YatırımKredi Piyasada Yatırım – Kredi – Proje – Finans ve Ekonomi Analiz Rehberiniz
İçindekiler
Açık Piyasa İşlemleri – APİ Nedir?
Açık piyasa işlemleri kısaca APİ, Merkez Bankası gibi para politikası yapıcıların kısa vadeli finans piyasalarında faiz oranlarını politika ile sağlamak ve likiditeyi düzenlemektir. Türkiye uygulama yöntemidir. Merkez bankası Açık Piyasa işlemlerini kanunlarda belirtmiştir. Sadece para politikası ile Açık Piyasa işlemleri sürdürülür. Kamu kuruluşları olsun gerekse hazine olsun bunlara kredi sağlamak maksadıyla yapılamaz.
Merkez Bankası ihraç edilen borçlanmaları birincil piyasadan satın alamaz. (Hazine ve Kamu kuruşları) Merkez Bankasının belirlediği politika faizi, bir hafta vadeli olan repo ihale faiz oranını belirtir. Bu işlemler Merkez Bankasının dolaşımda olan paranın kontrolünü sağlamak amaçlıdır. Merkez Bankası paranın dolaşımını kontrol altına alabilmek üzere tahvil, hazine bonosu alım satımı yapar. Buradaki amaç Merkez Bankasının bankalarının rezervleri ile oynayarak para arzını kontrol altına almaktır. Bu durumda piyasada miktar ve fiyat olgusu etkeni oluşur.
Merkez Bankası, bankalardan ödünç para verme ve alma durumu ekonomide en son likidite kaynağıdır. Faiz oranları piyasayı etkilemek suretiyle Merkez Bankası tarafından belirlenir. Faiz oranları önceden duyurulmuş takvim toplantısı çerçevesinde kararlar alınmaktadır.
Hazine Bonosu /Tahvil Nedir?
Hazine Bonosu Bir yıldan kısa devlet iç borçlanma aracıdır. Riski düşük yatırımdır. Devlet güvencesi altında faiz ile beraberinde geri ödemesi garantili olan bir yatırım aracıdır. Tahvil ise bir yıldan uzun süreli devler iç borçlanma senetleridir.
Açık Piyasa İşlemleri Nelerdir?
Depo İşlemleri
Merkez Bankası tarafınca belirli vadeler ile bankalara limitleri ve teminat neticesinde sağladığı mevduatlardır. Bu neticede bankalar; Merkez Bankasının gün için de duyurduğu faiz oranlarından, Türk lirası biriminde borç alıp ve verebilirler. Depo imkanları Merkez Bankası içerisinde çalışma gösteren Bankalar arası Para Piyasası ile sağlanmaktadır.
Repo İşlemleri
Repo, çoğu zaman piyasalarda geçici likidite sıkışıklığı olduğundan bankacılık sistemleri likiditeleri kısıtlı bir süre zarfında artırılması nedeniyle yapılmaktadır. Bu sebeple Merkez Bankası; açık piyasa işlemleri api yetkili kuruluşlardan yapmaya, ileriye dönük bir tarihte geri satmak üzere kıymet alır. Bu zaman zarfında;
- İşlemin yapıldığı tarih sözleşme tarihidir.
- İşlem sırasında belirlenen fiyat üzerinden kıymet alınır.
- Alış işlemi yapıldığı tarihte kıymetin geri satım bedeli belirlenir.
- İşlem kuruluş tarafından işlem vadesinde kıymetleri geri satın almayı taahhütler.
- Net Fonlaması Merkez Bankasının repo ve depo işlemlerinden oluşmaktadır.
Ters Repo
Bu işlemler genellikle piyasada geçici olarak yaşanan likidite fazlasıyla yaşanılan durumlarda gerekli olmayan likiditelerin geri çekilmesi maksadıyla yapılmaktadır. Merkez Bankası portföyündeki kıymetler, Açık Piyasa işlemleri yapılmasına yetkili kuruluşlar tarafından işlem tarihlerinde sözleşme düzenlenerek işlem sırasında belirlenen fiyatta, daha sonra geri almak taahhüdüyle satılır. Bu zaman zarfında
- İşlem sözleşme tarihinde yapılır.
- İşlem sırasında belirlenen fiyat söz konusu kıymet üzerinden satılır.
- Geri alım fiyatı kıymetin işlemin satışı gerçekleştiği zamanda belirlenir.
- Taraf kuruluş işlemi işlem vadesinde geri satmayı taahhütler.
Doğrudan Alım işlemleri
Bu alım işlemi genellik olarak sürekli piyasada likidite sıkışıklığı olduğu zamanlarda işlem yapmaya yetkili kuruluşlar tarafından gerçekleştirilir. Bu kalıpta Merkez Bankası tedavülde olan kıymetleri, işlem tarihleri belirlenen fiyatlar üzerinden kuruluşlardan satın alınmaktadır.
*İşlem yapılan zamanla ile işlemin olduğu tarih ile arasındaki farkı belirtir.
Doğrudan Satım işlemleri
Bu işlemler, çoğu zaman piyasalarda kalıcı likidite sıkışıklığı yaşandığı zaman diliminde işlem yapmaya yetkili kuruluşlar tarafınca ile gerçekleşmektedir. Bu bakımdan Merkez Bankası, Açık Piyasa işlemleri bulunun kıymetleri işlem zamanında belirli olan fiyat üzerinden kuruluşlara satılımı yapılmaktadır.
Likidite Senedi İhracı
Bu işlem para politikalarının etkinliğini çoğaltmak maksadıyla, piyasada fazla olan likiditenin çekilmesine müteakiben kullanılan bir yöntemdir. Merkez Bankası 52. maddesi kanun gereğince 91 günü aşmayan senetlerin ihracatı gerçekleşebilir. İkincil piyasalarda satılıp alınabilen likidite senetleri Merkez Bankası ile gerektiğinde bu durumla karşı karşıya gelindiğinde zamanı gelmeden itfa edilebilmektedir. Yalnızca Açık Piyasa işlemlerinin, yani api’nin daha fazla etkin kılmak için ihraç edilmiş olan likidite senetlerinin, ekstra bir yatırım gibi aracı gibi görülmemektedir.
Türk Lirası Depo Alım İhalesi
Bu ihale işlemi Merkez Bankasının, Türk lirası likidite çoğunluluğunu azaltmak üzere etkinliğini daha fazla çoğaltmak için bankalardan ihale ile Türk lirası depo alma işlemidir.
Açık Piyasa İşlemlerinde Uygulanan Yöntemler
Kotasyon Yöntemi
Doğrudan satım ile doğrudan alım işlemlerinde satımı ve alımı gerçekleştirilecek olan DİBS in fiyatları ile tanımları neticesinde repo ve ters repo işlemlerinde ise faizle ile vade oranları Merkez Bankası tarafınca belirlenmektedir. Bununla birlikte miktar piyasada oluşur.
İhale Yöntemi İle Alım Satım
Doğrudan alım ile doğrudan satım işlemlerinde satım ve alım fiyatlarında, repo ve ters repo işlemlerinde bankalar tarafından ve kurumlar tarafından faiz oranları belirlenir. Kıymetleri tanımlayacak olur isek doğrudan alım ile doğrudan satım işlemleri repo ve ters repo Merkez Bankası tarafınca belirlenir.
Mevduat Bozdurma ve Munzam Karşılıklar
Bu işlemlerin yükseltilmesi ile Merkez Bankası parasal kontrolü piyasada daha çok sıkılaştırmaya gider. Bu durumda bankaların kredi verme oranı azalır. Merkez Bankasının açıkladığı oranda bankalara yatırılan tüm mevduat karşılığında bankalar, Merkez Bankasına belirlenen oranda bedeli yatırırlar.
Yazar: SERKAN YILMAZ
KAYNAKÇA
- https://piyasarehberi.org/sozluk/acik-piyasa-islemleri
- https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Temel+Faaliyetler/Piyasalar/Acik+Piyasa+Islemleri/
