YatırımKredi Piyasada Yatırım – Kredi – Proje – Finans ve Ekonomi Analiz Rehberiniz
İçindekiler
HALKA ARZ NEDİR?
Halka arz; şirketlerin sermayelerini yatırımcılara açmasıdır. Şirketlerin sahip oldukları sermayeyi paylara bölerek satışa çıkarmasıdır da diyebiliriz ve bu şirket payları Borsa İstanbul’da işlem görmeye başlar. Şirketler kaynak ihtiyaçlarını borç alarak veya öz kaynaktan sağlamaktadırlar. Senet ihraç ederek toplanacak fonların maliyeti borçlanmadan daha ucuz olduğu durumlarda şirketler halka arza başvurma yolunu tercih ederler. Şirketler kendilerine yeni ortaklar elde ederek sermayelerine ek bir katkı sağlamış olurlar. Bu yatırımcılar bireysel ve kurumsal olarak ikiye ayrılır ve şirketlere önemli bir finansman kaynağı sağlar.
Halka arz işlemleri ticari olarak önemli bir yere sahiptir. Makalenin geri kalanında borsada birincil piyasada halka açılan anonim şirketlerin neden halka açıldıkları, halka açılmanın şirkete faydaları ve halka açılma yöntemleri hakkında detaylı bilgiler bulunmaktadır.
ŞİRKETLER NEDEN HALKA AÇILIR?
Finansman
Şirketler finansman sağlamak için bankalardan ve buna benzer kurumlardan borçlanma sağlayabilirler. Şirketlerin halka arz yoluna gitmesinin en önemli nedeni şirkete sunulacak nakit kaynağının olmasıdır. Halka arz sayesinde sermayelerini güçlendirerek ek bir finansman kaynağı yaratmış olurlar. Bunun yanında halka arz şirketlere kurumsallaşma yolunda önemli bir rol oynar.
Şirketler her zaman yatırımcı bulamayabilirler. Bankalar ve kredi seçenekleri de şirketleri faiz ödeme yükümlülüğü altına sokacaktır. Ama halka yapılacak olan arz ile şirketin kasasına nakit desteği sağlanabilir. Şirket buradan elde ettiği desteği kullanarak büyüyebilir.
Şirketler halka açıldıktan sonra şeffaf bir şekilde bilgilerini şirketle ilgili gelişmelerini ortaklarıyla paylaşmak zorundadır. Bu da şirketlere hem sermaye piyasaları hem de çalıştıkları kurumlar yönünde önemli bir şeffaflık sağlar. Bunun yanında şirketler halka açıldıktan sonra ilerleyen dönemde ek sermaye takviyesi için ikincil kez birincil piyasaya arz gibi yöntemler kullanabilir. Şirketler, borsada işlem gören hisse senetleri olduktan sonra bunları teminat olarak da kullanabilir. Bu da şirketler için önemlidir.
HALKA ARZ ŞARTLARI NELERDİR?
- Aracı kurumlar ile iletişime geçmek
- Sermaye Piyasası Kurulu ile iletişime geçmek
- Şirket verilerinin Borsa İstanbul ve Sermaye Piyasası Kurulu tarafından incelenmesi
HALKA ARZ SÜRECİ
- Finansal danışman ve aracı kurum bulma
- Borsa İstanbul ve Sermaye Piyasası Kurulu’na başvuru yapma
- Şirketin BIST ve SPK uzmanları tarafından araştırılıp incelenmesi
- Halka arz izahnamesinin onaylanması
- Arrz ve talep toplama
- Şirket paylarının işlem görmeye başlaması
Şirketlerin Borsa İstanbul’da ortaklık paylarını yatırımcı kişilere sunabilmesi için, firmanın SPK tarafından yapılacak olan düzenleme ve denetlemelere de uygun olması gerekmektedir ve belli prosedürler vardır. Bu prosedürlere uygun bulunan şirketler SPK denetiminden de geçtikten sonra borsaya kaydolabilirler. Ayrıca borsaya kaydolmayan firmalar piyasada işlem göremezler. Bu süreçten geçen firmalar hisseleri kısa bir süre sonra halka açılmaktadır.
Yatırımcıları bireysel ve kurumsal yatırımcı tipleri olarak iki kategoriye ayırabiliriz.
Kurumsal yatırımcılar şirketlerin birincil piyasa süreçlerinde, şirket yönetimleriyle yüz yüze görüşerek, onların planları, ileriye dönük beklentileriyle ilgili bilgi sahibi olabilir ve yatırım kararlarını da buna göre biçimlendirebilirler.
Bireysel yatırımcılar ise, birincil piyasa öncesinde bu tip bilgileri şirketlerin BIST onayından sonra açıklamış olduğu izahnamelerde bulabilirler. Bunun yanında çalıştıkları aracı kurumlardan da halka arz öncesindeki süreçte firmayla ilgili bilgileri talep edebilirler. Böylece şirket birincil piyasada arz edildiği süreçte yatırım kararlarını daha net bir şekilde verebilir.
HALKA ARZ YÖNTEMLERİ NELERDİR?
- Mevcut payların halka arzı yöntemi: Bu yöntemde halka açık olmayan firma tarafından daha önce ihraç edilmiş paylara sahip olan tüzel veya gerçek kişilerin payları halka sunulur. Ortak satışı ile gerçekleştirilen halka arzdan elde edilmiş olan kaynak, paylarını piyasaya arz eden mevcut ortaklarla sahip olmaktadır. Ortaklara yeni yatırım yöntemleri için fırsatlar sağlar.
- Sermaye artırımı yöntemi: Şirketlerin büyüyebilmesi için gerekli finansmanı sağlar. Şirket sermaye artırımı ile birincil piyasada arzda elde edilmiş olan kaynağın tamamına sahiptir.
- Ortak satışı ile sermaye artırımı yöntemlerinin birlikte kullanılması yöntemi: Bu yöntemde halka açık olmayan firma tarafından rüçhan hakları kısıtlanarak yeni ihraç edilen paylarla var olan ortakların sahip oldukları haklar birincil piyasada arz edilir.
HALKA ARZ BİR ŞİRKETE NELER KAZANDIRIR?
- Finansman desteği sağlar.
- Likidite desteği sağlar
- Şirketin piyasadaki prestiji artar.
- Mali yapıyı güçlendirir.
- Şirketin değer artışını sağlar, yatırımcılar tarafından takip edilir.
- Yatırımcılar şirketin hisse senedindeki değerine göre portföyünde bulunan diğer şirketlere de yatırım yapabilir.
- Halka arz yapan şirketler diğer şirketlere göre daha iyi ve yüksek seviyede yönetilirler.
Birincil Piyasaya Açılmanın Dezavantajları Nelerdir?
Piyasaya arz olmanın ve ortak almanın, birçok avantajı olduğu gibi elbette dezavantajları da vardır diyebiliriz. Halka açılma yoluyla şirkete yeni yatırımcılar dahil olur ve risk bu yatırımcı ortaklara da yayılmış olur. Yönetim kurulu ve önemli paydaşların onayı olmadan faaliyet yürütme rahatlığı ortadan kalkar. Yatırımcıların şirkete yönelimi o şirketin değerini etkilerken aynı anda birçok yatırımcının da hisse senetlerini satışa sunması şirketin değerini olumsuz yönde etkileyebilir. Halka arz olma süreci avantajlı olsa da masraflı bir süreçtir. Bu süreçte çalışacak olan aracı kurumlar, istihdam edilecek çalışanların maaşları, vergiler şirketi olumsuz yönde etkileyebilir.
Yazar: HİLAL İSKENDER
