Vernon Smith Kimdir? İktisada Katkıları Neler |2023

Vernon Smith Kimdir?

Nobel ödüllü Vernon Smith veya Vernon Lomax Smith, 1 Ocak 1927’ de ABD’nin Kansas eyaletinde makinist bir babanın oğlu olarak dünyaya geldi. Doğduğu yıllarda hem ABD’yi hem de dünyayı etkisi altına alan büyük bir kıtlık vardı. Bu nedenle zor bir çocukluk dönemi geçirmiştir. Çocukken ilgi duyduğu konular makine ve elektrik olmuştur. 1950 yılında Harward Üniversitesi’nde tanıştığı Joyce Harkleroad ile evlenmiştir. Bu evlilikten ikiz çocukları olmuştur. 2002 yılında Nobel Ekonomi Ödülü’nü Daniel Kahneman ile birlikte almıştır. Şuan 92 yaşında olan Vernon L. Smith Şubat 2005’te Asperger sendromu olduğunu açıklamıştır. 2008 yılından bu yana Chapmen Üniversitesi emekli öğretim üyesi görevini devam ettirmektedir.

Vernon Smith’in Eğitim Hayatı

Vernon Smith, 1949 yılında elektrik mühendisi olarak Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü’nden mezun olmuştur. Bir yıl sonra Kansas Üniversitesi’nde ekonomi alanında master programına katılmış ve 1952 yılında bitirmiştir. Doktorasını ise 1955 yılında Harward Üniversitesi’nde yapmıştır. Smith’in ilk görev alışı Purdue Üniversitesi’nde 1955-1967 yılları arasında olmuştur. Burada geçirdiği uzun süre zarfında deneysel ekonomi alanında çalışmalara başlamıştır. Sidney Siegel ile 1962 yılında Stanford Üniversitesi’nde doçent olarak görev yaparken tanışmıştır.

Sonrasında ikili deneysel ekonomi alanında beraber çalışmalar yapmışlardır. Devam eden yıllarda Brown Üniversitesi (1967-1968), Massachusetts Amherts Üniversitesi (1968-1972) ve Kaliforniya Üniversitesi’nde (1973-1975) görevler almıştır. 1976-2002 yılları arasında bulunduğu Arizona Üniversitesi’nde pek çok çalışma yapmıştır. Bu çalışmaların neticesinde 2002 yılında Nobel Ekonomi Ödülü’ne layık görülmüştür. Arizona Üniversitesi’nden 2002 yılında ayrılarak George Mason Üniversitesi’ne geçmiştir ve 2008 yılına kadar burada çalışmıştır. Eğitim hayatında birçok farklı branş ve alanda çalışmalar yapan Smith 2008 yılında itibaren Chapman Üniversitesi’nde hukuk ve ekonomi profesörü olarak çalışmaya ve üretmeye devam etmektedir.

Vernon Smith İktisada Neler Katmıştır?

Vernon Smith, mikroekonominin iktisat öğrencileri için karmaşık ve zor olduğunu düşünüyordu. Bu nedenle Purdue Üniversitesi’nde daha kolay anlaşılabilir bir teori geliştirmek için çalışmalar yapmıştır. Bu çalışmaların kapsamı deneysel piyasa üzerine olmuştur. Bu çalışmalar farklı alanlarda günümüzde kullanılmaktadır. 1950 yılında başladığı çalışması deneysel ekonominin geliştirilmesine katkı sağlamıştır. Elektrik fiyatlandırması, uçağın yere iniş yuvalarının ayarlanması, elektromanyetik görünge parçalarının çalışma işletim lisanslarının tasarımı gibi konular kullanılmakta olan çalışmalarına örnektir. Pek çok farklı alanda kullanılan çalışmalarına bir diğer örnek ise çeşitli açık arttırma sistemleri arasında benzerlik ve farklılıkları düzeltmek için deneysel ekonomi kullanılmıştır.

Nobel Ödülü Kazanması

Vernon Smith’in Nobel Ekonomi Ödülü’ne layık görülmesi ise ampirik ekonomi analizinde ve önemli derecede alternatif piyasa oluşumlarının bir araç olarak deneysel gözlemi geliştirdiği çalışmasıyla Daniel Kahneman ile birlikte Nobel kazanmıştır. Deneysel iktisadın temel amacı insan davranışlarının analizinde ekonominin yönüdür. Smith bu çalışmasında rasyonel bireylerin herhangi bir karar alma esnasında etkilendikleri değişkenleri gözlemlemiştir. Ekonomistler arasında 1970’lere kadar temel kanı ekonomide, kimya ve biyoloji çalışmaları gibi laboratuvar deneyleri yapmanın çok zor olduğuydu. Smith’in çalışmaları ise bu görüşe karşı durur nitelikteydi. Deneylerin prensibi yapay bir piyasa oluşturmak üzerineydi. Bu yapay piyasanın dengeye kısa bir süre sonra ulaşması hayret verici olmuştu. Bu sonuçlar Smith ‘i serbest piyasanın çalıştığına ikna etmiştir.

Deneysel İktisada Katkıları

Vernon Smith 1956 yılında 1960 yılına kadar bu deneylere farklı kurallar ve eklemeler yaparak devam etmiştir. 1962 yılına gelindiğinde Smith deneysel ekonomi tezi üzerine çalışmasını bitirdi. Smith bu çalışmasında denekler kullanarak onlara kontrol edilebilir seçenekler sunmuştur. Deneklerin kendi faydalarını piyasada arttırmaları istenmiştir. Bu fayda kişiden kişiye değişeceğinden Smith, bu sorunu ‘’uyarılmış değer yöntemi’ ’ile çözmüştür.1976’da gerçekleştirdiği bu çalışması bir ekonomi deney aracı haline gelmiştir. Smith, ayrıca açık arttırma sistemleri üzerine de deneysel ekonomiyi denemiştir.

En çok bilinen açık arttırma sistemleri art arda teklif verilen ve tam bilgili sistemlerken, Smith kapalı teklif usulü açık arttırma sisteminin teklifler yapıldıkça mal değerinin daha yavaş arttığını görmüştür. Vernon Lomax Smith zaman içinde görmüştür ki deneysel ekonomi, standart ekonomik modellerden daha zor bir insan motivasyonuna ihtiyaç duymaktadır. Çünkü başlangıçta deneklerden beklenen rasyonel tutum deney devam ederken bozulmaktaydı. Smith onu Nobel Ekonomi Ödülü’ne çalışmasında, sığır çiftçiliği, madencilik, Eskimo kutup ayısı avcılığı, ıstakoz tuzağı avcılığı gibi iyi kurallar barındıran örneklerle çalışmasını ortaya koymuştur. Vernon L. Smith özellikle sığır çiftliği örnek çalışmasıyla, kamu mallarının özel sektöre sunumunda serbestlik sorununu çözmüş oldu.

Smith’in deneylerinin birçoğu kamu kesimi ihalelerinin sonuçlarına yönelikti. Bu ihalelerin düzenlenme şeklinin ve mantığının satış fiyatını olumlu veya olumsuz olarak etkilediğini düşünüyordu. Bu nedenle ihale açık arttırma gibi ihale usullerinin de değişmesi gerektiğini gösterdi. Smith, ticari çalışmalarının birçoğunu ABD, Avustralya ve Yeni Zelanda’da gerçekleştirmiştir. Bu çalışmaların büyük ve önemli konusu elektrik fiyatlandırmaları ile ilgili çalışmalardır. Çeşitli dergi ve gazetelerin yayın kurullarında görevler alan Smith, sermaye teorisi, doğal kaynak ekonomisi ve deneysel ekonomi gibi konularda yazılar yazdı. Ardından Smith, kuralsız pazara benzer bir yeni alternatif piyasa şekillerini denemek amacıyla rüzgar tüneli testlerini geliştirdi.

Kaynakça

• www.britannica.com
• www.econlib.org
• www.paraveborsa.net
• www.nobelprize.com