Tüketici ve Ekonomi Güven Endeksleri Ne Anlatır? | 2021

Güven Endeksleri Ne Anlatır?

Tüketici Güven endeksi ve Ekonomi Güven Endeksi, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından aylık olarak yapılan ve firma ve hane halklarının ekonominin geleceğine yönelik beklentilerini ölçen endekslerdir. Bu endeksler dönemin ekonomik durumunu değerlendirme açısından birçok iktisadi bilgiyi içerisinde barındırır. En basit anlamda insanlar ekonominin gidişatına yönelik beklentileri ile uyumlu olarak yatırım veya tüketim kararı verir. Güven endekslerinde yükseliş hane halklarının ve firmaların ekonominin gidişatına güvenmeleri anlamına gelir. Bu durum ekonomi ve piyasalar açısından olumludur. İşler yolunda demektir. Bu makalede ekonomi güven endeksleri ve tüketici güven endeksi nedir? Ekonomik olarak bize nasıl ipucu vermektedir sorusuna cevap verilmekte.

Ekonomik Güven Endeksi

Ekonomik güven endeksi, tüketici ve üreticilerin genel ekonomik duruma ilişkin değerlendirme, beklenti ve eğilimlerini özetleyen bir bileşik endekstir. Endeks, tüketici güven endeksi ve mevsim etkilerinden arındırılmış reel kesim (imalat sanayi), hizmet, perakende ticaret ve inşaat sektörleri güven endekslerinin alt endekslerinin birleştirilmesinden oluşmaktadır. Tüik Ekonomi Güven endeksine bakmak için tıklayın

Ekonomik güven endeksi hesaplamasında, her bir sektörün ağırlığı o sektörün normalleştirilmiş alt endekslerine eşit dağıtılarak uygulanmakta, güven endekslerine doğrudan uygulanmamaktadır. Bu kapsamda tüketici, reel kesim, hizmet, perakende ticaret ve inşaat sektörlerine ait toplam 20 alt endeks hesaplamada kullanılmaktadır. Ekonomik güven endeksinin hesaplamasında kullanılan alt endeksler her ayın ilk iki haftasında derlenen veriler kullanılarak hesaplanmaktadır.

Ekonomik güven endeksinin 100’den büyük olması genel ekonomik duruma ilişkin iyimserliği, 100’den küçük olması ise genel ekonomik duruma ilişkin kötümserliği göstermektedir.

Ekonomideki güven düzeyi ile maliyetler arasında ters yönlü bir ilişki vardır. Zira iktisadi karar birimleri, ortak değer ve normlara uygun hareket edeceklerinden birbirlerine güvenirlerse işlerini yürütmenin maliyeti azalır. Tersine, birbirlerine güvenmeyen ekonomik birimler, nihayetinde kendini yalnızca müzakereye, anlaşmaya ve dava etmeye iten bir formel kurallar ve düzenlemeler sistemi içinde birbirleriyle işbirliği yapacaklardır. İktisadi ilişkilerin güvenden uzak, yasal prosedürler çerçevesinde yürütülmesi işlerin, işlem maliyetini artırır. Başka bir ifade ile ekonomik birimler arasındaki güvensizlik, bütün ekonomik aktivitelere bir tür vergi olarak eklenir( Fukuyama, s. 38-39).

2001 yılında yaşanan ekonomik krizin nedenleri arasında ekonomiye olan güven eksikliği de yer almaktadır. Türkiye ekonomisinde güven eksikliğine sebep olan durumlar şu şekildedir;

• Siyasi istikrar ve kararlılığın olup olmaması,
• Küresel düzeyde bir kriz ve istikrarsızlığın olup olmaması,
• Uygulanan iktisat politikalarının iç tutarlılığı ve etkinliğinin olup olmaması,
• Kalıcı etki oluşturacak uzun vadeli tedbirlerin bir bütün olarak ele alınıp alınmadığıdır.

Ülke ekonomik gevenin sağlanması Enflasyonla mücadele ile başarılı bir şekilde gerçekleştirilebilir. Enflasyonla mücadele kapsamında para basımından çok döviz (dış kaynak girişi) kaynaklı bir politika izlenilmesi yatırımcıların piyasa olan güvenini arttıracaktır. Böylece karşılıksız para basmanın önüne geçilerek piyasanın çarklarının kendi kendine çalışması sağlatılacaktır.

Ekonomide güven konusu ile beklentiler arasında kuvvetli bir ilişki vardır. Beklentiler, mevcut bilgilere dayanarak yapılan geleceğe yönelik tahminlerdir. Eğer beklentilerde bir olumsuzluk hâkimse talep daralır, yatırımlar ve istihdam azalır, işsizlik artar. Tam tersi yönde beklentilerde olumlu bir hava hâkimse ekonomide canlanma olur, refah düzeyi artar. İster tüketici olsun, ister üretici olsun, isterse de tasarruf ya da emek sahibi olsun piyasada herkes ve her kurum kendi tahminleri doğrultusundaki beklentilerine göre hareket eder.

Piyasadaki her kişi ve kurum kendisini ilgilendiren sektöre yönelik tahminler yapar ve beklentilerini de bu yönde belirler. Ekonomi güven endeksinde temel alınan hizmet, perakende ticaret ve ticaret sektörlerinin endeksleri (Kasım 2018) tablosunda verilmiştir. Bu ve diğer sektörlerde yer alan her tüketici, üretici ve sermaye (tasarruf sahibi) bu verileri inceleyerek gelecek dönem için kendi sektörü ile alakalı tahminler yapacak, beklentiler oluşturacak ve buna göre bir sonraki ay (ya da dönemde) tüketim, üretim ve yatırımları buna göre belirleyeceklerdir.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından aylık olarak yayımlanmaktadır. Bu endeks; tüketici, reel kesim (imalat sanayi), hizmetler, perakende ticaret ve inşaat sektörlerinin beklentilerini birlikte değerlendirmekte olup tüketici (%20), mevsim etkisinden arındırılmış reel kesim (%40), hizmet (%30), perakende ticaret (%5) ve inşaat (%5) sektörlerinin birleştirilmesinden oluşmaktadır. Reel kesim (imalat sanayi) güven endeksi, imalat sanayi sektörünün güven endeksini göstermekte olup bu çalışmada imalat sanayi sektörünün güven endeksi, reel kesim güven endeksi olarak değerlendirilmektedir.

Tüketici Güven Endeksi

Finans piyasalarında işlem gören yatırım araçlarının değerlerini etkileyen, ülkelerin belli dönemler içerisinde (aylık – yıllık) ekonomik durumları hakkında bilgi veren bir endeks türüdür. Daha geniş kapsamlı bakacak olursak; bu endeks tüketicilerin tasarruf ve yatırımlarının ne yönlü olduğunu, tüketicilerin piyasaya olan talep ve arzını yakın tarihten gelecek döneme kadar ölçmemizi sağlar. Ayrıca bu endeks yatırımcılar için de bir hayli önem teşkil etmektedir. Çünkü misal olarak bir yatırımcı bir sonraki ay planladığı yatırımı yapmadan önce bir önceki endeks rakamlarına bakarak hareket edecektir. Bu şekilde hareket eden yatırımcı yatırım araçlarını daha kolay, hedeflediği maksimum faydayı sağlayabilecek ve finansal kaynaklarını daha doğru kullanabilecektir. Yatırımcı yatırım yapmadan önce endeks rakamlarını kontrol eder ve eğer beklentisinin altında ise farklı diğer yatırımlara yönelebilecektir.

Tüketici güven endeksi, yerli yatırımcılar için büyük önem arz ettiği gibi yabancı yatırımcılar için de önemli bir yer teşkil etmektedir. Yabancı yatırımcı yatırım yapmayı düşündüğü ülke için o ülkenin ekonomik büyüme ve daralmasına ilişkin yorum yapabilmesi ve yapacağı yatırıma bağlı olarak söz konusu ülkenin tüketici güven endeksini takip etmesi gerekir. Ülkenin güven endeksi o ülkeye yapılacak olan yatırımları aynı zamanda yabancı yatırımları, sermaye girişini, yatırımla birlikte sağlanacak olan istihdamı ve bilhassa ülkenin genel ekonomik, mali ve finansal sistemi etkilenecektir. Buna göre de ülkenin ekonomi politikaları değişiklik gösterecektir.

Tüketici Güven Endeksi ve Enflasyon

TÜFE ile TGE (Tüketici Güven Endeksi) arasındaki sıkı bir nedensellik ilişkisi bulunmaktadır. TÜFE, bilindiği üzere Enflasyonun tüketiciye yansımasıdır. Şöyle ki; Enflasyonlda meydana gelen bir değişiklik (pozitif yönlü ya da negatif yönlü)bir hareket tüketicilerin tüketim tercihlerinde ve tüketim miktarlarında önemli değişikliklere sebep olmaktadır. TÜFE’de (enflasyon) meydana gelen bir artış, fiyatları yukarı yönlü hareket etmesine sebep olacağından tüketicilerin alım gücünün düşmesine ve tüketicilerin tüketim harcamalarında ve tercihlerinde de olumsuzluk meydana getirecektir.

TÜFE’deki bu artış tüketicilerin tüketim harcamalarını düşüreceğinden bu da tüketicilerin o dönem içerisinde piyasaya olan güvenlerinde azalma meydana getirecektir. Fukuyama’ya (1998) göre “Ekonomik birimlerin güveni bir sosyal sermaye olarak düşünülebilir ve güven düzeyinde meydana gelen artış seviyesinin, makroekonomik faktörleri olumlu yönde etkilediği varsayılmaktadır. Bu doğrultuda da, güven düzeyindeki artış (azalma) yatırım ve talep seviyesini artırırken (azaltırken), işsizlik seviyesinin de azalmasına (artmasına) neden olabilecektir.” Öte yandan Ludvigson’a (2004) göre diğer her şey sabitken tüketici güveninin artması, mutlaka tüketimin artmasını sağlamaz.

Çünkü rasyonel beklentilere göre davranan tüketiciler gelirlerinde beklemedikleri bir değişim yaşarlarsa tüketim eğilimlerini değiştirirler, aksi durumda gelecek dönemde ne tüketeceklerine ilişkin kararı zaten cari dönemde vermişlerdir. Bu varsayılan gelişme gösteriyor ki; TÜFE’de meydana gelecek herhangi bir artış tüketicilerin piyasaya yani ekonomiye olan güvenlerini azaltacak bu da ülkenin ekonomik büyüme ve diğer makroekonomik göstergelerini olumsuz etkileyecektir.

Tüketici Güven Endeksi Nasıl Hesaplanır?

Tüketici Güven Endeksi, AB’nin belirlediği kriterler esas alınarak hesaplanır. Ülkenin genel ekonomik seviyesi, ülke de yaşayan kişilerin mali durumu ve tasarruf eğilimleri kıstas alınarak hesaplama yapılır. Bu hesaplamalar bağımsız anketlerce hesaplanır. Sonuçlar pozitif ya da negatif eğilimli olarak ortaya çıkar. Hesaplamalar yüzdesel oran üzerinden hesaplandığından pozitif eğilimli olanların yüzdelik diliminden negatif olanların yüzdelik dilimi çıkarılır. Çıkan sonuca 100 eklenir ve son olarak ortaya çıkan sonucun aritmetik ortalaması alınarak Tüketici Güven Endeksi hesaplanır. Hesaplanan sonuç genellikle 0-200 arasında bir değere karşılık gelir. Endeks 100’ün üzerinde bir değer alırsa bu ülkenin ekonomik durumu olumlu olduğu söylenir, eğer altında ise ekonomisinin daraldığı ve küçüldüğü yönünde bilgi verir.

Genel manada ekonominin genel durumu bakımından Tüketici Güven Endeksi yorumlasam da gerek siyasi gerek sosyal gerekse de önemli kişilerin konuşmaları özellikle de devlet yetkililerinin konuşmaları endeksi etkilemektedir. Bundan dolayıdır ki endeksin tam anlamıyla yorumlanabilmesi için tüm söylenen sözleri, ekonomik ve siyasi gelişmeleri ince ayrıntısına kadar tetkik edilmeli ve bu şekilde yorumlanmalıdır.

Endeksin hesaplanmasından sonra çıkan sonucun 100’ün üzerinde yani beklenen yönde olması piyasada alım-satımı hareketlendirir. Yatırımcılar da piyasada nasıl hareket etmesi gerektiğini anlamasını sağlar. Tüketici Güven Endeksi hesaplanmasında Tüketici Eğilim Anketi kullanılır. Bu anket TCMB ve TÜİK’ in birlikte yaptığı çalışmalar sonucu aylık olarak rastgele seçilen tüketicilere uygulanan bağımsız bir ankettir. Anket değerlendirilirken cinsiyet ve yaş faktörü göz önünde bulundurulur. Anket her ayın ilk 15 gününde yapılır, ayın son haftasında da TÜİK tarafından Ulusal Veri Yayımları Takvimine göre haber bülteni olarak yayımlanır

Tüketici Güven Endeksi Hesaplanırken Neyi Baz Almaktadır?

Tüketici Güven Endeksi, genel manada söz konusu ülkede yaşayan kişilerin mali durumu, söz konusu ülkenin genel ekonomik seviyesi tasarruf ve harcama eğilimleri dikkate alınarak hesaplama yapılır. Bu kriterler dikkate alındığında ayrıntılı olarak bakacak olursak; 1 yıllık hane gelir beklentisi belirlenmeye çalışılır, tüketicilerin 3 aylık dönemde borç kullanma potansiyellerine bakılır, işsizlik oranları, tüketicilerin ödeme günü ve tüketim ve harcama eğilimlerine de bakılır.

Kaynakça

• Türkiye’de Sanayi Sektörü ve Temel Sanayi. KOÇ, ERDEM, KAYA, KADİR ve ŞENEL, MAHMUT CAN. 688, Samsun : Mühendis ve Makina, 2017, Cilt 58.
• paratic. https://paratic.com. [Çevrimiçi] [Alıntı Tarihi: CUMA KASIM 2018.] https://paratic.com/tuketici-guven-endeksi-nedir/.
• KrediGold. https://www.kredi.gold. [Çevrimiçi] [Alıntı Tarihi: CUMA KASIM 2018.] https://www.kredi.gold/tuketici-guven-endeksi-nedir-nasil-hesaplanir.html.
• Ekonomik Güven Endeksi. TÜİK. [Çevrimiçi] [Alıntı Tarihi: CUMA KASIM 2018.] http://www.tuik.gov.tr.
• İktisat Politikası Araştırmaları Dergisi (Journal of Economic Policy Researches). Halil TUNALI, İbrahim Enes ÖZKAN. 2, 2016, Cilt 3.
• Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 20, Gaziantep : Yrd.Doç.Dr. Arif ÖZSAĞIR, 2007, Cilt 6