgraf ve telefon – Herkese Bilim Teknoloji
• Kredi kartı | Tarihinizinde.com
• Kredi Kartlarının Türkiye’deki Tarihsel Gelişimi
• Bankamatiği kim buldu – İlk Kim Buldu – ilk kim icat etti
• Telefon ve İnternet Bankacılığı Nedir
• https://teknolojivehukuk.com/proje.php?ID=33&x=%C4%B0NTERNET%20BANKACILI%C4%9EI
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Temass%C4%B1z_kart