Zorunlu Karşılık Oranı Ekonomiyi Nasıl Etkiler?

Zorunlu Karşılık Oranı Nedir?

Zorunlu karşılık veya Munzam karşılık, mevduat bankalarının piyasadan topladıkları mevduatlara karşılık olarak Merkez Bankasında buldurmak zorunda kaldıkları mevduat oranı demektir. Zorunlu karşılık oranı, tutulan mevduatın cinsine göre (Euro, Dolar vd. ) Merkez Bankaları tarafından kararlaştırılır.

Merkez Bankası Para Politikası Araçları

Merkez Bankaları piyasada para politikasını belirlemek ile yükümlü ekonomiden sorunlu bir kurumdur. Merkez Bankalarının kanunlarında da yazıldığı üzere biricik amacı fiyat istikrarını ve finansal istikrarı sağlamaktır. Merkez Bankaları, üzerine düşen bu sorumluluğu yerine getirmek için çeşitli enstrümanları kullanmaktadır. TCMB özellikle 2008 Krizi sonrasında piyasadaki geleneksel para politikası araçlarının yanı sıra yeni ürettiği para politikası araçlarını da kullanarak piyasaya müdahalelerde bulunmuştur.

Geleneksel Para Politikası Araçları

• Politika Faizi
• Zorunlu Karşılık Oranları
• Açık Piyasa İşlemleri
• Reeskont oranı
• Repo
• Ters Repo

Geleneksel Olmayan Para Politikası Araçları

• Rezerv Opsiyon katsayısı (ROK)
• Rezerv Opsiyon Mekanizması (ROM)
• Faiz Koridoru
• Geç Likitide Penceresi
• Döviz Swap oranı
• Altın Swap oranı

Zorunlu Karşılık Oranlarının Piyasaya Etkisi

Zorunlu karşılık oranı, merkez bankalarının mevduat toplayıp kredi kullandıran bankalardan ellerindeki belli bir mevduat tutarının ihtiyati olarak kendilerinde tutmasını sağlayan orandır. Merkez Bankası eğer TL zorunlu karşılık oranı yüzde 10 diyorsa bir banka topladığı 1000 TL mevduatın 100 TL’sini MB’sına zorunluk karşılık olarak ayırır. Bu banka yüzde 10 faiz ödüyorsa mevduat karşılığında zorunlu karşılık ayırınca yüzde 10 faizin yanı sıra zorunlu karşılık olarak MB’ye verdiği parayı kullanamadığı için de ekstra maliyete girer basit şekilde bunu da yüzde 1 faiz maliyeti olarak niteleyebiliriz.

Türk Lirası Zorunlu Karşılık Oranı Artarsa

• O zaman MB zorunlu TL zorunlu karşılık oranını arttırıyorsa hem piyasadaki TL talebini azaltarak TL’nin değerlenmesini sağlar hem de mevduatın maliyetini yükselterek kredi genişlemesini yavaşlatabilir.
• Bu süreçte ekonomiyi daraltır. Dolaylı olarak faizleri yükselttiğinden süreç borsayı negatif etkiler.
• Ons altının durağan seyretmesi halinde gram altının değerini düşürür.

Dolar Zorunlu Karşılık Oranı Artarsa

Bu durumda Merkez Bankası, piyasadaki dolar miktarını azalttığından doların değerinin yükselmesine neden olur.

• Ons altının durağan seyretmesi halinde gram altının değerini arttırır.

Merkez Bankasının 30-05-2019 tarihi ile zorunlu karşılık oranları şu şekilde belirlenmiştir:

Zorunlu Karşılık Oranları (Yüzde Cinsinden)
Türk Lirası
Mevduat ve Katılım Fonunda tutulan Mevduat için (Yurt dışı bankalar mevduatı/katılım fonu hariç)	Oranlar
– Vadesiz, ihbarlı, 1 aya ve 3 aya kadar (1 ay ve 3 ay dâhil) vadeli	7
–  Altı aya kadar (6 ay dâhil) vadeli  mevduat	4
– Bir yıla kadar vadeli mevduat	2
– Bir yıl ve daha uzun vadeli mevduat	1
Müstakrizlerin Fonları	7
Diğer Yükümlülükler (Yurt dışı bankalar mevduatı/katılım fonu dahil)	Oranlar
– Bir yıla kadar (1 yıl dâhil) vadeli mevduat	7
– Üç yıla kadar (3 yıl dâhil) vadeli mevduat	3,5
– Üç yıldan uzun vadeli mevduat	1
Yabancı Para Cinsinden Mevduat
Mevduat ve Katılım Fonu (Yurt dışı bankalar mevduatı/katılım fonu hariç)	Oranlar
– Vadesiz, ihbarlı, Bir aya kadar, Üç aya kadar, 6 aya kadar ve 1 yıla kadar vadeli	15
– Bir yıl ve 1 yıldan uzun vadeli	11
Müstakrizlerin Fonları	15
Diğer Yükümlülükler (Yurt dışı bankalar mevduatı/katılım fonu dahil)	Oranlar
– Bir yıla kadar  (1 yıl dâhil) vadeli mevduat	21
– İki yıla kadar  (2 yıl dâhil) vadeli mevduat	16
– Üç yıla kadar  (3 yıl dâhil) vadeli mevduat	11
– Beş yıla kadar  (5 yıl dâhil) vadeli mevduat	7
– Beş yıldan uzun vadeli	5