ekonomik özgürlük
ekonomik özgürlük

Özgürlük ve Ekonomi : Avraysa Ülkeleri

Özgürlük Nedir?

Özgürlük, hayatta en önemli ve değerli bir nimettir. İnsan, özgür oldukça yaşamın farkına varabilmekte ve hayatına tat katabilmektedir. Dolayısıyla, insanoğlu yarandığı andan itibarıyla hep özgürlüğüne kavuşmak için savaşmış, mücadele etmiş, önündeki tüm engelleri kaldırmağa çalışmıştır.
Genel olarak 2 tür özgürlük vardır :
1) Siyasi Özgürlük
2) Ekonomik Özgürlük
Siyasi Özgürlük, bir ülke vatandaşlarının kendi yöneticilerini demokratik yolla seçebilme ve oy kullanabilmesi, söz ve düşünce özgürlüğüne sahip olabilmeleri ve mevcut iktidarın yürüttüğü hükümet sisteminin bireylerin hukuki düzeyde yararına olması ,bireylerin özgürlük ve haklarını kısıtlamamak çerçevesinde yürütülmesidir.
Ekonomik Özgürlük, daha çok piyasada insanların yatırım, tasarruf, tüketim rekabet vb diğer her türlü iktisadi faaliyetlerin ne kadar serbest ve özgür bir şekilde yapıldığını ortaya koyar. Hem siyasi, hem de ekonomik özgürlükler aslında birbirlerinin tamamlayıcısıdırlar.

Ekonomik Özgürlükler Nedir ?

Ekonomik özgürlükler biraz karmaşık kavramdır. Literatürde bir çok anlamı vardır. Kısaca ve genel olarak bakılacak olursa ekonomik özgürlük, mevcut piyasada üretim, tüketim ve diğer her türlü ticari ve ekonomik faaliyetlerin serbest bir şekilde gerçekleşmesidir. Ekonomik özgürlükte icraat yapan şahısların önündeki engellerin kaldırılmış olması gerekmektedir.
Liberalizm düşüncesine göre ekonomik özgürlük, piyasaya devletin müdahale etmemesi, devletin desteğiyle iktisadi faaliyetlerin hukuki normal düzeyinde gerçekleşmesi gerekmektedir. Zaman zaman tarih boyunca ekonomik özgürlük fikrini savunanlar ve buna karşı çıkan düşünürler olmuştur.

Ekonomik özgürlüğün en önemli savunucularından biri de Friedrich August von Hayek’ tir. Hayek, özgürlüğün insanın en büyük değeri olarak değerlendirmekte ve devlet müdahalelerinin, ekonomik planlamaların insanların özgürce karar verebilmelerini engellediğini ve devletin artan gücünün insanları köleleştireceğini belirtmiştir.
Özgürlüğün 20.yüzyıldaki en önemli savunucularından biri de Milton Friedman’ dır. Friedman, eşiyle eşiyle birlikte 1980 yılında yazmış oldukları ‘’ Free to Choose’’ kitabında ekonomik düzenlemeler ve özgürlükler arasındaki ilişkiyi şöyle açıklamaktadır :
‘’ Ekonomik düzenlemeler özgür bir toplumun ilerlemesinde ikili bir rol oynar. Öncelikle, Ekonomik düzenlemelerdeki özgürlük geniş anlamda özgürlüğün tamamlayıcılarından biridir, bu nedenle tek başına amaçtır. İkincisi, ekonomik özgürlük siyasi özgürlüğe giden vazgeçilmez bir araçtır. Siyasi özgürlüğe ulaşmada bir araç olarak ele alındıklarında ekonomik düzenlemelerin önemi, gücün toplanması ve yayılmasındaki etkilerinden kaynaklanmaktadır. Ekonomik özgürlüğü doğrudan sağlayan ekonomik örgütlenme gücü , yani rekabetçi kapitalizm, ekonomik gücü siyasi güçten ayırarak, böylece birinin ötekini dengelemesi mümkün kıldığı için siyasi özgürlüğü de geliştirmektedir ‘’ .

Bu makale ilginizi çekebilir:   Dolaylı Vergi Nedir? | Dolaylı Vergiler Nelerdir? |2023

Ekonomik Özgürlük Neden Önemlidir ?

Bireylerin güvenilir ve adil bir şekilde ticari faaliyetlerde bulunabilmeleri için ekonomik özgürlük şarttır. Ekonomik özgürlüğün ilk aşaması, insanların kendi işlerini kurarak herhangi bir işyerinden işe girerek, kendi ekonomik refahlarından sorumlu olmalarıdır. Daha özgür ekonomiler, yani özel mülkiyete, serbest ticarete önem veren, yüksek enflasyon ve vergilerden kaçınan ülkeler daha az özgür ekonomiye sahip olan ülkelerden daha gelişmiş ve çok daha yüksek refaha sahiptirler.
Özgür ekonomiye sahip ülkelerle ticari faaliyetler ( yatırım, harcama vb diğer tüm ticari işlemler ) daha güvenilir ve devlet garantilidir. Piyasanın güvende olması o ülkeye yabancı yatırımcıların para akışı sağlamasına neden olur. O ülkeye yatırımlar artar, işgücü ve piyasa genişler ve ekonomide canlanma olur.
Özgürlük kurumsal iktisatla da sıkın bağlantılıdır. Daha özgür toplumlarda insanlar daha uzun süre yaşamaktadır. Ölüm oranları daha düşük, çocuk çalıştırma oranı daha azdır. İnsanı Gelişim Endeksin’ de yüksek sıralarda yar alır, gelir ve dağılım eşitsizliği, yoksulluk gibi sorunlar daha az rastlanır.
Gelir eşitsizliği ile ilgili ekonomist Amartya Sen’ in önemli bir görüşü var :
‘’ İnsanların refahları arasındaki eşitsizlikler sadece gelir dağılımdaki eşitsizliğe müdahale edilerek çözülemez. Reel gelirler, kaynaklar ve metalardan daha çok, bunların ürettiği özgürlüklerin odağa yerleştirilmesi gerekmektedir.

Ekonomik Özgürlük Nasıl Ölçülür ?

Ekonomik Özgürlük Endeksi (IEF)

Ekonomik Özgürlük Endeksi, her yıl The Heritage Foundation ve The Wall Street Journal tarafından sunulan, ülkeler ekonomisi özgürlüklerini sıralayan bir listedir.
Ekonomik Özgürlük Endeksi 10 farklı alan çerçevesinde analiz sunum raporu hazırlar. Bu 10 ekonomik özgürlük alanı temel olarak 4 kategoriye ayrılabilir :
1) Hukukun Üstünlüğü
Bu kavram ülkenin yasal sistem ve işleyişinin, mülkün güvence altında olması, kanunun eşit bir biçimde uygulanması anlamına gelmektedir.
2) Devletin Büyüklüğü
Ülkenin mali özgürlük ve kamu harcamalarını düzenli bir şekilde yürütülmesinden sorumludur.
3) Regülasyonların Etkinliği
İş yapma özgürlüğü, işgücü özgürlüğü, parasal özgürlük alanlarını kapsar.
4) Piyasa Açıklığı
Burada ticaret özgürlüğü, yatırım özgürlüğü ve finansal özgürlük söz konusudur.

Ekonomik Özgürlük Endeksinde maksimum özgürlük derecesi 100’ dür. 0-100 aralığında puanlanır ülkeler. Derece sayısı 100’ e yaklaştıkça özgürlüğün daha yüksek seviyede olduğu anlaşılır.
Yukarıdaki tabloda bazı Avrasya ülkeleri Ekonomik Özgürlük Verileri verilmiştir. Bu veriler 2017 yılına aittir.

Dünya Ekonomik Özgürlüğü (EFW) Endeksi

Dünya Ekonomik Özgürlük Endeksi her yıl Fraser Institute kuruluşu tarafından rapor şeklinde hazırlanmaktadır. İlk defa 1996 yılında yayınlanmış ve 100 den fazla ülke verilerini kullanarak yayınlanmaktadır.

Bu makale ilginizi çekebilir:   Suriyeli Mültecilerin Ekonomiye Etkileri |2023

Devletin Büyüklüğü

Bu alanın odak noktası olan konular :
• Transferler ve Sübvansiyonlar
• Kamu Tüketim Harcamaları
• Kamu Kuruluşları ve Kamu Yatırımları
• Vergi oranı

Hukuk Sistemi ve Mülkiyet Hakları

Özgür toplumlarda adil hukuki sistemin uygulanması ve mülkiyet haklarının güvenilir bir şekilde olması çok önemlidir. Hatta ekonomik özgürlüğün en temel unsurlarındandır. Bu 2 unsurlar bir ülke ekonomisinde çok düşük seviyede ise, o ülkenin gelişmiş ve ileri ekonomik yapısı olduğundan bahsedilmemelidir.

Sağlam Para

Bu alanın odak noktası olduğu konular :
• Parasal Büyüme
• Enflasyon
• Enflasyonun Standart Sapması
• Döviz Cinsinden Banka Hesabı Açabilme Özgürlüğü

Uluslararası Ticaret Serbestliği

Bu alanın odak noktası olduğu konular :
• Tarifeler
• Düzenleyici Ticaret Engelleri
• Karaborsa Döviz Kuru
• Sermaye ve İnsan Hareketleri Üzerindeki Kontroller

1.3.1.5. Kredi, işgücü ve İş dünyası Regülasyonları
Bu alanın odak noktası olduğu konular :
• Kredi Piyasası Regülasyonları
• İşgücü Piyasası Regülasyonları
• İş Dünyası Regülasyonları

 

ÜLKE Mülkiyet

Hakları

Emek

Özgürlüğü

Parasal

Özgürlüğü

Ticaret

Özgürlüğü

Yatırım

Özgürlüğü

İş Yapma Özgürlüğü Finansal

Özgürlük

Türkiye 54,7 47,6 72,3 78,6 75 63,3 60
Azerbaycan 53,6 71,9 65,6 74,6 55 72,3 60
Hong Kong 92,5 89,4 84,3 90,0 90 96,3 90
Gürcistan 62,8 77,3 79,6 89,4 90 86,9 60
Ermenistan 55,3 69,9 75,8 80,0 75 78,7 70
Rusya 48,7 52,0 60,8 79,4 30 77,0 30
Kırgızistan 50,2 77,9 74,9 74,5 60 73,3 50
Çin 46,7 61,4 71,4 73,2 25 54,6 20
Malezya 74,5 75,8 85,6 87,4 75 83,9 50
Hindistan 55,4 41,8 75,9 72,4 40 56,4 40
Özbekistan 48,7 52,0 61,9 62,5 0 66,9 10
Afganistan 17,9 57,3 77,8 66,0 10 53,0 10
Türkmenistan 29,8 20,0 66,4 64,7 10 30,0 10
Tacikistan 46,8 52,2 69,6 70,6 25 63,4 30
Kazakistan 56,0 86,8 68,2 75,6 50 74,3 50

Avrasya Ülkelerinde Demokratik ve Siyasal Ortam

Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra birliğe üye olan ülkelerde her ne kadar cumhuriyet ve demokrasi rejimine geçip özgürlüklerini ilan etseler bile yine de Rusya’ nın egemenliği o ülkelerde yine de devam etmektedir. Ülkeler ne kadar demokratik gözükseler bile gerçekte tam da demokratik değillerdir. Buda o ülkelerdeki siyasal sistemlerden kaynaklanmaktadır.
Bazı Avrasya ülkelerinde demokratik ve siyasal rejim :

Türkiye

İlk defa olarak 1923’ de Cumhuriyet sistemine geçti. Ve o günden çağdaş tarihimize kadar bir çok farklı farklı iktidarların ve rejimlerin yönetim şeklinden geçmiştir. 2002 yılından itibariyle Adalet ve Kalkınma Partisi iktidardadır. İktidar kurucusu ve başkanı, Recep Tayyip Erdoğan’dır. Türkiye’ nin en son ve halende devam eden cumhurbaşkanı yine Recep Tayyip Erdoğan’ dır. Türkiye diğer gelişmiş ülkelere bakıldığında daha az demokratik bir ülke olduğu verilerden de gözükmektedir. Türkiye 2019 yılı itibarıyla Başkanlık sistemine geçilmesi onaylanmıştır.

Azerbaycan

2003 yılından itibariyle ve halende devam eden cumhurbaşkanı İlham Aliyev’ dir. Ülke dışarıdan her ne kadar demokratik ve özgür gözükse bile aslında öyle değildir. Söz ve özgür düşünme kısıtlığı vardır ülkede. Mevcut iktidara karşı kendi düşüncelerini bildirenlerin çoğu tutuklanmaktadır. Bir çok yazar, gazeteci özgür düşünme ve söz özgürlüğünden hapis cezası almışlar.

Kazakistan

İlk defa 1991 yılından Cumhuriyet rejimine geçilmiştir. 1990 yılından itibaren devletin cumhurbaşkanlığını Nursultan Nazarbayev yürütmektedir. Ve en son yapılan yeni yasal düzenlemelere göre Nursultan Nazarbayev’ in ömür boyu başkan olarak iktidarda kalacağına ait değişiklikler onaylandı. Kazakistan’da da özgür düşünce ve söz özgürlüğü çok düşük seviyededir. Bir çok yetkilileri, din adamlarını hapise attılar. Zaten bir insanın ömür boyu başkan olarak kalması yasasının onaylanması o ülkenin diktatörlük rejimi ile yönetilmesi anlamına gelmektedir.

Diğer Asya ülkelerinin çoğunda da durum çok da iyi değildir. Ve Asya ülkeleri’ nin demokratik ve siyasal özgürlüğe kavuşması için acil bir şekilde mevcut sistemlerden vazgeçip, vatandaşın özgürlüğüne kavuşması ve yararına olması gereken uygulamaların yapılması gerekmektedir.

Bu makale ilginizi çekebilir:   Hitler Öncesi Almanya Ekonomisi Nasıldı? |2023