İhtiyat Akçesi Nedir? İhtiyaç Akçesi Türleri Nelerdir?

İhtiyat Akçesi Nedir?

Gelecekte ortaya çıkabilecek olan gereksiz israfları engellemek, hiç beklenilmeyen bir zamanda ortaya çıkan masrafları, giderleri ve şirket zararlarını ortadan kaldırarak firmaların piyasada devamlılığını sürdürmesini sağlamak ve şirket istikrarının ortaklar arasında devamlı kar amaçlı gelirlerinden ileriyi düşünerek ayrılan miktara ihtiyat akçesi denmektedir. Fakat ihtiyat akçesine ait kavramı sadece ortakların gelirlerinden ayrılan ve gelecekte ortaya çıkacak sorunların üstesinden gelmek olarak sınıflandırmak doğru olmamaktadır. İhtiyat akçesi, Anonim Şirketlerin Hesabı bakımından biraz daha tanımlamak gerekirse, gerçek sermaye gelirinin kat ve kat üstünde gerçekleşen net mal varlığıdır. Şirketlerin bilançolarının pasif kısmında bulunan öz kaynaklar ve ihtiyat akçesinden oluşmaktadır.

Öz kaynakların farklı şekillerini ifade eden ihtiyat akçeleri ile bir iş yılı içerisinde elde edilen ekstra gelir ve beklenmeyen zararlar, şirketin değerinin yükselmesi ve değerinin giderek azalmasına göre şekillendirmektedir.

İhtiyat Akçesi Çeşitleri Nelerdir?

Kanuni Yedek Akçeler

Şirketler için kanun tarafından ayrılmasını zorunlu kılan ihtiyat akçesidir. Bir yıl içerisinde elde edilmiş olan karın %5’i ve ödenmiş sermeyenin %20’sini kapsayıncatya kadar kanuni ihtiyat akçesine ayrılmaktadır. Piyasada bulunan bir şirketin bir yıl içerisinde yaptığı ticaretten dolayı bilançoda kar elde edilmiş ise her zaman ihtiyat akçesi ayrılmak zorundadır. Kanuni ihtiyat akçesinin kanun içerisinde oluşturulan bir tavan vardır, bu tavana ulaşıncaya kadar ihtiyat akçesi ayrılmak zorundadır. Fakat tavan aşıldıktan sonra ihtiyat akçesine pay ayırmak zorunlu değildir. Verilen hükümler emir niteliğinde olup şirket yönetim kurulu tarafından kaldırılamaz ve işlem yapılamamaktadır. Kanuni ihtiyat akçesinin olağan ve olağan dışı olarak iki ana dalda inceleyebiliriz. Olağan şirket karıdır. Olağan dışı kaynak ise diğer kazançları oluşturmaktadır.

İhtiyarı Yedek Akçeler

Piyasada bulunan anonim şirketlerin istediği zaman daha önceden yaptıkları sözleşmelere madde koyarak ayırdıkları ihtiyari yedek akçelerdir. İhtiyari ihtiyat akçeler piyasada ki şirketlerin finans ve mali durumlarını güçlendirmek amacıyla ayrılabilmektedir.

Olağanüstü İhtiyat Akçeleri

Piyasada bulunan şirketlerin bir yıllık çalışmalarından sonra dağıtılmayan karlarının toplanmasından oluşmaktadır. Şirketin yönetim kurulu sözleşmeye göre uygunsa bir yıllık karın yarısını ya da tamamını dağıtmaya karar verebilmektedir. Eğer ki sözleşmede belirtilmemişse bunun üzerine yönetim kurulu üyeleri çoğunluk oy ile karar vermektedir. Ayrıca yönetim kurulu ortaklığın sürdürülmesi, kar dağıtımının uygun ve aktif kullanılmasına göre bu miktarı arttırıp azaltma yetkisine sahiptir.

Açık İhtiyat akçeleri

Piyasada bulunan anonim şirketlerde ihtiyat akçeleri elde edilen karın dağıtılmayan bölümü olarak bilinmektedir. Açık ihtiyat akçeleri bilanço içerisinde açık olarak görülebilen akçelerdir. Kanuni ihtiyat akçesi, ihtiyari ihtiyat akçesi ve olağanüstü ihtiyat akçesi grupları açık ihtiyat akçesi içinde yer almaktadır. Açık ihtiyat akçeleri yönetim kurulu tarafından bilinen ve bilanço içerisinde yer alan ihtiyat akçeleridir. Bilanço içerisinde devamlı ve sürekli bir halde aktif olarak kullanılmasından farklı olarak gerçek ve şeffaf bir yapı içerisindedir.

Gizli İhtiyat Akçeleri

Piyasada bulunan şirketlerin mali durumunun kötü olduğu halde iyi gösterilmesi, 3.şahısların korunması bakımından tamamen yasakken olduğu durum içerisinden daha iyi durumda göstermek bunları açıklamaktadır. Piyasada bulunan şirketlerin bundan sonra gizli ihtiyat akçesi ayıramayacak ve bu durum şirket ortaklarının daha çok kar amacı güdeceklerini savunmaktadır. Gizli ihtiyat akçeleri bilanço içerisinde gözükmeyen ihtiyat akçeleridir. Şirketlerin gerçek mal varlığı içerisinde sermaye bilançosu içerisinde gösterilen değerler arasında veya kaynakların sermaye bilançosunda görülmekte olan kısmı ile beraber gerçek değerler arasında ki farklar olarak tanımlanmaktadır. Gizli ihtiyat akçeleri öz kaynaklar içerisine dâhil olmanın yanında görünemeyen kısmını ifade ederler. Gizlilikleri sadece bilanço ile sınırlı bir haldedir ve gizlenmeleri mümkün değildir. Gizli ihtiyat akçelerini ayırmak için yönetim kurulu yetkili bir haldedir. Fakat yönetim kurulu da gerekli yerlere rapor hazırlayarak bilgi vermektedir.

Yazan: Tolunay YAVUZ