Reel Konjonktür Teorisi Nedir? |2023

Reel Konjonktür Teorisi

Konjonktür kelimesi Türk Dil Kurumu sözlüğünde şöyle tanımlanmaktadır: “Bir ülkenin ekonomik hayatının yükselme ve alçalma yönünde gösterdiği inişli çıkışlı, dalgalı hareketlerinin bütünü.” Ülke ekonomisinde ki gelişmeler ve şoklar sonucunda reel olarak üretim miktarında görünen inişler ve çıkışların oluşturduğu şekillere konjonktür dalgaları adı verilir.

Konjonktür dalgalanmaları dört dönemden oluşmaktadır.

1. – Grafik yukarı doğru giderken aldığı isim: Çıkış
2. – Grafik en üst noktaya geldiğinde aldığı isim: Tepe
3. – Grafik aşağı doğru giderken aldığı isim: İniş
4. – Grafik en alt noktaya geldiğinde aldığı isim: Dip

• # Resesyon: Ekonominin küçülmeye geçmesi ve küçülme durumunda en az iki çeyrek kalmasına resesyon denir.
• # Depresyon: Ekonominin küçülme durumu birkaç yıl devam ederse ve bu olay sonucunda diğer ekonomik olayların da olumsuz etkilenmesi durumuna depresyon denir.
• # Genişleme: Ekonominin düzene gelmeye başlamasıyla birlikte yükselişe geçmesi ve bu yükselişin uzun bir süre devam etmesine genişleme denir.
• # Çöküş: Ekonominin beklenmedik bir zamanda çok sert bir şekilde düşmesine çöküş denir.

Reel Konjonktür Teorisi

1980’lerde ilk adımları atılmaya başlamıştır. İlk olarak Avusturyalı iktisatçı ve siyaset bilimci Joseph Alois Schumpeter’in görüşlerinden hareketle stokastik (değişken, rastlantısal) teknoloji sürecin reel konjonktürel dalgalanmalara sebep olabileceği vurgulanmıştır. Charles Irving Plosser (ABD’li Philadelphia Federal Rezerv Bankası’nın eski başkanı), Edward Christian Prescott (ABD’li ekonomist ve 2004 yılı Nobel Ekonomi Ödülü sahibi) ve Finn Erling Kydland (Norveçli ekonomist ve 2004 yılı Nobel Ekonomi Ödülü sahibi) öncülüğünde gelişen teori modelidir.

Bu modelde piyasaların sürekli temizlendiği, fiyatlarda esnekliklerin olduğu, kar ve fayda maksimizasyonuna yöneldiklerini, rasyonel olduğu ve beklenen fiyatların gerçekleşen fiyatlara eşit olduğu kabul edilir. Bu teori modelinde sayılan varsayımlara bakıldığında yeni klasik modelin üzerine eklenerek inşa edildiği görülmektedir. Bir yandan klasik ekolden etkilenmeleri hatta klasik model üzerine bu modeli inşa etmeleri ve ekonomideki reel gelişmelere, şoklara önem vermeleri bu teoriye Reel Konjonktür Teorisi adının verilmesinde büyük etken olmuştur.

Konjonktür hareketliliklerinin arkasında bulunan asıl sebebin verimlilikte ortaya çıkan farklılıkların olmasından dolayı olduğu bilinmektedir. Konjonktür dalgalanmalarının yukarıya doğru bir hareket izlemesi yani çıkışa geçmesinin temelinde olan nedenlerin asıl sebebinin teknolojik gelişmelerde ki yenilikler, konjonktür dalgalanmalarının aşağı doğru bir hareket izlemesinin temelinde olan nedenlerin asıl sebebinin ise teknolojik gelişmeler dışında olan gelişmelerden (uluslararası problemler, ülke içi karışıklıklar, iklim etkileri v.b.) kaynaklandığı ileri sürülmektedir.

• – Yeni klasik model ile devri dalgalanmalar modeli arasında istihdam ve hasıla seviyelerinde ki dalgalanmalar kısmında önemli fark vardır. Yeni Klasik Modelde istihdam ve hasıla seviyelerinde ki dalgalanmaların sebebi öncesinde açıklanmayan maliye ve para politikalarıdır.
• – Teori modelinde uygulanan para politikası geçersizdir ve paranın yansızlığı geçerlidir. Bunun yanı sıra teori modelinde maliye politikaları hasıla ve istihdam düzeylerini etki altına alırken dalgalanmaları kontrol altına almak veya hafifletmek için maliye politikaları izlemenin hiçbir yararı olmayacaktır.
• – Reel iktisadi dalgalanmalar teoremi modelinde iktisadi dalgalanmaların sebebi verimlilikte ve üretim teknolojilerinde ortaya çıkan gelişmelerdir. Bu gelişmeler olumlu ve olumsuz olmak koşuluyla iki şekilde de oluşabilir. Olumlu gelişmeler sermaye ve emeğin değişmesi, üretimde yeni yollar bulunması ve denenmesiyle verimliliğin artması şeklinde tanımlanır. Olumsuz gelişmeler ise petrol fiyatlarının beklenmedik bir zamanda artması, ülke içi ve ülkeler arası savaş, siyasi karışıklıklar, doğal afetler ve devletlerin sınırlandırıcı politika uygulaması gibi ekonominin etkinliğini azaltan düzenlemeler şeklinde tanımlanır.

Yazar: Erdem DEMİRCİ