Tezgahüstü Piyasa Nedir? Tezgahüstü Piyasalar Nelerdir? |2023

Tezgahüstü Piyasa Nedir?

Tezgahüstü Piyasa ne demek? finansal piyasalarda organize olmamış piyasalara verilmiş olan piyasalardır.  Organize olmayan piyasalar olan tezgahüstü piyasalar; Fiziki bir alanı olmayan, borsa dışında kalan,örgütlenmemiş piyasalar olarak da tanımlanabilir. Tezgahüstü piyasalara döviz alım-satımı, kullandırılan krediler, bankalar arası repo piyasası örnek olarak verilebilir. Organize piyasalarda işlemler açık arttırmayla yapılırken, organize olmayan piyasalarda işlemler pazarlıkla yapılmaktadır.

Finansal Piyasalar

Finansal Piyasalar: Fonların fon fazlası olanlardan, fon eksiği olanlara aktarım sağlayan piyasalardır.

Finansal Piyasalar piyasaların örgütlenme durumuna göre 2’ye ayrılır.

ORGANİZE PİYASALAR

Diğer adıyla örgütlenmiş ya da vadeli işlem piyasası olan Organize Piyasalar, alıcının ve satıcının olduğu, belli kurallar çerçevesinde hiyerarşinin gerçekleştiği, alım-satımın yapıldığı piyasalardır. Yapılan işlemler Forward, Swap, Opsiyon olarak sıralanır. Bankalar organize piyasalara örnek olarak verilir.

ORGANİZE OLMAYAN PİYASALAR

Diğer adıyla Tezgahüstü piyasa olan organize olmayan piyasalar , finansal varlıkların alınıp satıldığı, belirli bir mekanın olmadığı, serbest piyasalardır. Artı yönleri arasında işlem maliyetlerinin düşük olması, eksi yönleri arasında ise, riskin fazla olması yer alır. Örnek olarak Tahtakale Piyasası .

Türev Ürünlerin Tarihçesi

Türev piyasalar, tarım toplumunun belli ihtiyaçlarını gidermek için ortaya çıkmıştır. İlk gerçekleştiren kişi Milat’tan önce beşinci yüzyılda var olmuş Thales’tir. Astroloji ve matematik bilgilerini kullanmış, zeytin sıkma atölyeleri ile ileriki dönemde kendisi için bu çalışmaları karşılığında, depozito vererek anlaşma yapmıştır. Yapılan bu anlaşmanın adı; “Zeytin hasadının opsiyonlu satışı” olarak kayıtlara geçmiştir. Benzer bir uygulama ise Japonya’da gerçekleşmiştir. Japon feodal toprak sahipleri, ürettikleri pirinçleri teminat olarak vererek değil para gibi kabul edilen sertifika çıkarmışlardır.

Tezgahüstü Piyasalar Nelerdir?

Aşağıdaki listede Türkiye’de tezgahüstü piyasaların listesi verilmektedir. Tezgahüstü piyasalar ülkeden ülkeye farklı isimler alabilmektedir.

Türkiye’de en bilinenler ise şöyledir.

• Tahtakale Borsası
• Borsa İstanbul
• Kapalıçarsı

TAHTAKALE BORSASI

İstanbul Kapalı Çarşı’da faaliyet gösteren Tahtakale altın karaborsasının kalbi sayılırdı.1989’daki kararnameyle döviz işlemleri serbest bırakıldı ve Tahtakale karaborsa olmaktan çıkmış ve serbest döviz piyasası olmuştur.

BORSA İSTANBUL

2012’de yürürlüğe giren Borsa İstanbul, borsaları tek çatı altında toplamayı başarmıştır. Amacı: Kıymetli madenlerin, taşların vb. araçların şeffaf bir ortamda alım-satımını gerçekleştirmek.

Tezgahüstü Türev Ürünler

Tezgahüstü türev ürünler, getirisi başka bir ürünün getirisine bağlı olmayan araçlar olarak tanımlanır .Kullanım amacı: Riske karşı durmak veya belirli düzeyde risk alarak getiriyi yükseltmektir .Vadeli işlemlerdir. HSBC Bank Tezgaüstü türev ürünleri hakkında bilgi almak isterseniz tıklayın.
Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Belirli bir sürede, önceden taraflarca belirlenmiş fiyat, miktar üzerinden bir malı, kıymetli madenleri, yabancı paraları, alım-satım yükümlülüğü veren sözleşmelerdir.
Avantajları:
Spot Piyasa risklerini yönetmek.
Risk, stok yönetiminde yön vermek.
Vadeli işlem piyasalarında az sermayeyle işlem yapabilme avantajı sağlar.
• Forward, Swap, Fatures, Opsiyon başlıca türev ürünlerdir.

OPSİYON

Belli bir değer ve tarihte, belirli olan bir malı fiyatını bugünden sabit tutmak suretiyle, kişilere gelecek bir tarihte alma satma hakkı veren sözleşmelerdir.2 taraf arasında yapılır. Opsiyon sözleşmeleri belirli ücret karşılığında satılır. Bu ücrete ise prim adı verilir. Bazı opsiyon sözleşmelerinde kayıp riski sınırsız olduğundan, bu konuda deneyimli kişilerin opsiyon sözleşmesi yapması gerekir.

FORWARD

Forward, bir ülkenin para biriminin farklı bir ülkenin para birimi karşısında önceki tarihlerde belli olan vade ve kur üzerinden alım-satımının yapıldığı anlaşma türüdür.
Taraflar önceden belirlenen kur ve vade şartlarını yerine getirmekle yükümlüdür. Amaç kur riskini yönetmektir.

Avantajlar
• Kur belirsizliğini önlemek.
• Kur riskinin kontrolünün sağlanması.
• Kur değerinin önceden öngörülmesi sayesinde dalgalanmaları önler.

SWAP

2 kişinin, tarafın faiz ve para birimini değiş-tokuş yaptıkları takas sözleşmesidir. En işlem görenleri ise, Döviz swap işlemleri ve faize dayalı swap sözleşmeleridir.

Piyasada 3 tür Swap vardır.

1-Para Swap İşlemleri

2-Faiz Swap İşlemleri

3-Çapraz Döviz Swap İşlemleri

FUTURES

Futures işlemi, finansal bir aracın bugün anlaşma yapılan fiyatlarla alınıp ileri bir tarihte satılmasıdır. Future piyasalar ile ilgili kontratlar spot piyasalarda işlem görürler. Futures piyasaları ile ilgili daha detaylı bir makalemiz için tıklayabilirsiniz.

Futures sözleşmelerinde malın kaç adet olduğu, malın kalitesi de yer alır.

Avantajları:

• Fiyatların sürekli artış azalışlarından kaynaklanan dalgalanmaları önlemek.

• Belirli vade içerisinde finansal aracın fiyatını sabit tutmak.

Yazar: Aylin BADEGÜL ESEN