Nobel Ekonomi Ödülü Alanların Listesi – Çalışmaları |2023

Nobel Ekonomi Ödülü

Bu makalede sizlere yıllar içinde nobel ekonomi ödülü alan iktisatçıların listesi ve bu ekonomistlerin nobel ekonomi ödülü almasını sağlayan çalışma alanları ile ilgili derlediğim bilgileri paylaşmaktayım. Makalenin ilk bölümünde nobel ödülü ile ilgili kısa bilgi verdikten sonra ilk Nobel Ekonomi ödülünden günümüze listeyi de sunmaktayım.

Nobel Ödülü Nedir?

Nobel ödülü, evrende insanlar tarafından bilinen saygınlığı fazla olan bir ödüldür. Adı ile söz ettiren, dinamitin buluşunu yapan Alfred Nobel anısına, servetinin getirisi olarak kişilerin ve kurumların başarılarına verilen ödüldür. Nobel ödülleri her alana ya da başarıya verilen bir ödül değildir. Nobel Ödülleri, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, İsveç Akademisi, Karolinska Enstitüsü ve Norveç Nobel Komitesi aracılığı ile ekonomi, fizik, kimya, edebiyat, barış, fizyoloji veya tıp bilim alanlarına yönelik çalışan kişilerin ya da kurumların olağanüstü iş başarılarına verilmektedir.

Nobel Ekonomi Ödülü Nedir?

Nobel Ekonomi ödülü ise; İsveç Merkez Bankası, Sveriges Riskbank tarafından 1968 senesinde Alfred Nobel’in 1855’te ki vasiyet namesi üzerine kurulmuştur. Bunun üzerine İsveç Merkez Bankası 1968’de Nobel’in anısı olarak Ekonomik Bilimler Bölümünü kurmuş ve böylece her sene 6 bilim alanında ödül verilmeye başlanmıştır.

Nobel Ödülleri ilk olarak 1901 yılında, ekonomi alanına yönelik Nobel Ekonomi ödülü ise 1969 yılında verilmeye başlanmıştır. Üçü İsveç biri Norveç toplamda 4 kuruluşun aracılığıyla beraber, Alfred Nobel’in vasiyet namesi üzerine kurulmuş olan Nobel vakfı aracılığıyla Nobel ödülleri 10 Aralık 1901 tarihi itibariyle her sene verilmeye devam etmektedir.

Nobel Ödülü Tarihçesi

Nobel ödülleri ve nobel ekonomi ödülleri, bir kimyacının ölümünden sonra vasiyet namesi üzerine verilmeye başlanmış olan bir ödüldür. Alfred Bernhard Nobel, 1833’de varlıklı bir ailenin üçüncü oğlu olarak Stockholm’ da dünyaya gelmiştir. Doğduğunda ailesinin maddi durumunun kötü olmasından dolayı Rusya’ya göç etmek zorunda kalmışlardır. Alfred Nobel Rusya’da doğa bilimleri, dil ve edebiyat alanlarında çok iyi bir eğitim görmüştür. Rusça, Fransızca, İngilizce ve Almanca dillerini çok iyi bir şekilde akıcı konuşmayı öğrenmişti. Babasının işlerini düzeltmesiyle beraber Nobel’i yurt dışına gönderme kararı aldı ve babasının mühendis olmasının isteği üzerine bu alana yöneldi.

Eğitim için Paris’e gittiğinde ünlü kimyacı olan T.J.Peleuze’ nin laboratuvarında çalışmaya başladı. İtalyan kimyager olan “nitrogliserin” i keşfeden Ascanio Sobrero ile tanıştı. Bu tanışmadan sonra Nobel’in hayatı değişmeye başlamıştı. Nobel bu laboratuvarda değişik deneyler üzerinde çalışıyordu fakat ailesinin maddi durumunun tekrar kötüye gitmesi Nobel’in bu laboratuvardan ayrılarak tekrar Stockholm dönmesine sebebiyet verdi. Çalışmalarına Stockholm’ da devam etti ve tüm çalışmalarının sonunda dinamiği icat etti.

Bu patlayıcı madde üzerinden birçok fabrika kurdu ve 10 Aralık 1896 yılında Nobel vefat etti. Nobel’in vasiyetinde, yaşamında bulduğu buluşun insanın yıkım gücünü arttırdığını ve yaşamında sürekli bunun pişmanlığını yaşadığını dile getirmişti. Bunun üzerine vasiyetinde elde ettiği serveti %94’ünü bağış ve bilime katkı yaparak, Nobel ödüllerinin endüstrileşmesini ve 32.200.00 kronun her yıl insanlığa hizmette bulunanlara sunulmasını istemiştir.

Bu durum ilk zamanlarda çok tartışıldı fakat 1900 yılında Nobel Vakfının kurulması ile Nobel Ekonomi Ödülleri, Nobel’ in ölümünden sonra her sene düzenli olarak “Nobel Ödülleri” adı altında insanlığa fayda sağlayan kişilere verilmeye başlandı. Nobel ödülleri her sene düzenli olarak Nobel ’in ölüm tarihi olarak bilinen 10 Aralık tarihinde verilmektedir. İlk Nobel ödülü 1901 yılında verilmiştir. Nobel ödülünde başarıya ulaşan kişiler; 1 madalya,1 diploma ve her sene değişiklik gösteren belirli bir miktarda nakit para ile ödüllendirilir.

Adaylar ve Oyların Belirlenmesi

Nobel ödüllerinde, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi ve Norveç Parlamentosu Nobel ödüllerini vermektedir. Bu kurumlar Norveç ve İsveç’te yer almaktadır. Bu komitelerin içerisinde 5 kişi yer almaktadır. Bu komitelerde her alan için seçilen üyeleri tarafından belirleniyor. Akademide ki üyelerin yaptığı oylama sonucunda en çok oyu alan aday ödülün sahibi olmayı hak kazanıyor. Bu iki kurumun Norveç ve İsveç’te bulunmasının sebebi ise; Nobel’in vasiyetinde yer alan siyasal birlikteliğe yer verilmesidir.

Ödüllerin alanlara dağılımında karar veren kurumlar vardır. Bu kurumlar; İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi(fizik-kimya ve iktisat), Karolinska Kraliyet Tıp-Cerrahi Enstitüsü (fizyoloji-tıp),Norveç Nobel Komitesi(barış) ve İsveç Akademisi(edebiyat) ‘tır. Nobel ödüllerinde kişinin ya da kuruluşun aday olarak birini göstermesi muhtemel değildir. Aday gösterilecek kişiler aşağıdaki gibi belirlenmektedir;

• ‣ Kabine üyeleri ve bakanlar
• ‣ Uluslararası hukuk endüstri üyeleri
• ‣ Üniversite profesörleri, rektör ve direktörleri
• ‣ Nobel ödülüne daha önceden aday olmuş kişiler
• ‣ Daha önce ki dönemlerde Nobel ödülü kazanmış olan kurumların yönetim kurulu üyeleri
• ‣ Norveç komitesinin şu anki ve geçmiş üyeleri
• ‣ Norveç komitesinin eski danışmanları

Nobel Ödülü Kazananların Seçim Aşaması

Nobel ekonomi ödülü kazanmak bakıldığı zaman çokta hızlı gelişen bir iş değildir. İlk olarak Eylül ‘de Norveç Komitesi, yukarıdaki isimlerden birinin aday olarak belirttiği kişiler ile ilgili başvuruları kabul etmeye başlar. Bu başvurular 1 Şubata kadar Norveç Komitesine iletilmesi gerekmektedir. Şubat ayında, aday başvuruları alınır. Şubat ve Mart’ta aday değerlendirme süreci başlar. Kapalı oturum şeklinde adaylar tartışılır ve 20-30 kişilik bir liste oluşturulur. Bu liste Nobel enstitü daimi danışmanlar tarafından değerlendirilir. Mart ve Ağustos ayında adaylar ile ilgili danışman incelemesi yapılır. Nobel komitesi olabilecek adaylar ile ilgili geniş açılı bir münakaşa başlatır.

Bu sürede adaylar ile ilgili ek bilgiler takip ediliyor ve Ekim’de Nobel ödüllü alacaklar seçiliyor. Ekim ayı başlarında verilecek olan ödülün açıklamasından önce son olarak yapılan toplantısında bir sonuca varılıyor. Nobel komitesi, Nobel ödülü almayı hak kazananları oy çoğunluğuyla seçiyor ve ödül alacak olan kişiler açıklanıyor. Aralık ayına geldiğimizde verilecek olan ödüller Norveç’in başkenti olan Oslo’da yapılan bir tören ile sahiplerini buluyor. Nobel madalyası ve diplomanın yanı sıra para ödülü de veriliyor.

Nobel Ekonomi Ödülleri

İktisat, bireylerin refahlarını artırmaya yönelik olan bireylerin faydalarını maksimum seviyeye ulaşmasını sağlayan bilim dalıdır. Nobel ödülü verilen alanlara baktığımız zaman toplumsal bilimler çerçevesinde iktisat bilimi Nobel ödülü verilen tek alandır. İktisat’ ı diğer bilimlerden ayıran en önemli özellik kesin bir neden ve sonuca ulaşmamasıdır. İktisat bilimi daha çok ihtimaller ve olasılıklar üzerinedir. Nobel Ekonomi ödüllerinde iktisada, zaman geçmesiyle beraber iktisadın insanlara sağladığı faydalardan dolayı yer verilmiştir. 1968’de İsveç Bankası Nobel’in anısına ekonomi ödülü vermeye karar verdi ve ilk ekonomi ödülü 1969’da verilmiştir.

Ekonomi Nobel Ödülü Alanlar ve Çalışmaları

Nobel ekonomi ödülleri; “Alfred Nobel’in anısı adına iktisat biliminde İsveç Bankası’nın Ödülü” adı altında iktisat alanına yönelik çalışmalarda en iyi çalışmalara ulaşmış ve insanlığa katkısı bulunan iktisatçılara ödül olarak verilmektedir.

• 1969-2019 Dönemine Kadar Nobel Ekonomi Ödülü Almayı Hak Kazananlar ve Çalışma Alanları
• 1969; J.TİNBERGEN, R.FRİSCH; ekonomik çözümlemede uygulamalı olarak etkin modeller üzerine çalışmalar yapmışlardır.
• 1970; P.SAMUELSON; etkin ve statik ekonomiyi geliştirmeye yönelik bilimsel çalışmaların ve iktisat alanında çözümleme seviyesinin ortaya çıkmasına yönelik çalışmalar ortaya koymuştur.
• 1971; S.KUZNETS; toplumsal yapı ve iktisadi kalkınma çalışmalarına farklı bakış açısı kazandıran, iktisadi büyümeyi deneysel görüş açısı ile konu alınmış yorumlar üzerine çalışmalarda bulunmuştur.
• 1972; J.HİCKS, K.ARROW; ekonomik dengede ve refah iktisat teorisi alanlarında çalışmalar yapmış ve ortaya koymuşlardır.
• 1973; W.LEONTIEF; girdi-çıktı yöntemleri üzerine durarak, onlara farklı bakış açıları katarak ekonomik sorunların giderilmesi üzerinde durmuştur.
• 1974; G.MYRDAL, F.VON HAYEK; ekonomik olan dalgalanmalarda para teoremi ile ilgili ve iktisadi toplumsallık ve kurumsal kavramların birbirleriyle ilişkilerinin analizini yapmışlardır.
• 1975; T.KOOPMANS, L.KANTOROVICH; optimal kaynak dağılımının teoremi üzerinde durmuştur ve bu konunun analiziyle alakalı çalışmalarda bulunmuşlardır.
• 1976; M.FRIEDMAN; tüketim analizleri teorisi ve istikrar politikalarının birbiriyle olan karmaşıklığın ortaya konmasını açıklamıştır.
• 1977; J.MEADE, B.OHLİN; çalışmalarında ulusların sermaye akımları ve ticaret odası üzerine durmuşlardır.
• 1978;H.SİMON; iktisadi organizasyon ile düzenlilik süreçlerini açıklamıştır.
• 1979; A.LEWIS, T.SCHULTZ; çalışmalarında iktisadi ilerleme üzerinde durmuşlardır.
• 1980; L.KLEIN; ekonometrinin modelleri ile birlikte iktisadi dalgalanmaların analiz niteliği üzerine çalışmıştır.
• 1981; J.TOBIN; Finansal piyasa analizleri üzerinde durmuş ve bunun üstüne çalışmıştır.
• 1982; G.STIGLER; kamu düzenlenmelerinin neden sonuçları, piyasanın fonksiyonel ve işleyim sel yapılarının üzerinde durmuştur.
• 1983; G.DEBREU; denge teoreminin tekrar formüle edilmesi ve farklı bakış açısı yöntemleri üzerine çalışmıştır.
• 1984; RICHARD STONE; ulusal saymanlık sisteminin gelişimini açıklamıştır.
• 1985; FRANCO MODIGLIANA; mali piyasa analizleri ve bunun tasarrufa etkisi üzerine durmuştur.
• 1986; JAMES BUCHANAN; çalışmalarında anayasal ekonomi, ekonomik ve politik kararlarda ortak sözleşme üzerine çalışmıştır.
• 1987; ROBERT M. SOLOW; ekonomi büyüme teorisine olan katkıları açıklamıştır.
• 1988; MAURICE ALLAIS; kaynakların etkin bir şekilde kullanılması ve piyasalar teorisi üzerinde durmuştur.
• 1989; TRYGVE HAAELMO; ekonometrinin olasılık teorilerinin temellerinde çalışmıştır.
• 1990; WIILIAM SHARPE, MERTON MILLER, HARRY MARKOVITZ; finans ekonomisi teorisine yönelik öncü çalışmalarda bulunmuşlardır.
• 1991;RONAL COASE; iktisadi işlevliği ve kuruma ait yapılar tarafından mülk hakları ve işlem değerinin büyük oranda önemini vurgulamıştır.
• 1992;GARY BECKER; mikro iktisadi analizlerin insan davranışları üzerinde büyük oranda uygulama alanı bulması üzerine çalışmıştır.
• 1993; ROBERT FOGEL, DOUGLES NORTH; niceliksel yöntemleri kullanarak iktisadi geçmişte yenilik yapılan araştırma metotları ile bunların etkisiyle olan kurum farklılığını ortaya koymada uygulamalı iktisat teoremi konusunu çalışmışlardır.
• 1994; REINHARD SELTEN, JOHN F.NASH, JOHN HARSANYI; oyun teorisinde denge üzerine çalışmışlardır.
• 1995; ROBERT LUCAS; büyük iktisadi analizlerde ortaya çıkan farklılık ile gerçek beklentiler üzerinde çalışmıştır.
• 1996; JAMES A.MİRRLEES, WILLIAM VICKREY; asimetrik tanıtım adı üzerinde, teşvik etme iktisat teoremi üzerine çalışmışlardır.
• 1997; ROBERT C.MERTON, MYRON S.SCHOLES; çalışmalarında mali yapı piyasaların üzerinde durmuşlardır.
• 1998; AMARTYA SEN; çalışmasında refah ekonomisine olan etki üzerinde durmuştur.
• 1999;ROBERT A.MUNDELL; optimal olan mali alanları çözümleme, mali politikalar ve değişik olan döviz kurlarında para analizi üzerine çalışmıştır.
• 2000;JAMES J.HECKMAN, DANIEL L.MCFADDEN; seçimler üzerine uygulanan metotlar ve kuramlar ile seçilmiş olan örneklerin çözümlemesine ait olarak ilerletilen yöntemler üzerine çalışmışlardır.
• 2001;GEORGE A.AKERLOF, A.MICHAEL SPENCE, JOSEPH E.STIGLITZ; asimetrik bilgilendirme üzerine pazar alanlarının nasıl çalıştığı ile ilgili çalışmalar yapmışlardır.
• 2002; DANIEL KAHNEMAN, VERNON L.SMITH; psikolojik araştırmaları çözümlemelerinin, iktisat bilimi üzerine olan etkileri ve deneysel ekonomi çözümlemelerin gelişmesine katkıda bulunmaları konuları üzerinde çalışmalarda bulunmuşlardır.
• 2003;ROBERT F.ENGLE III, CLIVE W.J.GRANGER; zaman serilerine yönelik yöntemler üzerinde durmuşlardır,
• 2004;FIIN F.KYDLAND, EDWARDC. PRESCOTT; iktisat politikalarının süreç uygunluğu ve konjonktür dalgalanmalarının arkasındaki güçlü el ile ilgili olarak makroekonomiye olan katkılarını incelemeye çalışmışlardır.
• 2005;ROBERT J.AUMANN, THOMAS C.SCHELLİNG; oyun kuramında iş birliği üzerine çalışmışlardır.
• 2006; EDMUND S.PHELPS; kısa vadeli ve uzun vadeli iktisadi kararlar ile uygulanacak olan politikalar üzerindeki sonuçların ilişkileriyle ilgili analizler yapmıştır.
• 2007;LEONID HURWICZ, ERIC MASKIN, ROGER MYERSON; Optimum dağıtımın farkına varılmasına ve iktisatçıların, iyi piyasalarda işleyen yerleri iyi işlemeyen yerlerdeki özelliklerin fark edilmesini sağlamaya yarayan sistem teoreminin ortaya çıkarılması üzerine durmuşlardır.
• 2008;PAUL KRUGMAN; serbest yapılan ticaret ve iktisat çalışmaları arasındaki ilişkiyi ortaya koyan teorimi açıklamıştır.
• 2009;ELINOR OSTROM, OLIVER VE E.WILLIAMSON; Kamu kesiminin ve özel kesimin iktisat yönetimine yönelik analizlerini incelemişlerdir.
• 2010; CHRISTOPHER, DALE T.MORTENSEN VE APİSSARİDES; piyasaların analizleri üzerine çalışmalarda bulunmuşlardır.
• 2011; THOMAS J.SARGENT, CHRİSTOPHER A.SIMS; makroekonomide sebep ve sonuç üzerinde durulan analiz araştırmalarında bulunmuşlardır.
• 2012;ALVIN A.ROTH, LYLOYD, SHAPLEY; piyasa tasarımı üzerinde çalışmışlardır.
• 2013;ROBERT S.SHILLER, EUGENE FAMA, LARS PETER HANSEN; etkin mal fiyatlarının deneysel yapıda analizlerine çalışmışlardır.
• 2014;JEAN TİROLE; dünya çapında büyük olan firmaların pazar gücünü analiz etmiştir.
• 2015;ANGUS DEATON; refah, yoksulluk ve harcama konusu üzerine çalışmıştır.
• 2016;OLIVER HART, BENGT HOLMSTROM; anlaşma kuramına yaptıkları katkılardan dolayı ödülü almışlardır.
• 2017;RICHARD THALER; davranışsal iktisat üzerine çalışmalarda bulunmuştur.
• 2018;PAUL ROMER, WILLIAM NORDHAUS; Wıllıam NORDHAUS’ a ödülü iklim değişikliğinde genel dengenin modellenmesi üzerine, Paul ROMER’a ise araştırma, geliştirmeye yönelik bilgi ekonomisi ve büyüme modelleri üzerine olan katkılarından dolayı verilmiştir.
• 2019; MICHAEL KREMER, ABHIJIT BANERJEE, ESTHER DUFLO; küresel yoksulluğu gidermeye yönelik deneysel yaklaşımlar ve küresel yoksullukla mücadele alanında yaptıkları çalışmalar için ekonomi ödülü verilmiştir.

Yukarıda 1969’dan günümüze kadar olan Nobel ekonomi ödüllerini yazdık. Bu ödüllere genel anlamda baktığımızda çoğunun İngilizce ve İngilizceye çevrilmiş çalışmalarını görürüz. Ekonomi ödülü alan iktisatçılar çalışma alanlarında matematiği ve ekonomiyi geliştirmede büyük oranda katkı sağlamışlardır. Bu yaptıkları çalışmaları sadece kendileri için değil bir sonraki gelecek kuşağa yeni bakış açıları kazandırmak, onlara yol gösterici faydalar sağlamak ve çalışmalarının faydalarını bir sonra ki yıla faydalı kılmak için ortaya koymuşlardır.

Yazar: HİLAL YILMAZ

Kaynakça

• https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/628795
• https://dergipark.org.tr/mustafaçağlarözdemir
• https://www.makaleler.com/nobel-odulu
• https://www.timeturk.com/alfred-nobel/biyografi
• https://tr.euronews.com/2019/02/03
• http://www.tuba.gov.tr/
• https://sarkac.org/category/nobel/
• https://www.bbc.com/