Ortak Malların Trajedisi (The Tragedy of Commons) Nedir?

Ortak Malların Trajedisi

Ortakların trajedisi veya ortak malların trajedisi, var olan bir kaynağı birlikte kulllanan bireylerin bu kaynaktan verim alma konusunda sadece kendi çıkar ve getirilerini optimal düzeye çıkarmak üzere davrandıklarında en uygun sosyal seviyeye ulaşılamayacağını ifade etmektedir.Bir başka deyiş ile hava, deniz, tatlu su kaynakları ve orman gibi ortak mal ve kaynakların gereğinden daha da fazla kullanılarak bu kaynakların yok edilmesini ifade etmektedir.

 

Ortakların Trajedisi Kavramı Ne Zaman Ortaya Çıkmıştır?

Bu kavram tarihte ilk kez 1968 yılın da ABD’li çevre bilimci Garret Hardin tarafından Science dergisinde ‘’The Tragedy of Commons’’ adıyla yani ortak malların trajedisi adıyla bir makale yayınlamıştır.

 

Ortak Malların Trajedisi Kavramı Nasıl ve Neden Ortaya Çıkmıştır?

İnsan yaratılış olarak mülkiyete bağımlı bir canlıdır.Bu bağımlılık ve ortak kullanılan malların aşırı kullanılması sonucu elde edilen olumsuz durum ele alınmaktadır.Hava, su, toprak, bitkiler, arabalar, yollar, çevre gibi ortak kullanım alanlarının kullanımı bilinci, insanlar tarafından yanlış algılandığı için bu malların aşırı kullanımı tekrar insanlar için olumsuz sonuçlar doğurmaktadır.

Hardin’e göre bireyler kaynakların toplumda ki diğer bireylerin kendilerinden daha fazla kullanıldığını gördüğü vakit, kendisinin daha fazla kullanmak isteyecektir.Bu da o kaynakların olağandan daha hızlı tükenmesine yol açacaktır.İnsanların rasyonel olarak davranmayıp, ortak kaynakların uzun vade de kendilerine yetip yetemeyeceğini hesaplayamadığını söylemektedir.

Hardin’in Ortak Malların Trajedisine Vermiş Olduğu Örnek:

Hardin ortakların trajedisinin anlaşılması için makelesinde bir örnek vermiştir.Bu örnekte Hardin, bir mera hayal etmemiz gerektiğini söylemektedir ve bu meranın devlete ait olduğunu söylemektedir.Bir çok çobanın koyunlarını bu merada otlatmaktadır.Otlak uzun süre kullanılırsa herkes daha fazla yarar sağlayacağından, koyunların gereğinden fazla otlatılmaması önemli bir konudur.Yani herkesin açgözlü davranmaması gerektiğini ifade etmektedir.Fakat burada Hardin’e göre bir sorun vardır.İnsanların koyunlarını zamanı geldiğin de satmaları gerekiyor ve koyunları kolayca satmaları için daha besili koyunlar yetiştirmeleri gerekmektedir.

Bu da çobanların koyunları gereğinden fazla otlatması anlamına gelmektedir. Fakat bu durum diğer çobanların hakkını yemek demektir. Burada yapılması gereken koyunları diğer çobanların otlattığı kadar otlatmaktır fakat burada da şöyle bir sorun vardır. Diğer çobanların hareketlerini ve davranışlarını kontrol edemeyeceğimizden, çobanların içinden tek biri bile koyunlarını biraz fazla otlatır ise bütün iyi niyet çöpe gitmiş olacaktır.

Eğer bir çoban koyunlarını diğer çobanlardan biraz fazla otlatırsa diğerleri de ondan fazla otlatmaya başlayacaktır.İşte o an ortakların trajedisinin başladığı andır.Bir başka deyişle otlağın sonunun başlangıcıdır. Hardin ortakların trajedisini bu örnekle açıklamıştır ve ortakaların trajedisi böyle ortaya çıkmıştır.

Bu örneği günümüze de uyarlamak mümkündür.Ortak kullanım alanlarından bir şeyin yerine başka bir şey koymak sorun gibi görünse bile burada ki asıl sorun kanalizasyon, kimyasal ve radyoaktif maddeler ile atıkların temiz su yataklarına dökülmesi, havaya kirli ve zehirli dumanlar atılması, insanların ortak kullanım alanlarına nahoş seks hikayeleri reklam ve afişlerin asılması gibi sorunlardır.

Sonuç Olarak…

Özetleyecek olur isek, aynı kaynaktan yararlanan bireylerden birinin kaynaktan bir damla daha fazla kullanması durumun da diğer bireylerin de en fazla şekilde kaynağı kullanmak isteyecektir. Ortak kullanılan bir malın bireysel kararlar sonucun da zarar görmesi, Ortak Malların Trajedisi teorisinin anlattığı kaçınılmaz bir durumdur. Bir diğer deyişle, trajedi, ortak mal olan otlağın geri dönüşü olmayan bir yola girmesi ve zarar görerek tükenmesidir.

Yazan: Meryem Betül Gürcan

KAYNAK :

• AŞIR Sabriye – Bireysel çıkarlara karşı ortak fayda: Ortakların trajedisi http://www.butundunya.com/pdfs/2018/09/131-133.pdf
• http://www.tuicakademi.org/ortak-mallarin-trajedisi/
• http://www.garretthardinsociety.org/articles/art_tragedy_of_the_commons.html
• http://yesiledonus.blogspot.com/2014/04/ortak-mallarn-trajedisi.html