Katılım Bankacılığı Nedir? Kullanılan Terimler Nedir? |2023

Katılım Bankacılığı Nedir?

Katılım Bankacılığı; Bankada bulunan paranın islam ve şeriata uygun şekilde değerlendirilip, reel ekonomiye yatırılmasıdır. İslami Bankacılıkta denilebilir. Katılım bankacılığı dünyada ilk defa Mısır’ da Mit Ghamr kasabasında 1963 yılında ortaya çıkmıştır. Mısır’da köy halkının ihtiyaçlarını karşılamak için zincirleme kefalet görüşünü savunan risk sermayesinin temeli ile çalışan bu kuruluşa banka denmesi uzun zamanlar tartışma konusu yaratmıştır. Bu yapılanmanın kurusu olarak bilinen kişi ise Dr. Ahmet Neccar olarak bilinir.

Bu isim bankanın hissedarı ayrıca ilk idari personelidir. 1967 yılında 9 bankada uygulanan bu sistem 1971 yılında kurulmuş olan Nasır Sosyal Bankası tamamen son şeklini almış gibidir. Reklamı şöyle yapmıştır. Faizsiz ticari bankacılık ve İslami kurallar çerçevesinde işlem yaptıklarını belirtmiştir. Kısaca faizsiz katılım bankacılığı ve ticari ortalık bugün ki gibi şekil almıştır. 1975 kurulan İslam Kalkınma Bankası’nın İslam ülkelerde çok fazla katkıları olmuştur.

Fakat özel sektörde büyük çaplı projelere finansman vermekte zorlanan İslam Kalkınma Bankası’nın bıraktığı bu açıyı kapatmak isteyen bazı zengin Müslümanların bir araya gelerek 1981’de ‘’ Dar Al-Mal Al İslami ’’ isimli holding petrol zenginliğini ülkesinde bulundurmak isteyen İsviçre’de kurulmuştur. Daha sonra Dallah Baraka Grubu, Dubai İslam Bankası Ve Kuveyt Finans Kurumu gibi gruplar körfez ve Ortadoğu da finans sistemi hızla yaygınlaşmasında yardımcı olmuştur. Yeni akım diğer körfez ve Güney Asya ülkelerinde hızlıca yayılmıştır.

Uzakdoğu da zengin olup ülke yönetiminde söz sahibi olan Müslümanların kurduğu finans kurumları ve bankalar Japon teknolojisi ile birlikte bölgenin büyük bir ekonomi yükselişi yapmasında çok büyük bir rol oynamıştır. Katılım bankacılığı türü henüz 40 yıllık geçmişe sahiptir. Fakat bu kadar genç olmasına rağmen İslam Bankacılığının 200’ den fazla kuruluşa ve 200 milyar dolardan fazla bir fona sahip oldukları görülmektedir.

Bu fonların büyüklüğünü gören diğer banka ve finansal kurumlar kendi içlerinde İslam Bankacılığı ofisleri açılımında bulunmuşlardır.1997 yılında körfezde bulunan ülkelerde İslam Bankacılık, total bankacılığın yükümlülüklerinin %8,5’ ine total bankacılığın varlıklarının %7,1 sahipken bugünün istatistiklerinde ise diğer bankalar kapsamında, Kuveyt’te %30, Suudi Arabistan’da %20 büyüklüğüne ulaşmaktadır. Bunlardan farklı olarak İslami hisse senedi fonlarında rakamı ise son 7 yılda 3,3 milyar dolara kadar yükseldiği açık bir şekilde görünmektedir.

11 Eylül’den sonra Amerika’nın tehdidi le bu fonların dışarıya çıkması gibi tehlikeler ortaya çıkınca IMF gibi kurum ve kurumlar İslam finans sektörünün cari sistemle pekiştirme çalışmaları başlamıştır. Bu nedenle 3 Kasım 2002 tarihinde İslami Finansal Hizmetler Kurulu resmen kurulmuştur.
Faizsiz finansmana adına yaklaşık 20 yıl önce İslam Bankacılığıdır adı verilmiştir. Ancak bu sistemde çalışan Avrupa’da birçok banka bulunmaktadır. İslam diniyle alakalı olmayıp sadece bu prensipte çalışan faiz dışı sistemlerle çalışan kurumlardan oluşmaktadır. Bu olaylar doğrultusunda 2002 Nisan ayında merkez olarak Bahreyn’de Uluslararası İslami Mali Piyasalar bir kurum kurulmuştur. Amaç olarak İslam bankacılığını ve İslam finans kolunu düzenlemektir. İslam bankalarına kaynak sağlayan IIMM fakat kısa dönem yatırımları için aracıdır.

Ülkemizde katılım bankacılığı 1983’te Özel Finans Kuruluşu adıyla yasal olarak ilk defa ortaya konmuştur. Daha sonra yapılan yasal değişiklerle beraberinde Bankacılık Kanunu ile birlikte Katılım Bankacılığı ismini almıştır.

Katılım Bankacılığı Terimleri

Aşağıda katılım bankacılığında yoğun olarak kullanılan terimleri bulabilirsiniz.

Murabaha Nedir?

Bu banka stilinde en çok kullanılan işlemlerden birisidir. Banka müşterisinin talep ettiği malı bankanın kendisi peşin satıp alıp vade farkı işleyerek taksitle satmasına denir. Kovansiyonel bankalar sisteminde kredi verme faiz ile birlikte ve olaylar iki kişi arasında gerçekleşmektedir. Fakat bu işlemde 3 kişi arasında işlem yapılmaktadır. Bunlar satıcı, alıcı ve bankadır. Banka satıcıdan alıp üzerine vade koyup alıcıya satmaktadır. Yani İslami geleneklere göre yanlış olan faiz söz konusu değil de ticaret söz konusu olmaktadır. Alıcı tam bilgili bankaya ne kadar kazandırdığı bilgisine sahiptir. Katılım bankalarının gerçek para kazanma stili bu murabaha şeklidir.

Mudarebe Nedir?

Katılım bankalarında katılma hesabının ortaya koyduğu emek-sermaye ortaklığı olarak bilinir. Bu işlemde ortaklar yapılan sözleşmelerin de ne kadarlık pay alacağı yer verilmektedir. Nitekim zarar söz konusu olduğunda sermayede zarar görür. Emek sahibinin de emek zararı gördüğü bir işlemdir.

İcare Nedir?

Mülklerin veya donanımların kiraya verilmesi bu şekilde katılım bankaları gayrimenkul, makine vb. gibi araçlardan finansman sağlamaktadır. Bu işlemede icare denilmektedir.

Sukuk Nedir?

Ticari bir mülkün ya da varlığın borsada kullanarak satım işlemidir. Hisse oranıyla elde edilen gelirlerin o kadarına sahip olur genel olarak faizsiz tahvil olarak bilinir. Sukuk ile ilgili daha geniş bir makaleye ulaşmak için tıklayın

Tefakül Nedir?

İslami sigortacılık olarak sistemi olarak adlandırılabilir. Genel olarak dayanışma ve yardımlaşma adıyla bağış yapmak ve ortalık söz konusudur. Bu sistemde kişiler prim öder fakat primler sigorta şirketine gitmez katılımcıların bize kendilerine ait parası olarak kalır. Toplanan bu primlerle katılımcıların istekleri doğrultusunda ya da ihtiyaçları doğrultusunda sigorta tazminatı şeklinde ödenir. Ve bu fonda birikin paralar faizsiz olmak koşuluyla farklı sistemlerde kullanarak katılımcılara kar sağlamaktadır.

 

Yazar: ERTÜRK KAYGUSUZ