Varant Nedir? | Varantta Nasıl İşlem Yapılır? |2023

Varant Nedir?

Varant nedir sorusuna şöyle cevap verebiliriz:kısaca bir varlığı bir indeksi , belirlenen bir vadede, belirlenen bir fiyattan alma veya satma hakkını veren bir menkul kıymet demektir. Opsiyonlarda benzer hakları verir ama opsiyon bir sözleşme iken varant bir menkul kıymettir.

Varantın Özellikleri Nelerdir ?

Kaldıraçlı yatırım imkanı sunarlar. Yani spot bir piyasada elde etmek için elde etmek istediğimiz bir getiriyi bu şekilde çok daha düşük bir sermaye ile sağlanabilmektedir. Ancak fiyatlar istediğimiz yönde ilerlemezse bu durumda aynı kaldıraç, sermayenin büyük bir hız ile erimesine neden olmaktadır. Varantlar yatırımcısına bir hak verir ancak herhangi bir yükümlülük vermemektedir. Varant yatırımcısı elinde ki bu hakkı vade sonuna gelinceye kadar kullanıp kullanmamakta serbesttir. Bu menkule yapılan yatırım, yatırımcısının maksimum riski yatırmış olduğu para kadardır. Yatırdığı paradan daha fazlasını kaybetme şansı yoktur.

Genel itibariyle kısa vadeli yatırımlar için uygundur. Sahip olduğumuz varantı vade tarihine kadar borsa da başka birine satılabilmektedir. Vade tarihinde satın alınmış olunan bu hakkı kullanabilmektedir. Vade tarihinden sonra kullanılabilecek bir sözleşme olmayacaktır.

• Serbest fiyatlarla işleme konulmaktadır. Fakat işlemler, kotasyon fiyat dahil olmak üzere gerçekleşir.
• Açık satış yapılmasına olanak sağlanmaz.
• Ödünç işlem olanağı yoktur.
• İşlemlerinde kredi kullandırılamaz.
• Emir iptalini istenildiği zaman yapılabilir
• Fiyatlarında arttırma ya da azaltma yapılabilir.

Örnek Kontrat

Bir yere seyahat yapmayı düşündüğümüzde uçak bileti almak için, ileri bir tarihte bu fiyatların artmasından dolayı endişe duyulmaktadır. Bir ay sonra yapacağımız bu seyahat için uçak biletini şimdiden bir prim karşılığı sabitlenebilmektedir. Yapılan bu eylem ileri tarihte uçak fiyatlarının artması riskine karşı kendini korumaktır.

Türleri Nelerdir?

1. Satım Amaçlı
2. Alım Amaçlı

Nasıl İsimlendirilir ?

1.) Kısa Kodlama

UZICG.V, açılımını incelediğimizde; UZ, dayanak varlıkları, I ihracatçıyı, CG varantı türünü, V varant uzantısını simgelemektedir.

Kıymetin türü ile ilgili haneleri incelediğimizde AA-OO arasında alım, PA-ZZ arasında ise satım varantı gerçekleşir.

 

 

2.)uzun Kodlama

XU030 dayanak BIST’i simgeler. C türü; alım için call, satım için put kullanılır. 280218 vade sonu, 0150000 kullanım fiyatı, IYM ihraççı; ihraççının borsa kodudur. 0.0002 çarpan, N uzlaşı şekli, A tip; A: Avrupa veya U: Amerikan n olarak kodlanmaktadır.

Avantajları

• Asimetrik getiri
• Ucuz komisyon, düşük bedelle işlem
• Likidite
• Teminatsız işlem
• Sınırlı sayıda risk oranı, sınırsız sayıda kar oranı
• Çift yönlü işlem olanağı

İş Bankası’nın işlemler için özel web sayfasına göz atmak isterseniz tıklayabilirsiniz.

Dezavantajları

• Klasik yatırım araçlarından farklı hareket etmeleri
• Sınırlı vade
• Zaman değeri
• Aşırı kaldıraç kullanımı
• Kaldıraçlı ürün olduğu için kazanç oranları kadar kayıp oranı da içerir

İşlem Görme Esasları

• Bir yatırımcının işlem yapabilmesi için uygunluk testi sonuçlarına göre yüksek risk grubunda olması gerekmektedir.
• Hisse senetleri gibi borsa pay piyasasında işlem görmektedirler. Ancak hisse sentleri gibi A,C ve D gruplamasına tabi tutulmamaktadır.
• Bir varantın piyasa yapımcısının olmaması halinde işlem görmemektedir.
• Takas süreçleri pay senetleri ile aynıdır. Bir pozisyon alındıktan hemen sonra aynı gün içinde satılabilmektedir.
• Taban ve tavan fiyat uygulamaları yoktur.
• Fiyatı ne olursa olsun fiyat adımı 1 kuruştur.
• Tek fiyat yönteminin geçerli olduğu açılış, gün ortası ve kapanış seanslarında işlem görmemektedirler.
• Aynı zamanda kredili işlemede konu olmamaktadırlar.
• Dayanak Varlık Grupları

Dört tane ana dayanak varlık grubu bulunmaktadır. Bu gruplardan ilki endekstir. BIST 30 üzerinde yazılı olanları ve yabancı DAX üzerinde yazılı şekilde bulunmaktadır. İkincisi Pay hisse ile ilgili olanlarıdır. Bunlar; ISCTR, THYAO, ASELS, CCOLA, ARCLK, MAVI, PETKM, EREGL, GARAN, KRDMD gibidir. Üçüncü olarak Döviz şeklinde olanları da vardır. Bunlar USD/TL, EURO/USD, EURO/TL, GBP/USD gibidir. Dördüncü olarak da emtia ve kıymetli madenler piyasasını içerenler bulunmaktadır. Bunlarla ilgili de özellikli olanlara baktığımızda altın, gümüş ve petrol ile ilgili call ve put yapabilirsiniz.

Ayrıcalıkları Nelerdir ?

• Teminat yok.
• Maliyeti yok
• Marjin Call çağrısı yok
• Opsiyon stratejileri
• Likidite yüksekliği

Varantın Fiyatını Etkileyen Faktörler

• Dayanak Varlığın Fiyatı

Dayanak varlığının fiyatı ile alım Varantının fiyatı arasında pozitif, satım Varantın arasında ise negatif yönlü ilişkiler bulunmaktadır.

Dayanak varlığın fiyatı arttıkça alım Varantlarının fiyatı artarken, satım Varantlarının fiyatı azalmaktadır.

• İşleme Koyma Fiyatı

İşleme konulduğu fiyatlarla alım ve satım arasında pozitif ya da negatif yönlü ilişkiler mevcuttur. İşleme koyulan fiyat ile alım Varantının arasında negatif yönlü ilişki mevcuttur. İşleme koyulan fiyat ile satım Varantının arasında pozitif yönlü ilişki mevcuttur.

• Varantın Vadesine Kalan Gün Sayısı

Varant sisteminde vadenin gün sayısı önemli bir rol oynamaktadır. Varantın vadesinin yaklaşması hem alım Varantlarının hem de satım Varantlarının fiyatını artırmaktadır. Varant ve vadeye kalan gün sayısı arasında pozitif yönlü bir ilişki vardır.

• Volotilite

Dayanak varlığının volotilitesinde, Varantın fiyatını etkileyen faktörler içerisinde yer alır. Volotilite, Dayanak varlığın oynak bir sistemde çalıştığını simgeler. Dayanak varlığının volotilitesi fazlalaştıkça alım ve satım Varantlarının fiyatlarını artırmaktadır. Dayanak varlığının volotilite ile alım satım varandı arasında pozitif ilişki mevcuttur.

• Piyasa Faiz Oranı

Varant sisteminde piyasa faiz oranında fiyat aralığını belirleme gibi yönü mevcuttur. Piyasa faiz oranları ile alım varantının fiyatı arasında pozitif yönlü ilişki mevcuttur.piyasa faiz oranları ile satım varantının arasında negatif yönlü ilişki mevcuttur. Daha öz bir ifadeyle; piyasa faiz oranı arttıkça alım varantının fiyatı artar ve satım varantının fiyatı düşer.

• Temettü (Kar Oranı)

Dayanak varlığını piyasaya süren şirketlerin ödemiş olduğu temettü, varantların fiyatını etkilemektedir. Temettü ile alım varantlarının arasında negatif yönlü ilişki mevcuttur. Temettü ile satım varantlarının arasında ise pozitif yönlü ilişki mevcuttur. Temettü oranları arttıkça alım varant fiyatı azalır. Temettü oranlar arttıkça satım varant fiyatı artar.

• Varantın İşlem Kodu

BIST sistemi tarafından iki çeşite ayrılmıştır. Buna kısa ve uzun kod oluşturulmuştur. BIST sisteminde, dayanak varlığı olarak hisse senedi ve endeks varantları olarak oluşmaktadır. Varantın işlem kodu olarak belirlediği tanımlayıcı ifadeler endeks veya hisse senedi ve varantın süresidir. İhracatçı ya da aracı kurumun ismi dikkate alınarak oluşturulmuştur.

• Kısa Kod

Kodlama sistemleri oluşturulurken ilk başta dayanağı hisse senedi olan varantlar için kodlama gerçekleştirilir. Dayanak varlığı hisse senedi olan varantlar için kod alfa numeriktir ve 5 karekterden oluşur. İlk iki karakter dayanak hisse senedini temsil eden harflerden oluşur. Dayanak endeksini ifade ederler. Örnek olarak xUo30 ardından ihracatçı firmayı temsilen bir harf yer alır. Sonrasındaki iki karakter A ve Z harfleri arasında belirlenir. Her varant için farklı sıralamayla oluşur. A-O harfleri arasında belirlenen düzen sadece alım varantlarında kullanılır. P-Z harfleri arasında belirlenen düzen sadece satım varantlarında kullanılır. Alım varantlarını oluşturan son iki harf PP serisiyle başlayıp ZZ serisiyle son bulur.

• Uzun Kod

Oluşturulan varantlarda ilgili detaylı ve ince bilgi içeren kod çeşitidir. Boşluklar haricinde 32 karekterden oluşmaktadır. Varantların, dayanak finansal özelliklerine bilgiler barındırır.

• Varant Yatırımının Riskleri

Varant Sisteminde belirlenmiş olan gün sayısı olduğu için ömürleri sınırlıdır. Varant sisteminde alım işlemi yapılırken kaldıraç etkisi sayesinde piyasa şartlarında lehte oluşturabileceği gibi aleyhte alma durumu vardır. Kaldıraç sistemi çoğu zaman yüksek kazanç sağlayabilse de zarara yol açma durumuda gözden geçilmelidir. Piyasa da oluşan fiyatın hareketli olmasından dolayı ortaya koyulan paranın tamamı kaybedilebilir. Bu durumda birlikte ortaya çıkan risk, varanta fiyat ve komisyonlarla kısıtlıdır. Varant sisteminde yapılan teknik ve temel analizlerin yatırımcılar arasında değişkenlik gösterdiği görülmüştür. Bu yönlü analizlerin gerçekleşme oranı ve gerçekleşme oranının dikkate alınması gerekir.

Varantın ihraç edilmesi gerektiği için ihraç yapan kurumun maruz olduğu risklere risk yönetim politikasının izahname içerisinde yer alması şarttır. Varant sisteminde yatırım yapılmadan önce izahname dikkatlice incelenmeli, avantaj ve dezavantajları hesaplanmalıdır.

Neşe ÖNOĞUL

Kaynakça

• Gcmforex
• Webborsam.com
• Marmara Üniversitesi İİBF işletme Bölümü Öğretim üyesi
• Z.eren Koçyiğit Bahçeşehir Üniversitesi İşletme Bölümü Öğretim üyesi
• Burak Tarık Özdemir