Kamu Borçlanma Araçları Çeşitleri Nelerdir? |2023

Kamu Borçlanma Araçları

Kamu borçlanma araçları çeşitleri sorusu ülkeden ülkeye farklılaşan bir konudur. Buna rağmen sermaye ve finans piyasalarının küreselleşmesi ile beraber ortak borçlanma araçları ile devletler hem yurt içinden hem de yurt dışından borçlanarak yatırımlarını ve harcamalarını finanse etmektedir.

Hane halkları ve firmalar gibi devlet de gelir ve giderlerini bir biçimde dengelemek durumundadır.Ülkelerin,gelir ve giderlerini yani bütçelerini finanse etme yöntemleri ise gelişmişlik düzeyleri ile doğru orantılıdır. Türkiye’nin de içinde bulunduğu gelişmekte olan ülkelerin ya da az gelişmiş olarak nitelendirilen ülkelerin ekonomik büyümelerini tamamlayabilmeleri için mevcut gelirleri ile giderlerini karşılayabilmeleri mümkün olmamaktadır.Dolayısıyla kalkınmayı sağlayabilmek için yapılacak yatırımları karşılamak için gerekli tasarrufları da yapamamaktadırlar.Bu yüzden ekonomik büyüme ve kalkınma gereklilikleri yerine getirebilmeleri için iç ve dış kaynaklara ihtiyaç duymaktadırlar. Vergi gelirleri ve kamu borçlanması iç kaynaklar arasında yer almaktadır.Dış kaynaklar ise dış borçlanma kapması altında olup diğer ülkelerden kredi ihtiyacının karşılanması veya yabancı kaynak transferlerinde bulunulmasıdır.

Borçlanma,devletin ekonomiye müdahale etmesini sağlayan bir maliye politikası aracıdır.1929 Büyük Buhran dönemi sonrası Klasik görüşün karşıtı olarak ortaya çıkan bu görüş yani Keynesyen Teori ile birlikte modern ekonomiler de borçlanma olağan bir finansman kaynağı olmuştur.Bu dönüşüm sonrası günümüz gelişmekte olan ülkeleri için kamu,artan hizmet talebini giderebilmeye yönelik kullandığı vergi politikalarının yerini borçlanma finansmanı almıştır.Bir nevi gelecekteki vergi gelirlerini önceden kullanmalarını sağlamıştır.Ancak borçlanmanın sürdürülebilirliğinin zorluğu ve uzun vade de oluşturacağı bütçe açığı sonucu ülkeleri krizlere götürmesi kaçınılmazdır.

Kamu borçlanma araçları nelerdir?

Kamu finansmanı:bütçe gelirlerine dayanarak bütçe ödemelerini karşılamak başka bir deyişle kamu kesimi nakit akışını yürütmek ve bütçe açığı oluştuğunda gerekli iç ve dış borçlanmayı sağlamaktır.Hazine tarafından yürütülen kamu finansmanı ya da borçlanması iki kısıma ayrılmaktadr;

İç Borçlanma Nedir? Türleri Nelerdir ?

Hükümetin,ülke sınırları içerisindeki kişi ve kuruluşlara milli para cinsinden borçlanması yani milli ekonomi sınırları kapsamında bir değiş tokuş işlemidir.İktisadi anlamdaki karşılığı ise satın alma gücünün kamusal ve reel sektör arasında tebdil edilmesidir.Kamu kesiminin iç borçlanması Türkiye’de yalnızca TL cinsinden değil dövize endeksli de yapılmaktadır.

İç borçlanma enstrümanları

•  Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS)
• Hazine Bonosu
•  Devlet Tahvili
•  Sabit Kuponlu TL DİBS
•  TÜFE’ye Endeksli TL DİBS
•  Kuponsuz TL DİBS
•  Değişken Faizli TL Cinsi DİBS
•  ABD Doları Cinsi Devlet Tahvili
•  Kira Sertifikası
•  Euro Cinsi Devlet Tahvili ve Kira Sertifikası
•  Altın Tahvili ve Altına Dayalı Kira Sertifikası

Devlet İç Borçlanma Senetleri(DİBS) Nedir ?

Sabit getirili menkul kıymetler arasında yer alan,borçlanma enstrümanları piyasasında işlem gören devletin borçlanmasını finanse etmek için kullanılan bir likiditedir.Hazine Müsteşarlığı aracılığı ile yurt içi piyasasında ihraç edilir.İkincil piyasalardan alınıp satılabilen DİBS’ler borsada risksiz yatırım yapmak isteyen traders için fazlaca popülerdir.Vadesi gelmeden satılarak ya da vade sonuna kadar faiz kazancı elde etme yolu ile tercih edilir.Faiz ile ters orantılı hareket eder.

Hazine Bonosu Nedir ?

Hazine Müsteşarlığı tarafından bütçenin kısa vadeli finansmanını sağlamak amacıyla bir yıldan kısa vadeli ihraçlar, hazine bonosu (treasury bil) adı altında işlem görmektedir.Devlet güvencesi altında TL veya döviz cinsinden kısa zamanlı fon elde etmek için çıkartılmaktadır.

Devlet Tahvili Nedir ?

Hazine Müsteşarlığı tarafından bütçenin orta veya uzun vadeli finansmanını sağlamak amacıyla bir yıl veya daha fazla uzun süreli menkul kıymetler devlet tahvili(government bonds) adı altında işlem görmektedir.Vade bitimine kadar belirli aralıklar ile faiz ödenmesini ve vade bitiminde anapara ödenmesi devlet tarafından taahhüt edilmektedir.

Sabit Kuponlu TL DİBS Nedir ?

Tahakkuk edilen faiz oranı önceden sabitlenen,yatırımcısına belirli süreçlerde kupon getirisi kazancı sağlayan menkul kıymetlere denir.

TÜFE’ye Endeksli TL DİBS Nedir ?

Yatırımcılara reel getiri garantisi vermesi ile enflasyondaki gelişmelerden bağımsız öngörülebilir bir borçlanma senedi olup 5 yıl veya daha uzun vadeli 6 ay da bir kupon ödemelidir.

Kuponsuz TL DİBS Nedir ?

Faizsiz olarak da isimlendirilen sabit getirili ve iskontolu menkul kıymettir.Buradan elde edilecek tek faiz kazancı,vade bitiminde ulaşacağı nominal değer ile satış kazancı arasındaki farktan ibarettir.

Değişken Faizli TL Cinsi DİBS Nedir ?

Vade bitiminden önce belirli bir süre zarfında Hazine borçlanma ihalelerinde oluşan faizlerin ortalaması alınarak kazanç elde edilen menkul kıymettir.

ABD Doları Cinsi Devlet Tahvili Nedir ?

Yatırımcılar sonulan borçlanma enstürmanlarının çeşitlendirilmesi ve yatarımcı portföyünün genişletilmesi amacı ile Hazine Müsteşarlığı tarafından çıkartılmaktadır.

Kira Sertifikası Nedir ?

Hazine Müsteşarlığı tarafından,satın alma ya da kiralama biçiminde devralınan varlıkların finansmanını sağlamak şartıyla ihraç edilmektedir.

Euro Cinsi Devlet Tahvili ve Kira Sertifikası Nedir ?

Yatırım enstrüman çeşitlendirilmesi amacıyla Hazine Müsteşarlığı aracılığı ile Euro cinsi devlet tahvili ve kira sertifikası ihraç edilmektedir.

Altın Tahvili ve Altına Dayalı Kira Sertifikası Nedir ?

Fiziki altını olan bireysel yatırımcıların mevcut altınları üzerinden kazanç elde edebilmelerini sağlayan bir menkul kıymet aracıdır.

Dış Borçlanma Nedir ?

Hazine Müsteşarlığı tarafından ülkenin makroekonomik programları çerçevesinde,Hazine güvencesi kapsamında,doğrudan kamunun finansman gereksinimlerinin giderilmesi suretiyle herhangi bir dış finansman kaynağından sağlanan finansman kaynağını ifade etmektedir.

Bu borçlanma dört farklı şekilde gerçekleştirilmektedir;

• Kredi temin edilme yolu ile

• Tahvil ihracı yolu ile

• Devletlerden borçlanma yolu ile

• Uluslararası kuruluşlardan borçlanma yolu ile

Yazar Hakan EROL

Kaynakça

• https://www.paraborsa.net/i/kamu-borclanmasi-dersi/
• http://www.mahfiegilmez.com/2017/06/uygulamal-kamu-finansman-dersi.html
• http://sbe.balikesir.edu.tr/dergi/edergi/c12s21/makale/c12s21m16.pdf
• http://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423935843.pdf
• https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/05/Web_Kamu_Borc_Yonetimi_Raporu_Nisan_2019-1.pdf
• https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2018/11/Y%C4%B1ll%C4%B1k-Kamu-Bor%C3%A7-Y%C3%B6netimi-Raporu-2017-1.pdf