İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı Nedir?| 2022

İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı Nedir?

Bu makalemizde İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı, İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı Hesaplanması ve Yorumlanmasına dair iki adet farklı yazarın yazdığı makale bulunmaktadır. İki yazarın makalesi için de zaman ayırmanızı tavsiye ederiz.

Kapasite Nedir?

Firmaların belirli bir zaman dilimindeki üretim gücü veya üretim potansiyeline kapasite denir.
Kapasite, işletmecilikte 1920’lerden sonra kullanılmaya başlanan ve bugün üzerinde durulan önemli konulardandır.

Fiili Kapasite Nedir?

Firmaların belli bir dönemde gerçekleşen üretim düzeyine fiili kapasite adı verilir. Diğer bir deyişle, fiili kapasite, mal ve hizmete olan talepteki azalış, üretimdeki aksaklıklar ya da ham madde temini sıkıntısı sonucu ortaya çıkan kapasitedir.

Normal Kapasite Nedir?

Makinelerin, diğer üretim araçlarının ve işgücünün teorik kapasite düzeyinde çalışmaları olağan değildir. Üretimde, koruyucu bakım, makine hazırlık gibi faaliyetler için zaman harcanması gerekebilir, işçilerle makinalar arasında tam denge kurulamayabilir, beklenmeyen makine arızaları gerçekleşebilir, üretim sırasında hatalar olabilir, işçi devamsızlığı, elektrik kesintisi gibi durumlarla karşılaşılabilir ve bu nedenlerden dolayı üretim teorik kapasitenin altında gerçekleşir.

Teorik kapasiteden çeşitli duraksamalar sonucu oluşan kayıplar çıkarılarak bulunan kapasite pratik kapasitedir.
Fabrika veya tesis genişletilip değiştirilmediği sürece teorik kapasitenin genişletilmesi mümkün değildir. Hâlbuki, pratik kapasitenin teorik kapasite altında kalmasına neden olan sebeplerden bazıları yönetimin denetimi altındadır. Pratik kapasiteyi arttırmak için:

1) Makine hazırlık süreci düşürülebilir.

2) İşçilerden kaynaklanan sorunların giderilmesi amacıyla İşçilerin motivasyonlarına ağırlık verilebilir.

3) Hasarsız, sorunsuz malzeme kullanılarak mal kaybı önlenmelidir.

4) Malzemeler zamanında temin edilerek herhangi bir kayıp yaşanmamalıdır.

Yani, doğru kararlar alınıp doğru yöntemler kullanılırsa pratik kapasitenin arttırılması ve teorik kapasiteye yaklaştırılması için hiçbir engel yoktur.

İmalat sanayi Kapasite Kullanımı

İmalat sanayinde faaliyet gösteren firmaların gerçekleşen kapasite kullanımlarını gösterir. Bu oran, Türkiye’deki imalat sanayi üretiminin gidişatı hakkında bilgi verir. Kısaca KKO da denmektedir.

Sanayide kapasite kullanımının ölçülmesi için genelde imalat sanayi esas alınır. Çünkü imalat sanayi, sanayi kesiminin en ağırlıklı alt sektörüdür.
Kapasite kullanım oranındaki bir artış ekonomide veya işletme faaliyetlerinde ve talepte artışlar göstermektedir. Eğer talep kapasitenin üzerinde ise yeni yatırımlar ile kapasite kullanımını arttırmak gerekir. Fakat tam aksine kapasite kullanım oranı düşük ise talep kapasitenin altında kalıp ekonominin küçüldüğünü göstermektedir.

Hesaplama hizmet sektöründe fiziki üretimin gerçekleştiği imalat sanayisi üzerinden yapılmaktadır. KKO enflasyonun şiddetini ölçmekte kullanılır. Türkiye ‘de ise Merkez Bankası tarafından aylık olarak yaklaşık 2500 işletme üzerinde hazırlanan ‘’İktisadi yönelim Analizi ‘’ üzerinden hesaplanmaktadır.
İmalat sanayi kapasite kullanım oranı mevsim etkilerinden arındırılarak da hesaplanmaktadır. Özellikle sert geçen yılın kış mevsimindeki üretimle daha yumuşak geçen geçen yılın kıl mevsimindeki üretimle karşılaştırma yapılırken bu oran anlam ifade etmektedir.

2007- 2017 yılları arasında mevsimler etkilerden arındırılmış kapasite kullanım oranı

Kapasite kullanım Oranı Bize Ne söyler?

İmalat sanayi kapasite kullanım oranı bize sanayi üretiminin gidişatı hakkında bilgi verir. Eğer bu oranda bir artış söz konusu ise sanayi üretiminde artış olduğunu söylemek doğrudur. Aksine tersi bir durum söz konusu ise sanayi sektöründe düşüş olduğunu söyleriz. Ayrıca bu oran tek başına bir anlam ifade etmez, sanayi üretim endeksiyle ele alınıp değerlendirilir. Peki sanayi üretim endeksi nedir? Bu endeks sanayileşmeye önem veren ülkelerin önem verdiği bir üretim endeksidir. Sanayinin üretim karnesi de denilebilir. Yani sanayide ki gelişmeleri, verimleri geçmiş yıllarla karşılaştırmalı şekilde gösteren bir rapordur. Bu rapor üretimdeki artış ve azalışın yıllara göre karşılaştırmasını verip gelişimini görmemizi sağlıyor.

Sanayi üretim endeksi TÜİK tarafından yürütülmektedir. Sanayi üretim endeksi, o yıl içindeki mevsim koşulları, tatiller gibi olumsuz koşullardan firmaların ne kadar etkilendiğini dikkate alıp hesaplamasını ona göre gerçekleştirir. Ayrıca sanayiye hangi üretim faktörüyle de katılım bu raporda etkisini göstermektedir. Çünkü her alanın kendi içerisinde farklı değerleri vardır.
Madencilik yüzde 6,05, imalat yüzde 81,51 ve elektrik yüzde 44 olarak hesaplamada yer alır. İmalatın en yüksek değere sahip olmasının nedeni temelin de üretim olmasıdır. Tabi ki de maden çıkarmak ve işlemek, elektrik üretimi de önemlidir ama öncelik üretime katkı sağlamak olduğu için bu oran imalatta en yüksektir. Bu değerler nitekim değişiklik göstermektedir. Sanayi üretim endeksi aylık ve üç aylık olmak üzere hazırlanmaktadır.

 

2018 yılı aralık ayında imalat sanayi kapasite kullanım oranı, 74,1 düzeyinde gerçekleşmiştir.

Kapasite Kullanım Oranı (KKO) Hesaplanması

İmalat sanayi kapasite kullanım oranı ve kapasite kullanım oranı KKO) = (Fiili Kapasite/Normal Kapasite) X 100 formülü ile hesaplanır. Örneğin; bir firmanın mart ayında, normal aksamalar dikkate alınarak üretebileceği ürün miktarı 700 birim ve gerçekleşen üretim 500 birim ise KKO= (500/700) X100 ise KKO’su %71 demektir. Peki bu oran nasıl yorumlanır? Bu oran yüksekse, imalat sanayi üretiminde artış ve ekonomide büyüme olduğunu, tam tersi bir durum da ise imalat sanayi üretiminde azalma ve ekonomi de bir daralma olduğu söz konusudur.

Kapasite kullanım oranı ne zamandan beri ve kim tarafından yayınlanmaktadır?
Kapasite kullanım oranı 2007 yılından itibaren yürürlüktedir ve herhangi bir baz yıl alınmamıştır. Bu oran kapsamında veriler aylık toplanmakta ve toplanan verilerden üretilen kapasite kullanım oranları aylık Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) tarafından belirli takvime göre yayınlanmaktadır.

Kaynaklar
– www.mahfiegilmez.com
– www.tcmb.gov.tr
– www.metabilgi.com
Mehmet Kaan Akça

İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı

Burada Kapasite, bir firma yahut fabrikanın belli bir dönemde üretim potansiyeli olarak anlaşılmaktadır.

Kapasite kullanım oranı ise mevcut kapasitenin, yani mevcut potansiyelden ne kadar verim ve üretim gerçekleştiğini ortaya koyar.

Kapasite iki yere ayrılmaktadır :

1. Fiili Kapasite : Firmaların gerçekleştirmiş olduğu üretim miktarı ve düzeyini gösterir.

Üretilen mallara olan talep azalmaları, yetersiz malzeme ve hammadde gibi faktörlerden etkilenmektedir.

2. Normal Kapasite : Üretim potansiyeli her zaman yüzde yüz olarak gerçekleşmez. Elektrik kesintisi, işçilerin itirazı, mevsimi makinelerde oluşan teknik arızalar vb.s diğer faktörlerden etkilenebilmektedir.

 

İmalat Sanayi Kapasite Oranının Hesaplanması :

Örnek : Herhangi bir araba lastiği üretimi yapan fabrika kapasitesinin yüzde 75’ ini kullandığını farz edelim. Bazı etkileyici faktörlerden dolayı yüzde 25’ ini kullansın. Fabrika yüzde 75’ lik kapasite ile 5000 araba lastiği üreteceği kararını alsın. Fakat daha sonra düşüş sipariş gereği fabrika 4000 lastik üreteceğini beyan etsin. Şimdi bu kapasitenin karar vermiş olduğu kapasiteye göre oranını hesaplayalım ?

Çözüm : 5000 parça kapasitenin yüzde 75’ lik kısmı olarak değerlendirilir. Ürettiğimiz 4000 parça kapasitenin yüzde kaçını ifade eder :

% 4000 x 100/500 = % 60

Hesaplamalar sonunda kapasitenin % 60 ‘ nın kullanıldığı malum oldu. İlk başta yüzde 75 karar almıştık. Siparişten dolayı yüzde 60 ürettiğimize göre yüzde 15’ lik düşük kapasite kullanılmış oldu.

 

Olaya başka bir açıdan bakılırsa eğer :

Eğer yüzde 75 firmanın yüzde yüzü ise ( öyle kabul ediliyor ). O zaman yüzde 15 neye karşılık eder sorusuna cevap aranıyorsa, şöyle hesaplamak mümkündür :

% 15 x 100/75 = % 20

 

 

İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı Yorumlanması :

İmalat Sanayi Kullanım Kapasite oranın’ da eğer bir artış eğilimi söz konusu ise, üretimde artışın ve ekonomik büyüme gerçekleştiği anlamına gelmektedir. Aksi takdirde ise azalma yönünde bir eğilim söz konusu ise, o zaman düşük bir üretim ve ekonomik daralma gerçekleştiği anlamına gelmektedir. Bu oranın artış göstermesi ülke ekonomileri açısından çok önemlidir. Özelliklede gelişmekte olan ülkeler için. Her bir gelişmekte olan ülke ekonomik açıdan reel olarak büyüme ve gelişmek ister. Bunun için de reel olarak üretim yapması gerekmektedir. Üretim yapabilmesi ve büyümesi için de ekonominin ağır sanayiye dayalı ve sanayi kapasite oranının her zaman artma yönünde olması gerekmektedir.

 

İmalat Sanayi Kullanım Oranı kim tarafından belirlenmektedir ?

İSKO herhangi bir yıla dayalı olmayarak, 2007 yılından itibaren Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından yayınlanmaktadır. Merkez Bankası sanayi sektöründe yaklaşık 2500 firmaya uyguladığı ‘’ İktisadi Yönelim Anketine’’ verilen cevaplar doğrultusunda hazırlayıp yayınlar.

Bunu hazırlamaktaki amaç, ülkede imalat sanayinin hacmini, sanayiye dayalı üretimin ne kadar yapıldığı ölçmek ve ekonomik açıdan büyüme gerçekleşip gerçekleşmediğini tespit etmektir.

 

2007 yılından günüme kadar Türkiye’ de İmalat Sanayi Kullanım Kapasite Oranları :

 

YIL	%, yıllık
2007	81.98
2008	78.52
2009	66.89
2010	73.78
2011	76.98
2012	76.46
2013	76.73
2014	75.02
2015	76.83
2016	77.36
2017	78.48
2018	76.83
2019 (ilk 6 ay)	75.33

 

Tablodan da malum olduğu gibi, Türkiye 2007 yılında % 81.98 ile en yüksek İSKK’ i oranına yükselmiştir. 2009 yılında ise %66.89 ile en düşük oran yönünde bir şekil almıştır. 2019 yılında yüzde 75’ lik oran seyir halinde devam ediyor. Bu oranın 100’ e yaklaştıkça Türkiye’ de sanayi üretimin daha çok gerçekleşmesi ve ekonomik gelişme anlamı taşımaktadır.

Yazar: Vusal Hüseynov

KAYNAK :

mahfiegilmez.com/2012/03/sanayi-uretimi-ve-kapasite-kullnm-nasl.html

sanayigazetesi.com.tr/imalat-sanayi-kapasite-orani-nedir-makale,1272.html

evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket/collapse_21/6007DataGroup/turkish/bie_kko2/