Cari Açık

Bir ülkenin ürettiği malları dış ülkelere satması sonucu elde edilen gelirin (ihracatçının), ülkenin yurt dışından aldığı mal ve hizmetlerden (ithalatından) az olması durumudur. Bir başka deyişle bir ülkeye giren döviz miktarının çıkan döviz miktarından az olmasıdır.

Cari Açık Dengesi

Cari açık dengesini sağlayan 3 önemli madde vardır;

• Devletler arası yapılan ihracat ve ithalat dengesi ( en büyük önemli etki eden)
• Hizmetler hesabı: taşımacılık, turizm,sigortacılık, satılan ve satın alınan hizmetler ticareti
• Transfer hesabıdır. ( yurt dışında çalışan ülke vatandaşları ve ülkede çalışan yabancı ülke vatandaşlarının sağladığı döviz giriş çıkışıdır.)

Bunların sonucunda cari açık meydana gelir. Bir ülkenin gelişmişliğine yada sıralamasını görmek için cari açıktan yararlanılabilir. Çünkü cari açık ile ülkenin gelişmişliği ters orantılıdır.

Cari Açık Hesaplaması

Cari açık hesaplamada ilk olarak ülkenin diğer ülkelerle olan finansal ödemeleri hesaplanır.
‘Cari denge= mal dengesi +hizmetler dengesi + yatırım gelirleri dengesi + cari transferler dengesi’ sonucunun (-) çıkması sonucu bu bizim cari açığımızı ifade etmektedir.
• Mal dengesi; İthalat ve ihracat işlemleri sırasında elde edilen malların döviz bazından toplam değerleri arasında elde edilen farktır.
• Yatırım gelirleri dengesi; yabancı yatırımcıların ülkemizde yapmış olduğu yatırımlardan oluşan istihdam , ve yatırımdan kaynaklı döviz akışı
• Cari transferler; Başka ülkede yaşayıp da kendi ülkesinde yapmış olduğu katkı döviz miktarıdır.
• Hizmetler dengesi; yurt dışında almış olduğu hizmetler sonucunda ödediği döviz miktarı ile herhangi bir ülkede sağladığı hizmet için aldığı döviz miktarları arasındaki farktır.

Cari Açık Ekonomiyi Nasıl Etkiler?

Dünya ekonomisinde son yıllarda yaşanan ve sıklığı artan krizlerin tetikleyici nedenlerinden biri olarak cari açığı söyleyebiliriz. Çünkü küreselleşmenin önemli hale gelmesi ve ülkeler içi para dolaşım hızları ön plana çıkmaktadır. Her ülkenin dinamikleri farklıdır bu nedenle cari açıklarının ekonomilerinde bıraktıkları etki ve düzeltecekleri ve uygulayacakları politikalar farklıdır. Türkiye ekonomisinde 2000’li yıllardan beri cari açık vardır. Türkiye’nin ekonomik büyüme modelinde yurt dışından sermaye odaklıdır. Bu yüzden reel faizleri yüksek, döviz kuru düşüktür. Bu nedenle yüksek reel faizlerle Türkiye’ye çekilen yatırımcılardan döviz kuru olumsuz etkilenir. Ancak Türkiye ekonomisi halen sıcak para döngüsünden olumlu yönde etkilenen ekonomiler arasındadır. Sıcak para girişlerinden ülkeyi koruması gereken kurum Merkez Bankasıdır. Yerel para biriminin değer kazanmaması gerekir çünkü buna bağlı olarak sıcak paranın da ekonomiye vereceği zarar bu denli yüksek olur. Devalüasyon adı verilen sert ve ani kur düzeltmeleri yaşanılır, borcun büyümesi beklenilir.

Türkiye ve Cari Açık Sorunu

Cari açığın kapanması için sıcak para yerine sabit yabancı yatırımların ülkeye gelmesi daha fazla özendirilmesi gerekmektedir. Böylece hem sıcak paranın yol açtığı risklere karşı koruma hem de daha sağlam temellere dayalı ekonomik büyüme sağlanmış olunacaktır. Doğrudan yabancı yatırımları ülkeye çekebilmek için yatırımcılar için güven ortamı sağlanmalı, siyasi ve ekonomik istikrar sürdürülmeli ve uygun yatırım oranları tespit edilmelidir.
Merkez Bankasının attığı adım piyasanın cari açık dolayısı ile beklediği daralmayı sağlayabilmesi gerekmektedir. Merkez Bankası para politikalarında sadeleşmeye gitmelidir. Örneğin Merkez Bankası dolar rezervini düşük seviyede tutarak bunu sağlayabilir. Türkiye’nin en ciddi sorunlarından biri olan cari açık vermeden büyüyemesidir. Türkiye ekonomisinde cari açığın bir sebebi de özel sektördür. Özel sektör ürettiğinden fazlasını tüketerek ekonomi bazında cari açığa neden olmaktadır. (yani yatırım açısından oluşan borçlanma harcamalarıdır).

Önlemek İçin

Önlem olarak tasarrufları arttırmak olarak düşünülebilir. Çünkü tasarruf harcamaları azaltılır ve cari açığın olumsuzluğunu oluşturan harcamaları kısılır. Yurt içi üretimin ithalat bağımlılığının azaltılması amacıyla, sanayide kullanılan ithal ara malların yurt içinde üretilmesini sağlayacak politikalar geliştirilmelidir. İhracatı artırarak ar-ge faaliyetlerinin yaygınlaşmasını sağlayarak yüksek teknolojili ara malların ülke içinde üretiminin desteklenmesine yönelik politikalar yapılmalıdır. Bir diğer yöntem ise Türkiye ekonomisinde aşırı tüketimden yurt içi tasarrufu arttıran programlar uygulayarak tasarruf açığını kapatmak. Türk lirasının değerini artırarak ihracatı öne çıkarmaktan geçmektedir. Sonuç olarak ele aldığımız cari açığın ekonomilere etkisi gelişmesinde ve kalkınmasında büyük önem taşımaktadır.

Yazar: Kübra Topçu