Başkalarına Hediye Vermek Bizi Bencil Yapar Mı?

Neden Hediye Veririz?

Son zamanlarda yapılan araştırmalar, başkalarını memnun etmenin ‘’sıcak parıltısını’’ açıklamaya yardımcı olmaktadır. Yapılan çalışmalarda bahsedilen ise; kış tatilinin hissini tek bir kelime yansıtıyor olsaydı buna parıltı diyebiliriz. Parıltı kelimesi insana samimi gelmekte, insana tıpkı mum ışığı, sıcacık şömine, dallar boyunca uzanan ışıklar ve karanlık günlerin aydınlanması gibi his vermektedir.
Yapılan çalışmada bu sıcak parıltı gibi hislerin insanda hediye verme isteğini uyandırdığı iddia edilmekte. Hediye verme cömertliği, ekonomistlerin sıcak parıltı olarak adlandırdıkları samimi ve hoş bir his olarak vurgulamaktadırlar. Fakat her şeyde olduğu gibi hediye vermekte de bir karanlık taraf vardır. Bu terimi ortaya atan ekonomist James Andreoni, başkalarını memnun etmenin parıltısının yani cömertliğin sonrasında insanın bencilleşebildiğini iddia etmiştir.

Başkalarını Memnun Etmek

Eğer başkalarını memnun etmek insana kendini iyi hissettiriyorsa, bu ne kadar cömert bir davranış olabilir? James; hediye vermenin insanın kendini iyi hissetmesi için diğer insanları kullanmanın bir yolu olduğunu iddia etmekte. James insanların başka insanları, memnun ederken hissedilen olumlu duygunun inkâr edilemez olduğunu söylüyor. Bir araştırmada, araştırmacılar katılımcılara bir miktar para verir. Bedava parayı alıp bunu rastgele seçilen kişiler için  harcayanların, parayı kendi için harcayanlardan daha mutlu olduğu gözlenmiştir. Yine çocuklarda ise; ellerinde ki kurabiyeleri ve oyuncakları paylaştıklarında çocukların daha mutlu oldukları gözlemlenmiştir. Bu hediye vermenin yarattığı olumlu duygu ortadan kalkarsa insanların cömertliğinin de azalacağını savunmuştur.
Bilimsel araştırmalarda beynin nucleus accumbens adı verilen bölgesinin dopaminin salgıladığı bilinmektedir. Bu bölge ödüllendirme merkezi olarak adlandırılır. Dopamin salgılanmasının insanın refah duygusu arttırmasını ve onu mutlu eden şeyi tekrarlama duygusu sağlamasını, ekonomistler hediye vermenin sıcak parıltısıyla  ilişkilendirir. Ayrıca Dopaminin bağımlılıkla yol açtığını örneğin kokain bağımlılığı gibi hediye vermenin de insanda bağımlılık yaptığını ileri sürmektedir. Hediye verme sonrası olumlu duyguların, insanları daha çok memnun etme isteğini sonrasında ise cömertlik karşılığında ki mutluluk düzeyini arttırdığını düşünmektedirler. Bpozitif geri beslenme döngüsü insanda daha fazlasını yapma daha fazla hediye vermek isteği uyandırmaktadır.

Gates Vakfı ve Cömertlik Hazzı

Bill Gates’in; 1990 yılında Afrika’daki çocuklara bilgisayar dağıtmak için yaptığı seyahatten sonra yaşamış olduğu duygulardan sonra 140 milyon dolar ile dünyanın en büyük hayır kurumlarından biri olan Sıtma hastalığına karşı bir Gates Vakfını kurması buna en iyi örneklerdendir.  Dünyada yapılan fedakârlıklardan biri de tanımadıkları insanlara böbreklerini bağışlayan kişilerin yaptıklarıdır. Bu cömert insanlarla yapılan röportajlarda cömertliğe  ilk başta gönüllü olarak başladıkları kan bağışların onlara büyük bir haz verdiğini söylemişlerdir. Bu insanlar cömertlikten elde ettikleri hazdan dolayı vbu bağışları yapabildikleri kadar devam ettireceklerini söylemişlerdir. Faydacı yaklaşıma göre insan bağış yaptıkça, kendini daha iyi hissetmekte bu iyi his sayesinde motive olmaktadır.
James ve diğer ekonomistler; memnun etmenin duygusal ödüllerinin insanda bir erdem eylemine dönüştüğünü iddia etmektedir. Hediye vererek memnun etmek işini en iyi yapan insanların Dopamin etkisi altında yatan bencillik duygusu ile harekete geçtiklerini öne sürmektedir. Bu tartışmalı bir konudur.  Örneğin Narsist (yüksek egolu) insanların diğer insanlara göre daha az cömert olması tam olarak açıklanamıyor.

Narsisizm, Bencillik ve Cömertlik

Bu yüzden bencillik ile hareket eden insan sadece kendini iyi hissetmek için hediye verseydi buna ulaşabilmek için daha az maliyetli daha kolay başka bir yol  da seçebilirlerdi. Laboratuvarda yapılan araştırmalara göre insanlara yardımcı olmaktan ve cömert davranmaktan zevk almamızı sağlayan şeyin beyinle ilişki olduğunu ortaya koymaktadır. Örneğin tanımadığı insanlara böbrek bağışı yapan fedakâr insanların, beyinlerinde ki feedback kısmının normal insanlara göre oldukça fazla olduğu ve yoğun şekilde sinir hücreleri ile kaplıdır. Bu insanlar diğer insanlara göre daha fazla empati kurarak, insanların ihtiyaçlarına kayıtsız kalamamaktadır Beynin bu bölgelerinde besleyen oksitosin hormonu, bize haz veren Dopamin dalgalarına sebep olmakta alınan haz da insanların sürekli olarak iyi hissedebilmek için cömert davranmaya devam ettiğini iddia etmektedir.