Fiskal Gelir Nedir? Parafiskal Kurumlar Nelerdir? |2023

Fiskal Gelir Nedir?

Devletin komu harcamalarında ki para kaynaklarına gelir sağlanabilmesi için topladıkları hizmet karşılığı vergi türüne fiskal gelir denir. Devlet tarafından kamu harcamalarında elde edilmek istenen en önemli gelir türüdür. Devletin uyguladığı komu gelirleri, devlet politikalarında ve bu politikaların en iyi şekilde uygulanmasını istemesi fiskal gelir için finansman sağlamaktır. Devletin kendini ayakta tutabilmesi için sürekliliği olan ve akıcı gelirlere ihtiyaç duyar. Aynı zamanda halkına karşı olan sorumluluklarını da yerine getirebilmek içinde gelir sağlaması gerekir. Devlet bu finansman kaynakları sadece kendine özgü olan yöntemlerle sağlayabilir.

Bu yöntemler bir tek devlet tarafından kullanılır. Bu noktada devletin en önemli finansman kaynağı vergilerdir. Bu kapsamdaki vergiler bir tek finansman kaynağından oluşmaz. Birden fazla finansman türleri vardır. Devletin bütün finansmanları için tek bir noktaya odaklanması olanaksızdır. Kamunun sağladığı finansman kaynakları iki çeşitle incelenir. Kamu harcamalarına gelir sağlanması için başvuran yola fiskal (mali) amaç denir. Başka bir amaç ise toplumun belli başlı konular da teşvik etmek ya da değişik konularda da caydırıcı etki sağlamak için başvurulan yolda ekstra fiskal (mali olmayan) amaç denir. Kamunun sağlamış olduğu finansman kaynaklarının devlet ekonomisinde birçok kazancı vardır. Örneğin yatırım istihdam, üretim ve tüketim gibi kazançlı yönleri vardır.

Fiskal Gelir Türleri Nelerdir?

Kamu gelirlerin hedeflediği yönler doğrultusunda benzerlikler ve farklılıklar incelenecek ayrı ayrı türlere bölünebilir. Bu türlere örnek olarak; yurtiçi ve yurtdışı gelirler, olağan gelirler ve olağanüstü gelirler, vergi gelirleri ve vergi dışı gelirler, cebri gelirler ve iradi gelirler olarak incelenir. fiskal gelir türünde en önemli adımlardan bir tanesi 1970 yıllarında başlayan ve bir çok tartışmalara neden olmuş çevre vergileridir. Küresel ısınmanın da günümüzde arttığını baz alarak düşünürsek; hava kirliliği, ses kirliliği, zararlı gazların kullanım ve artması, emisyonla ilgili mücadelenin artması için fiskal gelirleri düzenleyici vergilerin artmasını gerektirmiştir.

Gelişmiş ülkeler bu kapsamda ‘’kirleten öder’’ ilkesini kabullenmiştir. 2019 yılıyla birlikte OECD ülkelerinde çevre vergileri kapsamında 380 civarında vergi türü ve 260 tane de hora ve ceza yönlü uygulamanın devam ettiği öne sürülmektedir. Ülkemiz bu kapsamda çevre temizlik vergisi olmaktadır. Bazı yenilenemeyen enerji türleri üzerinden de tüketim vergisi uygulanmaktadır.

Bu makale ilginizi çekebilir:   İhtiyaç Kredisi Yapılandırma İşlemi

ParaFiskal Gelir NediR?

Hizmet hedefleri uğrunda çalışan kamu kurumlarının, bu hedefleri uygulamak için gelir sağlayabilmek adına üyelerinden ya da yaptığı hizmetten yararlanan vatandaşlardan aldıkları paralardır. Devletin kendi bütçesinden değil, devlete bağlı kamu kuruluşunun bünyesinde topladığı gelirdir. Karşılıklı olarak yapılmaktadır. Ayrıca zorunlu olma gibi şartları kapsar yani hizmet alan kişinin primini yatırması zorunludur. Sosyal güvenlik kurumunun (sgk) kendisinden hizmet alan vatandaşlardan, belli miktarda aldıkları primler buna örnektir. Bu kapsamdaki gelirler özel kanunlarla belirlenmiştir. Burada genellikle iş verenler ya da vergi mükellefleri zorunlu tutmuştur. Ödenmemiş olan gün prim sayıları çalışandan değil işverenden istenilmektedir. Parafiskal gelirler dışarıdan vergi gibi görünse de, vergi değilsadece kamu kuruluşlarının yaptıkları hizmet karşısında aldığı gelir türüdür. Parafiskal gelir vergi benzeri gelirdir.

ParaFiskal Kurum NediR?

Bu kapsamda mesleklerin kendi içlerinde toplanması ve mesleki örgütlenmesidir. Avukatların üye oldukları barolar buna örnektir. Meslek örgütleri ekonomik ve mesleki olan da düzen sağlayabilmek için oluşturulmuştur. Mesleki örgütler kendi üyelerinden belli miktarlarda ücret toplar. Bu ücretler birer kamu alacaklarıdır. Bu kurumlar vermiş olduğu hizmet karşısında dolaylı ve dolaysız olarak kamu olacağı çerçevesinde gelirleri toplar. Yaşadığımız çağ itibariyle insanların, ekonomik, sosyal, kültürel ve siyasi faaliyetlerindeki fazlalaşan istekleri yönünde sürekli sosyal örgütlenme ve bu şekilde değişik alanlarda çok daha güçlü ve kalıcı olma durumunu oluşturmuştur.

Bunların en belirgin özellikleri toplum olarak ve bu toplumu oluşturan bireylerin en belirgin özellikleri toplum olarak ve bu toplumu oluşturan bireylerin hak ve menfaatleri uğruna sosyal güvenlik örgütlenmesi oluşturmalarıdır.Bu şekilde, gerek toplum yönünden, gerekse toplumu oluşturan çeşitli menfaat grupları, birlikler ve tüzel kişilikler açısından daha istikrarlı ve güvenlikli bir sosyal alt yapı oluşturmasına olanak sağlamıştır.

Parafiskal kurumlara örnek olarak; Ticarek ve sanayi odaları, Ziraat odaları, barolar, sosyal güvenlik kurumu vb.gibi kuruluşları örnek gösterebiliriz. Parafiskal kurumlar pozisyon itibariyle, kamu kurumlarına ve devlete yardımı olan kurumlardır. Parafiskal kurumların ön görülmüş kurallar içerisinde hizmet vermeleri için, devlette de olduğu gibi karar veren yöneticilerin yanında kamusal faaliyet süresinde ortaya çıkan gider ve gelir finansman akımları vardır. Parafiskal kurumlar ve bu kurumların gelirleri başlıca üç gruba ayrılmaktadır. Bunlar şöyle sıralanabilir;

Sosyal parafiskal kurumlar ve gelirleri:

Sosyal güvenliğin korunması ve ilerlemesi amacıyla kamu kuruluşu niteliğinde planlanmış sosyal sigorta kuruluşudur. Asıl amacı toplumun istihdam, işsizlik, sağlık ve emeklilik yönlerindeki en kapsamlı ve en güvenli şekilde oluşturmak için tasarlanmış bu kurumlar gün geçtikçe önemli bir hal almıştır.

Bu makale ilginizi çekebilir:   Monty Hall Problemi (Paradoksu) Nedir? |2023

Meleki parafiskal kurumlar ve gelirleri

Bir ülkedeki mesleki gelişme, dayanışma ve yardımlaşma yönleriyle bir araya gelerek toplanan belirli meslek gruplarının teşkil ettikleri kurumlardır. Ülke açısından her bir meslek sektörü yönünde kalkınma, hızlandırma ve büyüme yönlerinde çok ciddi roller olan ve sürekli, uzun vadeli bir uzmanlık eğitimiyle gerçekleşen doktorluk,avukatlık,mühendislik vb. meslek gruplarında topluma daha faydalı olmak için kendi aralarında toplanma yolunu tercih etmektedirler. Mesleki gelirlerde bu kuruluşların üyelerinden topladıkları aidatlardır.

Ekonomik parafiskal kurumlar ve gelirleri:

Ekonomik faaliyetlerin ve bu faaliyet grupları sonucu ortaya çıkan bir takım olaylar, amaçlar, işletmeler ve işleyişlerin düzenlenmesi ve toplum yararına uygun şekle getirmek için kurulmuş kurumlardır. Ekonomik ve gelir yönlü planlanarak kurulan çeşitli ‘’fon’’lar kurumlarıdır. Ekonomik gelirler teşkil eden bu kuruluşlar üyelerinden toplanan aidatlar ile amacına uygun şekilde toplanan fon kesintileridir.

Yazar: Burak Tarık Özdemir

KAYNAKÇA

  • Ekodiolog.com
  • Pratikvergi.com
  • Genamdiye.com
  • Dergipark.com
  • Vergidosyasi.com
  • Yrd. Doç. Dr. S.bilgin Gazi üniverstesi bankacılık ve sigortacılık yükselokulu sigortacılık bölümü. [email protected].
  • Arş. Gör. İ.forkunoğlu Gazi üniversitesi, iibf maliye bölümü