Opsiyon Nedir? Opsiyon Türleri Nelerdir? |2023

Opsiyon Nedir?

Opsiyon  Nedir? Bu makalemizde sizler için geniş bir şekilde opsiyon nedir ve hesaplamalar nasıl yapılır gibi sorular için cevap aradık. Opsiyon,(İngilizce=option “seçenek”)sözleşmesi, opsiyonu almış olan tarafa netleşmiş bir sürede ya da netleşmiş bir süreye kadar, önceden belirlenmiş miktar, nitelik ve fiyattaki ürünü, kıymeti ya da finansal varlığı alma ya da satma hürriyeti veren, satan tarafa ise alan kişinin bu kontrattan kaynaklı hürriyetini kullanması halinde kontrata dayanak sağlayan ürünü, kıymeti ya da finansal varlığı almaya ya da satmaya zorunlu kılan kontrattır. Opsiyon bir zorunluluk değil, haktır. Ayrıca kuralları katı bir şekilde belirlenmiş kontrattır.

Opsiyon Türleri Nelerdir?

Alım Opsiyon Nedir? Opsiyonu alan kişiye (uzun pozisyon sahibine) net bir sürede ya da net bir süreye kadar, önceden belirlenmiş olan miktar, fiyat ve finansal varlığı, sermaye piyasası aracını, ürünü, kıymeti ve dövizi alabilme hürriyeti veren, fakat almayı mecburi kılmayan, satan kişiyi (kısa pozisyon sahibini) ise alan kişinin isteği durumunda satmaya mecburi kılan kontratı ifade eder.

Satım Opsiyon Ne demek?: Opsiyonu alan kişiye net bir sürede ya da net bir süreye kadar, önceden belirlenmiş olan miktar, fiyat ve finansal varlığı, sermaye piyasası aracını, ürünü, kıymeti ve dövizi satabilme hürriyeti veren, fakat satmaya mecburi kılmayan, satan kişiyi ise opsiyonu alan kişinin isteği durumunda almaya mecburi kılan kontratı ifade eder.

İki tip opsiyon vardır.

Avrupa Tipi Opsiyonlar Nedir? Avrupa tipi opsiyonlarda uzun pozisyonda olan kişi hakkını (opsiyonu) yalnızca süre bitiş tarihinde borsanın belirlemiş olduğu zaman içinde kullanabilir, bu süreden önce kullanamaz.

Amerikan Tipi Opsiyon Nedir? Amerikan tipi opsiyonlarda da uzun pozisyonda olan kişi hakkını (opsiyonu) opsiyonun satın alma tarihi ile süresi arasındaki rastgele bir süre içinde kullanabilir.

İki opsiyon türü arasındaki tek ayrım, uzun pozisyon sahibi olan tarafın haklarını kullanabileceği bir süre diliminden kaynaklanmaktadır.

Opsiyon Kontratlarının Özellikleri Nelerdir?

• Dayanak Varlıklar: Dayanak varlıklar en başından bellidir ve herhangi bir menkul kıymet olabilir.
• Sözleşme Büyüklüğü: Kontrat karşılığında ne kadar kıymetin alım veya satımının yapılacağını belirten miktardır. Kontrat büyüklüğünün genel olarak 100 tane dayanak varlık hisse senedi olarak saptandığı bilinmektedir.
• Minimum Fiyat Adımı ve Fiyat Kotasyonu: Kontratların fiyatları, virgülden sonra iki basamak olarak sisteme girilir ve bir kerede gerçekleşecek minimum fiyat 0.01’dir. Vade Ayları: Kontratın ne zaman söndürüleceğini (itfa) gösterir. Sözleşmenin Vadeli ve Son İşlem Günü: Pay vadeli işlem ve pay opsiyon kontratlarında vade ile işlemin son günü her vade ayının işleminin son günüdür.

Zararda, Karda ve Başa Baş Yatırım Nedir?

• Alım opsiyonu kontratının kullanma fiyatı, opsiyonu içine alan dayanak varlık fiyatından azsa, bu opsiyona karda opsiyon denir.
• Alım opsiyonu kontratının kullanma fiyatı, opsiyonu içine alan dayanak varlık fiyatıyla eşitse, bu opsiyona başa baş opsiyon denir.
• Alım opsiyonu kontratının kullanma fiyatı, opsiyonu içine alan dayanak varlık fiyatından fazlaysa, bu opsiyona zararda opsiyon denir.

Opsiyon Primi Nedir?

Opsiyonu satın alabilmek için ödenen ücrete opsiyon primi denir.

Opsiyon Primini Etkileyen Etmenler Nelerdir?

Opsiyon Fiyatlamasını etkileyen en önemli etmenler dayanak varlığın şimdiki fiyatı ile işlem fiyatı arasındaki fark ve işlemin olacağı tarihe kalan süredir. Az da olsa piyasanın durumu ve faiz oranlarının da etkilediği görülmektedir. İşlem süresinin sonuna yaklaştıkça kıymeti azaldığı için opsiyonlar tükenen kıymet sayılabilirler.

Opsiyon Yatırım Yapmanın Avantajları

• Küçük oranda yatırım yaparak ana piyasalarda yapılabilecek karlardan daha fazla kazanç elde edebilirler.
• Daha oranlı teminat koşulları ile yatırım imkânlarını kolaylaştırabilirler.
• Aynı oranda risk taşımasına rağmen daha yüksek kazanç elde ettiren portföyler yapabilme şansı verirler. Yani güvence az olsa dahi kaybetme olasılığı daha azdır.
• Tahmin edilemeyen fiyat artış veya azalışlarına karşı yatırımcılara korunma olanağı sağlar.
• Opsiyonlar, açığa satış stratejilerinde karşılaşılan tehlikeleri minimuma indirmek için kullanılabilir.

Opsiyon Yatırım Yapmanın Dezavantajları

• Kazancı artırmak için fiyat değişimi riski alan yatırımcılar, kaldıraç etkisi sebebiyle yüksek oranda kayıpla karşı karşıya kalabilirler.
• Kazancı artırmak için alınmış olan büyük oranda risk bulunduran pozisyonlar sebebiyle oluşacak kayıp, işlemlerin durdurulmasını zorunlu kılabilir.
• Opsiyondan kazanç elde edebilmek için dayanak malın fiyatının işlem tarihinin sonuna kadar önemli oranda değişmesi gerekir. Risk ise dayanak malın ücretinde beklenen değişimin olmaması halinde primin tamamını ya da bir miktarını kaybetme durumudur.
• Opsiyon piyasanın şu anda gelişmekte olan bir piyasa olması, opsiyonu satmak istendiğinde likidite sorunuyla karşılaşılmasına sebep olabilir.

Opsiyon Sözleşmelerinin Fiyatlaması Nasıldır?

• S: Spot piyasa fiyatı
• C: Call (alım) ürünün fiyatı
• P: Put (satım) ürünün fiyatı
• K: ürünün kullanım fiyatı
• r: Risksiz faiz oranı
• t: Vadeye kalan süre
• D: Temettü ödemesi
• e: 2,71828
• s2 Hisse getirilerinin varyansı
• :s Hisse getirilerinin standart sapması

Opsiyon Primi (fiyatı) Nasıl Hesaplanır?

Opsiyon fiyatının (priminin) hesaplanması için iki ana yöntem vardır.

Black & Scholes Model

Avrupa tipi ve kar payı vermeyen opsiyonlar için oluşturulmuştur, ayrıca döviz opsiyonlarında da kullanılabilir.

C = S N(d1) – K e -rt N(d2)

d1 = ln(S/K) + (r + 0,5 s2)t / st

d2 = d1 – s t

N(d1), N(d2) Nominal dağılım tablosunda d1 ile d2 ye karşı gelen değerlerdir: Vadede fiyatın ortalamadan d1 ve d2 standart sapma gösterme olasılıklarıdır.

Tek Dönemlik Binom Dağılım Modeli

Opsiyonun süresinin dolmasına bir dönem kaldığı farz edilmektedir.

Grafik: Tek Dönemlik Binom Modeli

• CU = Max[0, S(1 + u) – K]
• CD = Max[0, S(1 + d) – K]
• p = (r – d) / (u – d)
• 1-p = (u – r) / (u – d)

Bu formüllerle bugünkü alım (call) fiyatı (C0) elde edilir:

C0 = CU p + CD (1 – p) / r

İki Dönemlik Binom Dağılımı

Dönem sayısı birden ikiye çıktığında da alım opsiyonunda prim fiyatı tek dönemlik binom dağılımı modelinde olduğu gibi hesaplanır.

• CUU = Max[0, S(1 + u)2 – K]
• CUD = Max[0, S(1 + u)(1 + d) – K]
• CDD = Max[0, S(1 + d)2 – K]
• p = (r – d) / (u – d)
• 1-p = (u – r) / (u – d)

Formüllerden yararlanılarak, süresinin dolmasına iki dönem kalmış bir alım opsiyonunun fiyatı aşağıdaki gibi hesaplanır:

C0 = p2 CUU + 2p (1 – p) CUD + (1 – p)2 CDD / r2

Yazan: CEYDA ÇİÇEK