Para Nedir? Paranın Özellikleri ve Fonksiyonları |2023

Para Nedir?

En ilkel tanımı ile Para, malların değiş-tokuşu için kullanılan mübadele aracıdır. İnsanlık tarihinin en büyük buluşlarından biri olan para, uzun yıllardır süregelen ve yüklenen anlamlar itibari ile çok geniş bir perspektiften değerlendirilmektedir. Yıllar içinde kullanımı açısından farklılık göstermekle birlikte ilk günkü hali ile günümüzde de aynı işlemi yapılabiliyor olması ne denli önemli bir nesne olduğunun temel göstergelerinden biridir. Amiyane tabirle insanlık tarafından olmazsa olmaz bir konuma getirilmiştir.

Günlük kullanım şekli ve iktisat literatüründe ki hali ile para kelimesi temelde aynı anlamı taşımaktadır. Mal ve hizmet satın almak için kullanılan, toplum tarafından kabul görmüş her türlü değerli varlıklara para denilmektedir. Buradan hareketle paranın bir mübadele aracı olduğu, yapılacak işlem ya da şartlara göre farklı araçlar kullanılarak da işlem yapılabildiği bilinmektedir. Ayrıca paranın kesin bir tanımı olmadığı konusunda görüşlerde mevcuttur.

Paranın temel özellikleri Nelerdir?

• Genel kabul görmesi
• Yasal olması
• Kolay taşınır olması
• Dayanıklı olması
• Bölünebilir olması
• Değerini koruyabilmesi
• Miktarının yeterli olması
• Homojenlik
• Borçlanmada kullanılabilmesi

Paranın Fonksiyonları Nelerdir?

• Mübadele aracıdır.
• Hesap ölçü birimidir.
• Uygulanacak para politikası ile ekonomiyi yönlendirir.

Ekonomik sistem içerisinde rolü ve temel fonksiyonları, ekonomideki para ve kredi miktarlarına etkisi bakımından finansal sistem ve parasal kurumların yapısal özellikleri ve temel işlevleri, kredi hacminin ekonomik aktivite üzerindeki etkileri parasal ekonominin temel ilgi alanını oluşturmaktadır.

Para ve Benzerleri Nelerdir ?

Para, satın alınan mal ve hizmetlerin tutarının ödenmesi için kullanılan araçtır. Ödeme şekli ve bu ödemede kullanılacak araç farklılık gösterebilir. Dar anlamıyla para benzerleri: Gerçekleştirilen değişim işleminde nakit yerine farklı kıymetli varlık kullanımına denilmektedir. Kısaca nakitin yerine geçebilen varlıklar olarak da ifade edilmektedir.

Nakit ile tam ikame olmamak ile birlikte belirli bir sabit değeri bulunan, değerini önemli ölçüde muhafaza edebilen likiditesi yüksek ve istenildiğinde paraya dönüştürülebilmesi basit olan varlıklara para benzeri denir.

Benzerleri ile para arasında en önemli farklılık, herkes tarafından kabul edilmesinin zorunlu olmamasıdır. Ayrıca paraya dönüştürme işlemleri uzun süreli ve yüksek maliyetli olmaktadır. Para ve benzerleri geniş bir perspektiften bakıldığı takdirde M2 para arzı kapsamına girmektedir.

Vadeli Mevduat Hesabı

Vadeli mevduat hesabı, Gerçek veya tüzel kişiler tarafından kazanç elde etmek amacıyla bankalarda açılan, anında nakde dönüştürülemeyen, belirli bir zamanın dolması suretiyle, yatırılan miktar ve faiz getirisi eklenerek çekilebilen ya da başka bir vade hesabına yatırılabilen hesap türüdür.

Birikim yapma metotlarından biri olan vadeli mevduat hesaplarında vade süresi uzadıkça faiz getirisi artar. Finansal kurumlar tarafından uygulanan mevduat faiz oranları değişkenlik göstermekte olup günlük, aylık, üç aylık, altı aylık ve yıllık zaman dilimlerinde isteğe göre tercih edilmektedir.

Normal, serbest ve vadeli döviz mevduat hesapları başlıca çeşitlerdir. Ayrıca vadeli mevduat sahibi mudiler mevduat sertifikası aracılığı ile getiri düzeylerini çeşitlendirmektedir.

Devlet tarafından vadeli mevduat hesabı kazançlarından %15’e kadar stopaj vergisi alınmaktadır.

Tahvil

İhraç vadesi bir seneden uzun olan menkul kıymetlere tahvil denir. Bir borç sözleşmesi olan tahvil: Devlet ya da anonim şirketlerin borçlanma koşulu ile orta ve uzun vadeli kaynak yaratmak için çıkarttıkları, vade süresi gelene kadar belirli kademelerde faiz ödenmesi ve dolan vade sonucu anapara ödenmesi taahhüt edilmiş kıymetli bir sertifikadır. Ticaret ya da SPK kanununa tabiidir.

Tahakkuk edilen faiz oranı önceden stabil olan tahvillere sabit faizli, daha önceden belirlenmemiş faiz oranlı tahvillere ise değişken faizli tahvil denilmektedir. Dövize endeksli tahvillerde mevcuttur.

Bono

Vade süresi iki aydan az bir yıldan fazla olamayan, çıkaran kurum tarafından öngörülen vade bitiminde belirli bir tutarın ödenmesinin taahhüt edildiği finansman aracıdır. Para piyasasında işlem gören en likit borçlanma türüdür.

Hazine Müsteşarlığı tarafından vadesi bir yıldan az olan ve kısa vadede bütçeye finansman sağlanmak amacı ile çıkartılan devlet iç borçlanma senetlerine hazine bonosu denilmektedir.

Hisse Senedi

Anonim ortaklılar tarafından çıkarılabilen ve anonim ortaklıkta sermaye payını temsil eden sermaye piyasası aracıdır. Yatırımı yapan kişi gerçek ya da tüzel kişi ortaklık hakkı elde etmesiyle; şirketten temettü hakkına, firma yönetiminde belirli kısıtlar altında söz sahibi olmasına ve sermaye arttırılmasına katılabilme gibi birtakım ortaklık hakları kazandırmaktadır. Sermaye Piyasası Kurulu denetimine tabiidir. Anonim şirketler, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ve özel kanunlar ile kurulmuş şirketler hisse senedi çıkarabilmektedir.

Altın, gümüş, mücevher gibi değerli menkul kıymetler de nakit benzeri olarak kabul edilmektedir.

Kaynakça

• Yrd. Doç. Dr. Yalta Yasemin A.(2011) TÜBA Açık Ders Malzemesi Projesi Sürüm 1.0 (Ekim 2011)
• http://www.ktu.edu.tr/dosyalar/bmyo_df409.pdf