Kambiyo Senedi Nedir? Kambiyo Senetleri Neler |2023

Kambiyo Senedi Nedir?

Kambiyo senedi, kıymetli evrakın tüm özelliklerini taşımakla beraber, alacak hakkı veren ve uygulamada yaygın bir şekilde kullanılan kıymetli evraklara denmektedir.. Kambiyo senetlerinin poliçe, Bono, çek gibi çeşitleri bulunmaktadır. Diğer kıymetli evraklardan en önemli ayrımı ise el değiştirme özelliğinin yüksek olmasıdır. El değiştirme özelliğinin yüksek olma sebebi, tarafların gerçek gayesi olan temel hukuki ilişkiden bağımsız olmalarından kaynaklıdır. Kanun olarak emre yazılı senetler olan kambiyo senetlerinin, muhakkak bir para alacağını temsil etmeleri gerekmektedir. Bu senetlerde saklı olan hak, senetle birlikte doğmaktadır ve senet öncesi böyle bir hakkın söz konusu yoktur.

Kelime anlamı, para ya da para yerine kullanılabilen evrakların veya belgelerin değiştirilmesi olan kambiyonun en net örneğine, döviz alım satımlarında rastlanılmaktadır ve kambiyonun döviz olarak da adlandırılmasında en önemli neden budur. Farklı para birimleri döviz alım ve satımlarında birbiriyle değiştirilir; ancak döviz alım ve satımı yalnızca aynı ülke içerisinde olmayabilir, ülkeler arasında da olabilmesi söz konusudur. Bundan dolayı kambiyo olarak adlandırılan para birimleri değişimini, iç kambiyo ve dış kambiyo şeklinde iki ayrı başlığa ayırmak da mümkündür.

Kambiyo Senetleri Nelerdir?

Kambiyo senetleri iç kambiyo senedi ve dış kambiyo senedi olarak ikiye ayrılmaktadır.

İç Kambiyo Senetleri

adından da anlaşılacağı üzere para birimlerinin aynı ülke içerisinde el değiştirmesi olayıdır. Bir örnekle açıklamak gerekirse, bir döviz satış bürosundan Türk Lirası karşılığında Amerikan Doları satın alınırsa, iç kambiyo olarak adlandırılan bu işlem gerçekleşmiş olur.

Dış Kambiyo Senetleri

ise farklı para birimlerinin alım ve satımında banka veya döviz bürosunda yapılan para değiştirme veya para gönderme işlemidir. Uluslararası ticaretle yürütülen firmalarda genelde bu işlem kullanılır. Bu firmalar farklı ülkelerden mal tedarik ederken ödemelerini kendi anaparalarından farklı bir para birimiyle yaparlar.

Kambiyo Senedinin Özellikleri Nelerdir?

Kambiyo senetlerinin en önemli özelliği nakit para yerine kullanılabiliyor olunmasıdır. Kambiyo senetleri ticaret işlemlerindeki akıcılığa hız kazandırır. Çünkü bazen yüklü miktarda nakit olarak ödeme yapmak zordur ve kambiyo senetleri sayesinde yapılacak işlemler kesintisiz şekilde yürütülebilmektedir. Ödemelerin nakit para ile yapıldığı ticaretlerde sahte para ile karşılaşılabilme durumu söz konusu olduğundan işlemlerin bu belgeler üzerinden yapılması daha sağlam ve kolay bir yol olarak görülmektedir. Tabi bu durumda evrakların üzerinde bulunması gerekenlere dikkat edilmesi gerekir. Ayrıca bankadan çekin, bononun veya poliçenin geçerlilik durumunu sorgulatmak da gerekmektedir.

Kambiyo senetleri bir alacak hakkını içerir ve uluslararası bir nitelik taşımasıyla beraber bir borç ilişkisini kurucu niteliktedir. Kambiyo senetlerinde beyan ve imzaların bağımsızlığı gerekir. Senedin ödenmesi için ortaya çıkarılıp ibrazı gerekmektedir ve senedi imzalayan kişiler, kefil olarak imzalamış olsalar dahi borçlu durumundadırlar.

Kambiyo Senedi Çeşitleri Nelerdir?

Kıymetli evrakların bir diğer çeşidi olan kambiyo senetleri Bono, poliçe ve çek çeşitlerinden oluşur.

Bono

Bono: Kambiyo senetlerinin bir çeşidi olan bono, ticari işlemlerde bir kolaylık sağlamaktadır. Alıcı ve satıcı arasında karar kılınan anlaşma sonucu, alıcının yeteri miktarda bir nakdi olmaması ve karşılığında belirlenen bir tarihte ödeyeceği bir söz niteliğinde olan bono verir ve ticari işlem bu şekilde amacına varmış olur. Dolayısıyla bono denilen bu kambiyo senedi, alıcıya belirlenen tarihte parasını alacağını da garanti etmektedir. Bu sayede alacaklı, parasını bankalar tarafından alacağından emindir. Başka bir deyişle bankalar bir miktar komisyon ile alacaklıya elindeki bono karşılığında ödeme yaparlar. Yani borçlu olan taraf artık alacaklı olarak banka ile bir muhatap içerisindedir.

Bononun geçerliliğinde; üzerinde Bono yazması, alacaklı adı ve soyadı, vade tarihi gibi bilgilerin bulunması gereklidir. Bono üzerinde belirtilen miktarın vade sonunda ödenmemesi halinde alacaklı taraf ya da kurum icra yolu ile veya gerekli haklarını kullanarak alacağını tahsil etmesi mümkündür.

Poliçe

Poliçe: Kambiyo senedinin bir diğer çeşidi olan poliçe, Bono gibi iki taraf arasında değil, üç taraf arasında imzalanır. Poliçe, borçlu olan tarafta kalır; borçlu kişi borcunu senedi düzenleyene ya da alacaklıya ödemekte serbest durumdadır. Aslında senedi düzenleyen kişi hem alacaklıdır, hem borçludur.

Poliçenin geçerli olması için şekil unsuruna aykırı bir durumun söz konusu olmaması gerekir. Şekil unsuru, bonoda olduğu gibi evrak üzerinde poliçe karşılığı bir sözcüğün yazmasını, borçlu tarafın adının yazmasını ve ödenmesi gerekli miktarın yazılmasını ifade etmektedir. Ancak poliçede bonodakinin aksine vade sonu tarihinin bulunması zorunlu değildir, tarafların isteğine bağlıdır.

Çek

Çek: Bir diğer kıymetli evrak çeşidi de çektir. Poliçedeki gibi yürürlüğe girmesi için üç tarafın olduğu ve üç tarafın da imzasının gerektiği bir ödeme çeşididir. Taraflar; çeki düzenleyen kişi, alacağı karşılayacak olan banka ve alacaklı kişiden oluşur. Bono ve poliçede olduğu gibi bu ödeme aracının da şekil unsuruna uygun olması gerekmektedir.

Bonodaki gibi çekin de devri mümkündür ve devri iki şekilde olabilir: birincisi, çekin belirli bir kişinin üzerine devridir ve ödemeyi yalnızca çekin üstünde adı yazılı kişinin alması şeklindedir. İkinci devir şekli ise devredilen çekin üstünde bir isim yazmaması ve çeki elinde bulunduran kişinin ödemeyi çek üzerinde belirtilen bankadan temin etmesi durumudur.

Kambiyo Senetlerinin Ekonomiye Etkileri

İnsanlar sahip olduğu nakit miktarları bono, çek ve poliçe sayesinde bir belge şeklinde taşıyabilmektedirler. Dolayısı ile bu durum sayesinde bankalar nakit rezervlerini yüksek tutabilmekte ve yeni krediler verebilmektedirler. Bununla beraber nakit yapılan ödemelerde ortaya çıkması muhtemel sorunlar, nakit para ile yapılan ödemelerde paranın sahte çıkma ihtimali ve benzeri durumlar ortadan kalkmaktadır. Bu sayede daha güvenli bir ticari işlem sağlanmaktadır. Özellikle çekin kredi aracı yerine ödeme aracı olması durumu, devlet tarafından desteklenen bir uygulama durumundadır. Devlet de damga vergisi alınmayan çekin kullanımını yaygınlaştırma amacındadır.

Yazan: Uğur KAYA