Türkiye’de Gıda Enflasyonu

GIDA ENFLASYONU

 

 

ÖZET

Dünya tarım ve gıda ürünlerinde yıllar içerisinde artış eğilimleri olmuştur. Buna bağlı kalınarak bazı toplumlarda tepkilere yol açmıştır. Ekonomide ülkeler arası değişimlere bağlı olarak araştırmalar yapılmıştır. Böylelikle ekonomide yıllar içerisinde farklı analizler ortaya çıkmıştır. Bunun sebebi ülkede yaşanan ekonomik krizler, savaşlar, kuraklık, küresel ısınma vb. durumlar ekonomi üzerinde etki yapmaktadır.

 

 

GİRİŞ

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın açıkladığına göre ekonomimizde gıda fiyatlarındaki değişimin dünya ortalamasının çok üzerinde olduğu için ve bu durumun fiyat oluşumları bakımından büyük oranda sorunlar yarattığı, dahası fiyat istikrarını olumsuz yönde etkileyerek, iktisadi dengeleri bozduğu yönünde oldukça ciddi açıklamalar yapılmıştır. Hatta gıda enflasyonundaki yüksek seviye ve değişimin, genel enflasyon görünümüne olumsuz etki ederek, normal fiyat oluşumunu zorlaştırdığı, enflasyon belirsizliğini yükselterek fiyatlama davranışını olumsuz etkileyerek, enflasyon bekleyişinde ise zorluğa sebep olarak para politikasının hareket alanını daralttığı ifade edilmiştir. Türkiye’deki gıda enflasyonunun etkenlerine göre bu oluşumun nedenlerini sırasıyla ele alacağız.

1.Tarım üretimindeki gelişmeler

Geçmiş yıllardan günümüze kadar tarım işletme sayısı değişimler göstermiştir. Birçok üretici işletme tarımsal üretimden çekilmiştir. Bunun en büyük sebebi istihdam sorunu, köyden kente göç, şehir hayatındaki sosyal imkanlar tarımsal üretim üzerinde büyük oranda etki yapmıştır. Bunun dışında gıda enflasyonundaki dalgalanmaların en büyük sebeplerinden biri de küçük tarımsal işletmelerin talebi karşılayamamasıdır. Böylelikle Türkiye gıda enflasyonu verilerine baktığımızda geçmiş yıllardan günümüze kadar düşüş görülmektedir.

2.Girdi fiyatlarında oluşan gelişmeler

Türkiye’deki tarım üretim maliyetini etkileyen iki girdi mevcut bulunmaktadır. Bunlardan en önemli girdiler mazot ve gübredir. Bu iki hammadde petrol ürünü olup bu girdilerde oluşan fiyat değişimleri maliyet üzerinde etki göstermektedir. Üretici, bu fiyat değişiminde oluşan olumsuzluklar verim üzerinde etki yapmaktadır. Bunun en büyük sebebi dünya petrol piyasalarında yaşanan sürekli artışlardır. Hem mazot hem gübrede olan fiyat yükselmeleri yıllara göre daha da artmaktadır. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) üreticiye verdiği desteğin belirlenen sınırlar altında olmasının sebepleri arasında petrol ürünleri üzerinde bulunan vergi oranının çok olduğu da düşünülmektedir.

 

 

3.Küresel ısınma ve kuraklık

DSİ Genel Müdürlüğü tarafından yapılan incelemeler sonucunda Türkiye’de su oranının dünya ‘’su azlığı’’ bakımından bir ülke konumunda olduğu anlaşılmaktadır. Sulama sektöründe yıllara göre mevsimsel durumlara bağlı kalınarak azalmalar yaşanmıştır. İklim değişikliği sebebiyle tarımsal sulamada kullanılan su kaynaklarında düşüşlerin yaşanması ülkedeki nüfusun hızla artması, her geçen yıl su miktarında azalma göstermektedir. Suların korunmaması, kirletilmesi, atıkların sulara dökülmesi, bilinçsiz su kullanımına neden olmaktadır. Üretim ve verimlilik bölgeden bölgeye değişiklik gösterip bölge içinde oluşan kuraklık, su miktarının azlığı, tarımsal alanının yanlış kullanımı gıda enflasyonu üzerinde büyük oranda etki göstermektedir.

4.Tarımsal spekülasyon ve pazarlama etkisi

Türkiye’de yapılan tarımsal, hayvansal ve bitkisel ürünler satıcıdan alıcıya kadar belli işlemlerden geçmektedir. Bunlardan en önemlisi aracı sıfatında olan kişiler, üreticiden tüketiciye kadar belirsiz zamlar oluşturmaktadır. Buna bağlı olarak istikrarsız bir ekonomik düzen oluşmaktadır. Aracılar kendi çaplarında belirledikleri fiyatlarla ayrıca üreticiden tüketiciye ulaşan ürünlere konulan vergilerle ekonomik istikrarsızlığa neden olmaktadır.

 

Yıllık enflasyon oranına baktığımız takdirde dünya sıralamasında, Türkiye 10.sırada Avrupa’da ise ilk sırada yer almaktadır. Gıda enflasyon oranlarına baktığımızda ise Türkiye G20 de Arjantin’den sonra ikinci en yüksek ülke konumundadır.

En son açıklanan verilere göre tüketici fiyat endeksi %19.7, yıllık en fazla artış %29.77 gıda ve alkolsüz içecekler grubunda gerçekleşmiştir.

SONUÇ

Gıda enflasyonunu genel olarak değerlendirdiğimiz takdirde temel tarımsal ürünler ve gıda fiyatlarındaki artış nedenleri birçok sebebten kaynaklanmaktadır. Bunlardan akla gelen dünyadaki ekonomik olumsuzlukların ülkeler üzerindeki dağılımı siyasi, politik etkilerin, nüfus artışlarının geleceğe yönelik plansız çalışmaların ve küresel iklimsel değişiklikler gıda sektörü üzerinde büyük oranda etki yapmaktadır. Bunları ele aldığımızda gıda fiyatları üzerinde artış olmaktadır. Buna bağlı olarak da alıcının satın alma gücü düşmektedir. Sonuç olarak baktığımızda tarımsal veriler ileriye dönük olmasa da günümüz şartlarına uygun olarak daha sağlıklı koşullarda tekrar ele alınıp ekonomiyi canlandırma, yönlendirme politikası uygulanmalıdır

 

1. Erdem, Havvanur Feyza.(2017) Gıda Enflasyonunun Enflasyon Belirsizliği Üzerine Etkisi Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 7 Sayı: 14.
2. S. Yurdakul, K. Taylan (2018) Tarım ve Gıda Ürünleri Fiatlarında Yaşanan Sorunlar ve Öneriler, İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü Tarım Dairesi.

 

Yazan Elif Demir