Bernard Mandeville Kimdir? | 2021

Bernard Mandeville Kimdir?

Bernard Mandeville 1670-1733 seneleri arasında yaşamış siyaset ve ahlak felsefesi dallarında çalışmalar yapmış Hollanda asıllı bir düşünürdür. Yapmış olduğu çalışmalarda genellikle kendine has fikirler söylemiştir. Ayrıca Bernard Mandeville politik iktisat dalında da kendine has fikirler ortaya koymuştur. Ortaya attığı bireylerin kendi faydalarını maksimize etme çabalarının toplumun da faydasını maksimize edecek hipotezi kendisinden sonra gelen Adam Smith’i oldukça etkilemiştir.

Hayatı

Bernard Mandeville 15 Kasım 1670 tarihinde Hollanda’nın Rotterdam şehrinde tanınmış bir ailenin bireyi olarak dünyaya gelmiştir. Babası Hollanda’da tanınmakta olan önemli bir doktordur. Öğrenim hayatı olarak Rotterdam da bulunan Erasmus Okulunu bitirdikten sonra Leyden Üniversite sinde felsefe ve tıp bölümlerini bitirdi. 1691 yılında sağlık alanında doktor ünvanını kazanmıştır. Bu ünvanı kazanmasıyla birlikte İngiltere’ye yerleşerek doktorluk yapmaya başlamıştır. Mandeville 1670-1733 seneleri arasında yaşamış siyaset ve ahlak felsefesi dallarında çalışmalar yapmış Hollanda asıllı bir düşünürdür.

Düşünsel Hayata Katkıları

Yapmış olduğu çalışmalarda genellikle kendine has fikirler söylemiştir. Ayrıca Bernard Mandeville, politik iktisat dalında da kendine has fikirler ortaya koymuştur. Bernard yazmış olduğu eserlerinde kendi düşüncelerini genel olarak mizahlı bir dille yazmıştır, ayrıca eserlerinde benzetme sanatını da epeyce kullanmıştır. En ünlü eserlerinden birine bakacak olursak, Bernard Mandeville in benzetme sanatını en güzel ve etkin şekilde kullandığı eseri belirli bir toplum içinde, iş bölümü ve belirli bir düzen içinde yaşayan biz insanları, bir kovan içerisinde belirli bir düzen ve sistematik içinde yaşayan arılara benzetmesi diyebiliriz. Mandeville yapmış olduğu bu benzetme sanatıyla adının felsefe tarihinde duyulmasını sağlamıştır.

1714 yılında yazmış olduğu bu eserin adı (The Fable Of The Bees Or Private Vices, Publick Benefits)  (Bir kısmının türkçe çevirisi için tıklayın) kişisel kötülükler toplumun yararınadır veya arıların öyküsü olarak ta bilinmektedir. Mandeville bu önemli felsefi ve iktisadi terimler barındıran eserini 24 yılda yazmayı bitirmiş, kendisinden sonra gelen düşünürler bu eserinden oldukça faydalanmıştır.

Fikirleriyle kendisinden sonra gelen çoğu düşünürü de kendi fikrinin etkisi altına almıştır. Bernard’ın insanlar ve arılar hakkında yazmış olduğu bu eserin yazımının yaklaşık olarak 24 yıl sürmesinin nedeni, eserini parça parça yazmış olmasıdır. Bernard bu eserinde her insanın kendi çıkarını düşündüğü ve bencil olduğu ama aslında bunun normal bir şey olduğunu iddia etmektedir. Mandeville ye göre iyilik ya da dürüstlük gibi davranışlar toplumun refahını arttırmamakta ve toplumun ilerlemesine neden olmakta düşüncesindedir.

Hatta bu iyilik, dürüstlük gibi davranışların toplumun gerilemesine dahi neden olabileceğini savunmaktadır. Mandeville’ye göre kasabından bakkalına, doktorundan mühendisine herkes bencil bir şekilde sadece kendi faydasını düşündüğü için toplumda bu kadar çok bolluk var görüşündedir. Bernard’a göre kişilerin diğer kişileri düşünerek yapmış oldukları eylemlerin toplumun yararına değil, tam aksine toplumun kötülüğüne olduğunu savunmaktadır. Mandevil e göre toplumdaki kişilerin, kendi yararlarını düşünerek bencil davranmaları toplum içerisinde belirli bir düzen sağlamaktadır.

Mandeville’nin felsefe alanında adının duyulmasına sebep olan bu eseri kendisinden sonra gelmekte olan birçok ünlü düşünürü de etkisi altına almıştır. Bu etkilenen önemli düşünürler arasından David Hume, Adam Smith gibi isimlerden bahsedebiliriz. Mandeville kendiliğinden oluşan düzen fikri ile iktisadın babası olarak addedilen Adam Smith’i derinden etkileyerek Smith in “homo economicus” insan varsayımına ulaşmasına büyük katkıda bulunmuştur.

Bernard Mandeville tartışılan ve açık sözlü bir yazardı aynı zamanda diğer isnsanlardan farklı bir yapısı vardı. Çoğu zaman kendi için eğlencesine yazdığını belirtirdi. Bernard’ın bir diğer görüşü de yoksul insanların eğitilmesi gerektiğidir. Bunun gerekçesi olarak da çok bilgi istekleri arttırır, az bilgili insanlar ise azla yetinmeye alışmış ve istekleri kolayca yerine getirilebilen insanlardır görüşündedir. Felsefe alanında birçok şiir, makale, kitap gibi eserler yazan Mandeville’nin yaptığı yorumlar ve ön gördüğü düşünceler sayesinde kendisinden sonra gelen nesle bir nevi ışık tutarak günümüzdeki iktisadın oluşmasına büyük oranda katkı sağlamıştır.

Adam Smith düşüncelerinde her ne kadar Mandeville’den oldukça etkilense de temel olarak iktisat ve ahlak konusunda ayrışmaktadır. Mandeville etik ve ahlak dışı davranışların da toplumun refahını ençoklayacağını düşünürken Adam Smith ise ekonomiyi ahlaki olarak ele alır.

Yazar: Yunus Akcan