Türkiye’de İstihdam: İşsizlik Sigortası |2023

İŞSİZLİK SİGORTASI

İşsizlik sigortası; Bir işyerinde çalışırken çalışma istek, yetenek ve yeterlilikte olmasına rağmen kendi isteği ve kusuru dışında işini kaybedenlere uğradıkları gelir kayıplarını karşılayan, devlet tarafından kurulan zorunlu bir sigorta koludur. İşsizlik sigortası 4447 sayılı işsizlik sigortası kanunu ile 25 Temmuz 1999’da kabul edilmiş,8 Eylül 1999’da resmi gazetede yayınlanmış.01.06.2000’de yürürlüğe girip bu tarihten itibari ile işverenlerden işsizlik prim kesilmeye başlandı. İlk işsizlik maaşı 2002 yılı mart ayında başlandı.

İşsizlik Sigortası Alma Koşulları

1. Hizmet akdinin sona ermeden önceki son 3 yıl içinde en az 600 gün sigortalı olarak prim ödenmiş olmalı
2. Hizmet akdi sona ermeden önceki son 120 gün prim ödeyerek sürekli çalışmış olmalı
3. Hizmet akdinin işsizlik sigortası kanunun 51.maddesinde sayılan hallerden birine dayalı olarak sona ermiş olmalı
4. İşten ayrıldığı tarihten itibaren 30 gün içinde İŞKUR’un ilgili birimlerine doğrudan veya elektronik ortamdan başvuru yapması gerekir.

Son 120 kesinti sayılmayan haller; hastalık, ücretsiz izin, disiplin cezası, gözaltına alınma, hükümlülükte suçlanmayan tutukluluk halleri, kısmi istihdam, grev, lokavt, genel hayatı tetikleyen olaylar, ekonomik kriz, doğal afet nedenleri ile işe ara verilmesi son 120 günün hesabında prim yatırılmayan bu süreler kesinti sayılmamakta.

İşsizlik ödeneği her ayın sonun da ödenir. İşsizlik ödeneği damga vergisi hariç kesintiye uğramaz. İşsizlik ödeneği tutarı sigortalının son 4 ayda prime esas kazançları esas alınarak günlük ortalama brüt kazancın %40’ıdır.16 yaşından büyük için uygulanan aylık brüt tutarının %80’ini geçemez.

2018 yılı için en düşük; 811,80 TL en yüksek; 1.623,60 TL

Damga vergisi kesildiğinden en düşük; 805,64 TL en yüksek; 1.611,28 TL

Hizmet akdi sona ermeden son 120 gün prim ödeyerek sürekli çalışmış olanlardan son 3 yıl içinde ;

1. 600 gün çalışmış işsizlik sigortası primi ödenmiş işsizlere 180 gün
2. 900 gün çalışmış işsizlik sigortası primi ödenmiş işsizlere 240 gün
3. 1080 gün çalışmış işsizlik sigortası primi ödenmiş işsizlere 300 gün süre ile işsizlik ödeneği verilir.

İşsizlik Sigortası Primi

Primler çalışan sigortalının aylık kazancının brüt üzerinden alınır. Primler bu brüt üzerinden; sigortalı % 1, işveren % 2, devlet % 1 oranında prim öder. İşsizlik sigortası fonunun açıkları devlet tarafından karşılanır.

İşsizlik Sigortasının Faydaları

Ülkeler, işsizliğin sonuçlarını giderici, gelir kayıplarını tazmin edici politikalar uygulamak zorundadır. Bu politikalardan en önemlisi işsizlik sigortasıdır. İşsizlik sigortasının faydaları;

1. Kayıt dışı istihdamın kayda alınmasında etkili olacaktır.
2. İşsizlik sigortası sisteminin mali kaynaklardan yararlanarak verilecek eğitimler ile işsizlerin nitelikleri artacaktır.
3. İşsizlik sigortasının sağladığı gelir güvencesi ile işsizlerin alım güçlerini korur.
4. İşsiz kalınan süre için de; sigortalı işsizlerin gelir kaybı işsizlik ödeneği ile karşılandığından, işsizler niteliklerine göre iş arayabilecekler.
5. İşsizlik ödeneğini hak edebilmek için ahlak ve iyi niyet kurallarına uymak zorunda kalacaklarından verimlilik artacak
6. İşgücü piyasasına yönelik veri tabanını oluşturulmasına olanak sağlayıp doğru kişi doğru işyerine yerleştirilmeleri sağlanacak; verimlilik artacaktır.

Sigortalı İşsizlere Sunulan Hizmetler

1)Meslek geliştirme, edindirme eğitimi

2)Yeni bir iş bulmalarında yardımcı olma

3)Sigortalı işsizlere; iş gücü piyasası ve mesleki eğitim alanında danışmalık eğitimi verilir.

4)Ödenek aldıkları sürece sağlık sigortaları SGK’ya yatırılmaktadır.

İşsizlik Ödeneğinin Kesilmesi

1. İŞKUR’UN kişinin mesleğine uygun ve çalışma şartlarına uygun iş bulması ve kişinin haklı nedenlere dayanmaksızın reddetmesi
2. gelir getirici bir işte çalıştığı veya yaşlılık aylığı aldığı tespit edilir ise sigortalı işsizin ödeneği kesilir.
3. Kurum tarafından önerilen meslek geliştirme, edindirme eğitimini haklı bir neden göstermeden reddeden sigortalı işsizin ödeneği kesilir.

!!! 2018 yılında işsizlik sigortası ödenen kişi sayısı 476.097 kişi ödeme miktarı 440.913,950 TL

İşsizlik Sigortası Fonu

İşsizlik sigortası fonu 4447 sayılı kanunun 53.maddesinde düzenlenmiştir. İşsizlik sigortası kanunun gerektirdiği görev ve hizmetler için mali kaynak sağlamak kanunun öngördüğü ödemeleri yapmak için işsizlik sigortası fonu kuruldu. İşsizlik sigortası fonundan; işsizlik ödeneği, sağlık güvencesinin devamlılığı, meslek geliştirme, iş bulma, ücret garanti ve kısa çalışma ödemelerine ilişkin hizmetler sunmaktadır.

İŞSİZLİK SİGORTASI FONU GELİR VE GİDERLERİ

1. GELİRLERİ

–işsizlik sigortası primlerinden

-primlerin değerlendirilmesinden elde edilen kazanç

-fonun açık vermesi halinde devletin katkısı

-Bağışlar

-İşsizlik sigortası kanunu gereğince sigortalı ve işverenden alınan ceza, gecikme zammı ve faizler

2. GİDERLER

-İşsizlere verilen ödenekler

-sigorta primleri

-Meslek geliştirme, edinme ve yetiştirme eğitimi gideri

-İşsizlik sigortası hizmetinin yerine getirilmesi için yönetim kurulunun onayı üzerine kurum tarafından yapılan giderler ile hizmet binasının kiralanması, hizmet satın alınması, bilgisayar, bilgisayar yazılım ve donanımı alım giderleri

-18-29 yaş aralığında olanlar ile yaşları ne olursa olsun 18’den büyük kadınlar için işveren hissesi prim oranlarından oluşur.

İşsizlik sigortası fonundan yapılan diğer harcama kalemleri ;

• Ücret garanti fonu

İşsizlik sigortası kanununa göre sigortalı sayılan kişileri hizmet akdine tabi olarak çalıştıran işverenlerin konkordato ilan etmesi, aciz vesikası olması, iflası veya iflas kararı ile ödeme güçlüğüne düştüğü hallerde sigortalı ücretlerin ödenmesi için ÜCRET GARANTİ FONU oluşturuldu. Yapılacak ödemelerde işçinin işverenin ödeme güçlüğüne düşmesinden önceki son 1 yıl içinde aynı işyerinde çalışmış olması gerekir.

• Kısa çalışma ödeneği

Genel ekonomik sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebepler ile işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya işyerinde faaliyetlerin tamamen yada geçici olarak durdurulması halinde işyerinde 3 ayı geçmemek koşulu ile kısa çalışma yapabilir. Kısa çalışma ödeneği; sigortalının son 12 aylık prime esas kazançları dikkate alarak hesaplanan günlük hesaplama brüt kazancının %60’ıdır.

• İstihdama teşvik uygulamaları

Hükümet, istihdam seferberliğine uyacak işverenlere destek olmak amacıyla ve istihdam maliyetini hafifletmek için tüm işverenlere teşvik uygulaması getirdi. İstihdam eden işçi için işverene sigorta ve vergi maliyeti olmayacaktır. Teşvikin finansmanı işsizlik sigortası fonundan sağlanacaktır.

TÜRKİYE’DE İSTİHDAMA ETKİLERİ

KIDEM TAZMİNATI

Kıdem tazminatı tam anlamıyla işçiyi koruyamamakla ile birlikte işverene önemli bir maliyet kalemidir. Kıdem tazminatı ile birlikte işverenler tazminat yükünden kurtulmak için işçiyi 1 yılı doldurmadan ya işten çıkarıyor ya da yeni işçi alımı yapmıyor. Bu durum istihdam artışını engellemektedir. Kıdem tazminatı kayıt dışı çalışmayı teşvik etmektedir.

Kıdem tazminatı fonu kurulması ile birlikte, tazminata hak kazanmak için 1 yıl çalışma şartı ile birlikte istifa edene tazminat ödenmeme hükmü kalkacağı için işveren işçileri ellerinde tutmakta zorlanacaklardır.

İŞSİZLİK FONU

İşsizlik fonu; işsizlere maddi açıdan destek olmak ile birlikte, işsizlere meslek geliştirme eğitimleri, uygun iş bulma gibi hizmetler ile birlikte işsizlerin niteliklerini arttırmasına katkıda bulunarak iştihdam artışına katkı sağlar.