Dolaylı Vergi Nedir? Dolaylı Vergi Türleri Nelerdir? |2023

Dolaylı vergi

Dolaylı vergi, harcamalar üzerinden alınan ;vergi mükellefi ve vergiyi ödeyen taraf farklıdır bununla birlikte bir vergi mükellefi tarafından ödenmiyorsa edinilen mal ve hizmet alım satım esnasında dolaylı bir şekilde ödenmeye tabi tutuluyorsa  bu tür vergiye dolaylı vergi denir.

Dolaylı vergide, mal ve hizmet satın alınırken gelir durumuna bakılmasızın herkes için eşit durum söz konusudur.

Dolaylı Vergi Çeşitleri

Katma Değer Vergisi

Harcamalar üzerinden alınan vergi türüdür. Bir işletmeden alığım hizmetin veya herhangi bir ürünün KDV bedelini işletmeye biz öderken ,işletme de devlete bunun vergisini ödemektedir. Vergi mükelleflerinden kar edilmesi durumunda edilen kar miktarı üzerinden faaliyet gösterdikleri sektöre göre değişik oranlarda aylık olarak tahsil edilmektedir. Edinilen tutar pozitif çıkarsa şirket o ay için kar sağlamış bulunmaktadır .Fakat bir sonraki ayda da KDV miktarı negatif çıkarsa, söz konusu negatif değer bir önceki ay çıkan negatif değerle toplanarak bir sonraki aya devreder.Ödenmesi ise her izlenen ayın 26’sında Vergi dairesine yapılmaktadır. Kdv ‘nin oranı vardır bunlar %1,%,8,%18 dir. Bu oranlar devlet tarafından belirlenmiş olup hangi mal veya üründe uygulanacağına devlet karar vermektedir.

Hesaplanması ise dahil veya hariç olarak ikiye ayrılmaktadır.Örnek vererek buna daha iyi açıklık getirebiliriz.İlk başta harice örnek verebiliriz.

Bir malın fiyatın 90Tl, KDV si %18 olsun .Buna göre

90*18/100:16,2 Örnekten de anlaşıldığı gibi 90 Tl ‘lik malın %18 KDV si 16,2 tl ediyor.

Dahil fiyatı ise;malın kendi fiyatı +KDV ‘si

Yani 90+16,2:106,2 TL Malın KDV dahil fiyatıdır.

Özel İletişim Vergisi

Ülkemizdeki 1999’ da ki Marmara bölgesi deprem sonucu ekonomik kalkınmanın ülkeyi de büyük çapta etkilediğinden bir şekilde düzene girmesi ve zararın karşılanması için geçici bir süre adı altında hala devletin ek vergi olarak hayatımıza giren dolaylı vergi türlerindendir.

Günümüzde Telgraf ve Telefon Kanunu uyarınca Telekomünikasyon Kurumuyla görev veya imtiyaz sözleşmesi imzalamak veya bu Kurumdan ruhsat veya genel izin almak suretiyle telekomünikasyon alt yapısı kurup işleten veya telekomünikasyon hizmeti sunan işletmecilerin her nevi mobil telekomünikasyon işletmeciliği kapsamındaki tesis, devir, nakil ve haberleşme hizmetleri, radyo ve televizyon yayınlarının uydu platformu ve kablo ortamından iletilmesine ilişkin hizmetleri ve diğer telekomünikasyon hizmetleri üzerinden alınan bir vergi türüdür.

Damga Vergisi

Dolaylı vergi türlerinden bir diğeri, Damga vergisinin tanımı Kanunun genel dilekçesinde dahil şu şekilde ifade edilmiştir. Ernest Blumenstein damga vergisini şöyle tanımlamıştır: “Hukuki muamelelerin mesnedini(mertebe, makam) teşkil eden evrak ve vesikalar üzerine konulmuş hukuki tedavül vergisi.” Daha açık anlamıyla damga vergisi kişilerin ve kurumların yaptığı işlemlerdeki belge niteliğindeki kağıtlardan alınan vergiye de denilebilir. Burada kâğıt olarak adlandırılan terim; yazılıp imzalamak veya imza yerine geçen bir işaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan belgeler ile elektronik imza kullanılmak şartıyla manyetik ortamda ve elektronik veri şeklinde oluşturulan belge veya belgeleri ifade etmektedir. Binde olarak hesaplanır. Mükellefi kağıtlara imza edenlerdir.

Damga Vergisinin Ödeme Yöntemleri

• Basılı damga konulması suretiyle ödeme,
• Makbuz verilmesi şekliyle ödeme,
• İstihkaktan kesinti yoluyla ödeme.ile ödenebilmektedir.

Gümrük Vergisi

En basit anlatımıyla İthalat ve ihracat yapılırken gümrük tarafından alınan vergi türüdür.Bu gümrüklerin asıl amacı yabancı kökenli malların maliyetini artırarak iç piyasada yerli sanayinin rekabet gücünü yükseltmesini sağlanması amaçlanmaktadır. Millî ve yabancı malların maliyetleri arasındaki farkı, millî mallar lehine ortadan kaldırmayı amaçlayan Gümrük vergileri bu istikamette fazla ileri giderek, maliyetten doğan rekabet şartlarını eşitlendirmek yerine yabancı menşeli malları daha da pahalı hale getirdikleri takdirde, genellikle ithalâtı önlemiş olurlar. Bu maksadı taşıyan ve yabancı menşeli mal ile benzeri yerli mal arasındaki maliyet farkını çok aşan gümrük vergilerine yasaklayıcı  vergiler adı verilir.

Gümrük Vergisi Hesaplanması ise birkaç farklı parametrenin bir araya gelmesiyle hesaplanır. Gümrük Vergisi, genel olarak Gümrük Vergisi Matrahı Üzerinden hesaplanır. Gümrük Vergisi matrahına eşyanızın CIF bedeli baz alınarak ulaşılır. Eşyanızın Gümrük Vergisi Matrahı üzerinden Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu karşılığında belirtilen oran kadar Gümrük Vergisi tahsilatı yapılmaktadır.

Örneğin; Almanya ‘dan 20.000,00 USD tutarında kot etek ithal edeceksiniz ve eşyanızı FOB teslim şekline göre anlaşma yaparak aldınız. Öncelikle ihtiyacınız olan eşyanızın Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonunu bilmek ve karşısında hangi oranda Gümrük Vergisi ödeneceğini öğrenmektir. (USD=4,00 TL) (Çin’den alınacak kot eteğe uygulanan Gümrük Vergisi % 12) Dolaylı vergi olarak dolaylı gümrük vergisi örneğini inceleyelim.

Dolaylı Gümrük Vergisi Örneği

İkinci olarak CIF bedele ulaşmak durumundasınız. Bunun için navlun ve sigorta oranlarından hesaplayacağız.

FOB : 20.000,00 USD
Navlun (freight) %10 : 2.000,00 USD
Sigorta (insurance) %3 : 600,00 USD

Toplam (CIF Bedel) : 2.600,00 USD

Eşyanızın FOB bedeli üzerine navlun (freight) ve sigorta (insurance) bedellerini ekleyerek CIF bedelinize ulaşabilirsiniz. Eğer navlun faturanız yok ise ve sigort poliçesi yaptırmadıysanız. Genel kural olarak navlun için %10, sigorta için %3 olarak bedel ekleyip CIF bedelinize ulaşabilirsiniz.

Yukarıdaki örneğe göre 20.000,00 FOB/USD olan eşyanızın CIF bedelini 2.600,00 CIF/USD olarak belirledik.
Gümrük Vergisi Matrahına ulaşmak için:Eşyanızın CIF/TL tutarı aynı zamanda Gümrük Vergisi matrahımızdır.

Özel Tüketim Vergisi

Dolaylı vergi türlerinden bir diğeri Özel tüketim vergisi kısaca ÖTV tek aşamalı ve dar kapsamlı olup lüks tüketim mallarının insanların kendine ve çevreye verdiği zararlardan dolayı kullanmaya teşvikin azalmasını sağlamak için alınan vergi türüdür. Ülkemizde Avrupa birliği uyum çalışmaları kapsamında 2002 yılında 4760 sayılı kanun ile kabul edilerek yürürlüğe girmiştir.

Türkiye’de Özel Tüketim Vergisine konu olan şeyler;

1. Çevreye zarar veren akaryakıt ve yağ gibi ürünlerde,
2. İnsan sağlığına zarar veren tütün ve alkol ürünlerinde,
3. Beyaz eşya, kürk gibi lüks tüketim ürünlerinde uygulanır.

ÖTV Hesaplaması

Özel tüketim vergisi, mükelleflerin yazılı beyanları üzerine tarh olunur. Şu kadar ki, adi ortaklıklarda verginin ödenmesinden ortakların tamamı müteselsilsen sorumlu olmak üzere ortaklardan herhangi birisi tarhiyata muhatap tutulur. Özel tüketim vergisi, beyannamenin verildiği günde, beyanname posta ile gönderilmişse vergiyi tarh edecek daireye geldiği tarihi takip eden yedi gün içinde tarh edilir. Vergi, beyanname verme süresi içinde ödenir. KDV ile arasındaki fark ise KDV ödenmiş bir vergi olarak gider olarak vergiden düşülürken, Özel Tüketim Vergisi kanunen kabul edilmeyen giderler kapsamında vergi matrahından düşülmemektedir. Yani bir mal veya hizmet için ödenen ÖTV (Özel Tüketim Vergisi), KDV matrahına ek bir unsur olarak yansır. Türkiye’de verginin vergisinin ödendiği birkaç durumdan birisidir.

2019 da açıklanan verilerle birlikte, Bütçede, özel tüketim vergisi (ÖTV) toplamda yüzde 15,6 oranında artması öngörülmektedir. Ayrıntılı olarak baktığımızda ise en yüksek artışın yaklaşık yüzde 48 ile dayanıklı tüketim malları ile diğer mallar kategorisinde olduğu görülmektedir.

En düşük artış oranı ise tütün mamullerinden alınan ÖTV’de, oran yüzde 2. Kur ve kredi faizlerindeki artışlar sonucu taşıt satışlarında yaşanan düşüşe rağmen sıfır araçlardan alınan ÖTV tutarında 2019 yılında yüzde 15,4’lük bir artış öngörülüyor.

Son dönemde akaryakıttaki kur zamlarının ÖTV’den karşılanması nedeniyle petrol ve doğalgaz ürünlerinden alınan ÖTV tahsilatı 2018 bütçesinin çok altında kalacağı görülüyor.

Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi

Banka ve sigorta işlemleri başta olmak üzere genel olarak tüm finansal işlemleri vergilendirmeyi amaç edinen Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi’nin temeli 6802 sayılı Gider Vergileri Kanununa dayanmaktadır. Sigorta ve banka işlemlerindeki vergilendirmeyi amaçlayan Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi bankaların yaptıkları teslim ve hizmetlerden alınmamakta olan KDV yerine ortaya çıkarılan bir dolaylı vergi türüdür. Mal teslimi ve hizmet ifası kapsamına girmeyen para teslimi ve para ile ilgili hizmetlerin ifası karşılığı yapılan işlemlerden Banka Ve Sigorta Vergisi alınmaktadır. Kredi için alınan faiz üzerinden Gelir İdaresi Başkanlığına aktarılmak üzere banka tarafından %5 olarak alınır. Konut kredisi ve konut ipotekli ihtiyaç kredisi haricinde tüm kredi işlemlerinde hesaplanan faiz üzerinden alınır.

Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi İşlemleri

1. Banka muamele ve hizmetleri,
2. Kendileri veya başkaları adına menkul kıymet alıp satmayı, alım – satıma aracılık etmeyi veya alıp sattıkları menkul kıymet karşılığı borçları ödemeyi taahhüt etmeyi meslek haline getirenlerin bu faaliyetleri,
3. Mevduat faizi vermek veya başka isimlerle faiz ve benzeri menfaatler sağlamak için sürekli halde para toplama işleri,
4. Ödünç para verme işleri.

Harçlar

Çoğu yerde karşımıza çıkan harçlarda dolaylı vergi türlerindendir diyebiliriz. Devletin kendi yaptığı hizmetlerden yarar gören kişilerin o işle ilgili olan kendi işlerinin yapılabilmesi için birebir ödediği vergi türüdür. Harçlar Kanununun gerekçesinde harçlar şu şekilde tanımlanmıştır: “Fertlerin özel menfaatlerine ilişkin olarak, kamu kurumları ve hizmetlerinden yararlanmaları karşılığında yaptıkları ödemeler”. Anayasa Mahkemesi de bir kararında, “bir hizmetin harç konusu olabilmesi için; kişilerin bir kamu kurumundan yararlanmaları, kişilere kamu eliyle özel bir yarar sağlanması ve kamu idaresinin kişilerin özel 2 bir işiyle uğraşması gerekmektedir” şeklinde bir ifade ile harçların zorunlu unsurlarını belirtmiştir.

Harçlar Ne Zaman Alınır

1. Kişilerin bir kamu kurumundan yararlanmaları,
2. Kişilere Kamu eliyle bir yarar sağlanması,
3. Kamu idaresinin kişilerin özel bir işiyle uğraşması halinde alınabilir.

Bunları açarsak eğer öncelik ve asıl şart yapılan hizmet kamu hizmeti olması gerekmektedir.Devlet burada yapmış olduğu yatırımın masraflarını kişi veya kişiler tarafından ödenmesini beklemekten yanı sıra. Kamu harcamalarına kaynak sağlaması, toplumsal adaleti sağlamak ve kötüye kullanımları önlemek de bu amaçlar arasında yer almaktadır.Bir kamu hizmetinden hiç para alınmaz ise, diğer kamu kaynaklarının buraya aktarılması gerekeceğinden, o hizmetten hiç yararlanmayacak olanların da buna kaynak sağlaması söz konusu olacaktır ve insanlar bunu suistimal edebilirler bu sebepten adaletsiz bir düzen ortaya koymaması için verginin alınması gerekmektedir. Bir hizmetin ücretsiz mi yoksa harca tabi mi olacağı konusunda Anayasadaki temel hak ve ödevler (özellikle sosyal ve ekonomik) göz önünde bulundurulmalıdır. Kanunun ekinde ise üst başlıklar altında 9 ayrı harç tarifesi yer almaktadır.

Alınan Harç Türleri Nelerdir?

1. Yargı harçları,
2. Noter harçları,
3. Vergi yargısı harçları,
4. Tapu ve Kadastro işlemlerinden alınacak harçları,
5. Konsolosluk Harçları,
6. Pasaport, ikamet tezkeresi, çalışma izni, çalışma izni muafiyeti, vize ve Dış işleri Bakanlığı tasdik harçları,
7. Gemi ve Liman harçları,
8. İmtiyazname, ruhsatname ve diploma harçları,
9. Trafik harçları

Yazar: EBRU KEÇELİOĞLU

KAYNAKÇA:

• www.parasut.com/blog/damga-vergisi
• www.dunya.com/kose-yazisi
• http://www.ozgurbiyan.com/2016/06/damga-vergisinin-varlik-nedeni/
• www.uyumsoft.com/damga-vergisi-nedir
• http://archive.ismmmo.org.tr/docs/malicozum/138malicozum/15.pdf
• ww.basarmevzuat.com/dustur/kanun/5/0492/a/492sk.htm#02
• https://www.muhasebedersleri.com/genel-muhasebe-1/ozel-tuketim-vergisi-beyannamesi.html
• https://tr.instela.com/ozel-iletisim-vergisi–323186
• http://dergipark.gov.tr/adusobed/issue/33430/355357
• http://dergipark.gov.tr/download/article-file/209342
• https://www.uyumsoft.com/damga-vergisi-nedir
• https://www.gumruktv.com.tr/gumruk-vergisi-nedir-gumruk-vergisi-nasil-hesaplanir