Deneyimler ve Anıların Kararlarımıza Etkisi – Kahneman

Deneyimler ve Hatıraların Kararlarımıza Etkisi

Yazıya ve videoya başlamadan önce kendinize şu soruyu sorun! Kullandığınız bir ürünü veya hizmeti deneyimlemeniz mi onun sizde bıraktığı anılar mı önemlidir?

Nobel İktisat Ödüllü, Psikolog ve Davranışsal İktisatçı olan Daniel Kahneman’ın TED için yaptığı konuşmada insan zihninin onu nasıl yanıltabileceğini deneyimleyen ve anılar üreten bellek üzerinden ele alıyor. Belleği iki farklı açıdan ele alan Kahneman şunu söylüyor:

Deneyimleyen Bellek

İnsanlar, belirli bir olay üzerinden deneyimler edinir. Mesela, güzel bir dondurma yediğimiz sırada aslında o dondurmayı deneyimlemiş oluruz. Kahneman, buna deneyimleyen bellek diyor.

Aynı insan, dondurma yerken dondurması düşse veya dondurmanın son yediği lokması çikolatalı olsa ve o insan çikolatayı sevmiyor olsun. Bu insanın deneyiminin son kısmı deneyimin büyük kısmına göre farklı etki bırakır.

Anımsayan Bellek

Şimdi bu dondurma yiyen insana dondurmayı yedikten 3 gün sonra dondurma hakkındaki fikri sorulsa dondurmayı yiyen insan bu dondurma hakkında nasıl bir yorumda bulunacaktır? İnsanlar bu sorunun cevabını deneyimleri değil, deneyimlerine bağlı olarak ürettikleri anımsayan bellek veya anıları üzerinden cevaplandırır.

Deneyimler vs. Hatıralar

Bu örneği bir tatil üzerinden de anlatan Kahneman, bu olayı şöyle dile getiriyor: 3 haftalık koca bir tatil çok iyi geçmektedir. Belki de bu üç haftalık tatilin her anından zevk almışsınızdır. Deneyimleyen belleğiniz oldukça yüksek bir puan vermiştir. Çok güzel bir deneyim yaşamışsınızdır. Buna rağmen tatil bitti ve evinize dönerken başınıza bir aksilik gelmiş olsun. Bu durumda tatilden uzun bir süre sonra aklınızda o tatil ile ilgili şeyler anımsayan bellek vasıtası ile anılar üzerinden gelir. Anımsayan bellek, 3 haftalık tatilden çeşitli kareleri gözünüzün önüne getirir. Anılarınız da genellikle tatildeki kırılma noktalarından oluşur. Sizin aklınıza tatilin sonunda yaşadığınız aksilik gelir ve tatil deneyiminizi kötü olarak düşünürsünüz. Halbuki tatili deneyimleyen bellek çok iyi puan vermesine rağmen tatilinizi anımsayan bellek üzerinden değerlendirmiş olursunuz.

Sonuç olarak Kahneman, insanların verdikleri kararın aslında çoğunlukla deneyimler değil anılar üzerinden gerçekleştiğini iddia etmektedir. İnsanların bu kararları satın aldıkları hizmetleri değerlendirirken, kamu politikaları oluştururken oldukça önemli olabilir. Siz de bir ürününüz ve hizmetiniz var ise insanların güzel anılar oluşturmasını sağlayabilirseniz aslında onların deneyimlerinden daha fazla etki yaratmış olursunuz;)