Basel Bankacılık Gözetim ve Denetim Komitesi Nedir?

Komite

Basel bankacılık gözetim ve denetim komitesi, 1930 yılında İsviçre’nin Basel kendinde kurulan Uluslararası Ödemeler Bankası bünyesi altında G-10 ülkelerinin merkez bankaları başkanlarının kararıyla 1974 yılının 12. Ayında kurulmuştur. Kuruluşun kurucu üyeleri şunlardır; ABD, Belçika, Almanya, Kanada, Fransa, İtalya, Hollanda, Japonya, İspanya, İsviçre, İsveç, İngiltere ve Lüksemburg’dur.

Kuruluşun amaçları

– Uluslararası alanda bankacılık sisteminin ortak düzenlemelerini ve güvenliğini sağlamak

– Bankaların denetlenmeleri için yeni yolalar aramak

– Ulusal denetlemelere yol göstermek gibi amaçları vardır.

Kuruluş genel olarak resmi bir kurum ya da kuruluş değildir. Ülkelerin kurumlarının kabul gördüğü bir organizasyondur. Bu organizasyonun verdiği tavsiyeler ve ilkeler genel olarak kabul görmektedir. Çoğu Avrupa ülkesinde kabul görülen bu tavsiyeler genel olarak yani ortak bir vizyonu dünyaya yaymaktır.

Komitenin ön koşulları

Şu şekildedir;

• Faaliyet izni ve yapı

• Bankaların yükümlülükleri ve düzenlemeleri

• Bilgi verme yükümlülükler

• Sınır ötesi bankacılık

Basel komitesi bu ön koşullar sayesinde ülkelerin denetimini ve gözetimini denetleyerek ön görülen riskleri sınırlandırarak ve belirsizliği azaltarak güvenilir bir ortama ulaştırmaktır.

Basel bankacılık gözetim ve denetim komitesinin yayınladığı 3 farklı uzlaşısı bulunmaktadır.

• 1988 Basel 1 Uzlaşısı

• 2004 Basel 2 Uzlaşısı

• 2010 Basel 3 Uzlaşısı

1988 Basel 1 Uzlaşısı

Uluslararası bir finansal dalgalanmadan en az düzeyde etkilenmek amacıyla uluslararası birkaç çalışma sonrası yayınlanan bir sermaye yeterlilik uzlaşıdır.

Basel 1 de dalgalanmaları fazla dikkate alınmaması ve risklerdeki tespitlerin yetersizliği ve ‘OECD kulüp kuralı’ uygulaması yani OECD ülkelerine %0 ve OECD bankalarına %20 risk verilmekteydi. Dalgalanma ve risklerin daha iyi bir şekilde denetlenmesi için Basel 2 çalışmalarına başlanmıştır.

2004 Basel 2 Uzlaşısı

Basel 2 uzlaşısı beş yıllık bir çalışma sonucunda 2004 de yayımlanmıştır. 2005 yılında ki çifte temerrüt ve alış-satış faaliyetleri güncellemesi ve 2006 yılının haziran ayında kesin olarak yayımlanmıştır.

Bankaların risk yapılarını düzenleme ve geliştirmesine yardımcı olmuş ve sermaye artımına vurgu yaparak etkide bulunmuştur. Bunun yanında sermayeyi nasıl artırırız riskleri nasıl düşürürüz gibi tavsiyelerde bulunmuştur. Bu riskler tamamen yerel piyasalara göre hazırlanmış, bankacılık sisteminde ki sermaye eksikliklerinin tespit edilmesi üzerinedir

2010 Basel 3 Uzlaşması

Son yaşanana krizlerden sonra düzenlemelerin yetersizliği ve krizlerin ortaya çıkardıkları eksikleri gidermek amacıyla gündeme gelmiştir. Finansal kaynakları artırarak bankacılık sisteminin sağlamlığını artırmalıdır. Risk birimlerinin geliştirilmesi, kamuya bilgi şeffaflığı sağlaması gerektiğini öngörmüştür. Bununla birlikte bankaların mikro ekonomik alanda dayanıklılığını artırmalı ve makro olarak dirençlerini sağlamlaştırmalıdır. Sahip olunan sermayenin artırılması gerektiği ve nitelikli olması gerektiğini vurgulamıştır. Buna bağlı olarak da sermaye gereksinimini yüzde 2,5 tan yüzde 4.5 a çıkarmıştır. Sermaye tamponunu da yüzde 2,5 olarak bulundurmalıdırlar. Ani yükselişlerde ya da ani düşüşlerde ki dalgalanmalarda etkiyi en aza indirmek riskleri göz önüne almaktır.

Hasan Onur GÜLTEKİN