Gölge Politika Faizi Nedir? TCMB Faiz Politikası |2023

Gölge Politika Faizi

Bu yazımızda Gölge Politika Faizi konusu, TCMB’nin uyguladığı geleneksel olmayan faiz politikaları perspektifinde ele alınmaktadır.

2007-2009 yıllarında yaşanan finansal krizin tüm dünyayı etkisi altına alması ile birlikte finansal sistemlerin kırılganlığını göstermiştir.Finansal piyasada yaşanan krizin reel ekonomiyi etkisi altına alması ile birlikte geleneksel yöntemlerin yeniden gözden geçirilmesini gerekli hale getirmiştir.

Küresel kriz öncesi herkes tarafından kabul gören geleneksel para politikası araçları kullanımı hakim idi.Merkez Bankası’nın fiyat istikrarını sağlama ve uygulayacağı müdahaleler,kullanacağı politika araçları ile ülkedeki fiyat istikrarını kontrol altında tutması temel amaçları kapsamında idi.Bu süreçte kullandığı para politikası faizi aracılığı ile piyasada istikrarı sağlamaya çalışmaktaydı.Nitekim kriz döneminde fiyat istikrarı sağlamış gelişmiş ülkelerde bile ortaya çıkan yıkıcı etkilere engel olunamamıştı.Krizin etkisi ile ortaya çıkan koşullarda finansal piyasalarda oluşan belirsizlik ortamı,özellikle gelişmekte olan ülkelerde ekonomik istikrarın bozulması ve muhtemel konjontürel dalgalanmaların önüne geçebilmek için geleneksel olmayan para politikası araçları oluşturulmuştur.

Krizin etkileri ülkelerin yapısı itibari ile farklı etki etmiştir.Gelişmiş ülke Merkez Bankaları yeni politikalarını ekonomik durgunluğun etkileri azaltıp canlanmayı sağlamak için genişleme politikaları uygulamaya başlamakta, gelişmekte olan ülkeler ise gelişmiş ülkelerin aldığı kararlar doğrultusunda daha çok daraltıcı politikalara ağırlık vermeye başlamıştır.Bu yeni sistem ile birlikte hem daraltıcı hem de genişletici politikaları bir arada kullanılmaya da başlamışlardır.

Gelişmiş ülke statüsünde yer alan Türkiye Cumhuriyeti,Merkez Bankası önderliğinde global kriz ile birlikte özellikle 2010 yılı sonrası geleneksel para politikalarına ek olarak geleneksel olmayan para politikası uygulamaya başlamıştır.Bu sayede portföyünü çeşitlendirerek oluşacak riskleri minimuma indirmeyi amaçlamıştır.

Geleneksel Olmayan Para Politikası Uygulamaları

Para politikasının temel hedefi olan fiyat istikrarını sağlamak için faiz oranlarını kullanmaktadır.2008 krizi sonrası yalnızca bu uygulamanın yetersiz kalması,sistemin yeni düzene göre geliştirilip,uyarlanmasını gerekli kılmıştır.Olağan durumlarda çalışan parasal aktarım mekanizması devre dışı kalmış,yine krizden kurtulmak için kullanılan geleneksel para politikası aracı olan Politika Faizi de etkinliğini kaybetmiştir.Olağanüstü durumlarda uygulanması için finansal piyasalara yeni bir etkinlik alanı kazandırmak ya da can suyu vermesi ihtiyatı ile çok geniş önlem ve araçları içeren geleneksel olmayan para politikası bu kapsamda beş esas başlık altında incelenebilir;

• Miktarsal Genişleme
• Kredi Genişlemesi
• Faiz Taahhüdü Politikası
• Zorunlu Karşılık Oranı Uygulaması
• Faiz Koridoru Politikası

Politika Faizi Nedir ?

Merkez Bankası tarafından belirlenen bir haftalık vadeli repo ihalesi faiz oranına verilen isimdir.Merkez Bankaları bu faiz aracılığı ile bankaların repo ihtiyaçlarını karşılamaktadır.Bankalar mevcut menkul kıymetlerini taahhüt edip Merkez Bankaları’ndan karşılığında para alarak repo yaparlar.

Gölge Politika Faizi Nedir ? Nasıl Hesaplanır ?

TCMB (Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası) 2007-2009 global finans krizinin etkileri ile ileri ki süreçte koşulların iyileştirilmesi için makro ihtiyatı adlı yeni kapsayıcı düzenlemeler getirmiş ve yeni politika araçları uygulamaya başlamıştır. Bu kapsamda 2010 yılı son çeyreğinde itibaren geleneksel olmayan politika araçlarından zorunlu karşılık oranı,faiz koridoru(asimetrik) ve rezerv opsiyon mekanizmasını(ROM) bir arada aktif olarak uygulamaya başlamıştır. İlk kez TCMB tarafından uygulanan asimetrik faiz koridoru ve rezerv opsiyon mekanizması önemli gelişmelerdir.

Uygulama sürecinde Politika Faizi indirimi yapan TCMB, ayrıca zorunlu karşılık oranı arttırımına giderek hem genişletici hem de daraltıcı politikaları bir arada kullanmıştır.Farklı amaçlar için kullanılan bu yeni araçların aynı anda farklı doğrultularda kullanımı Merkez Bankası’nın parasal duruşunun ölçümünü zorlaştırmaktadır.Bu kapsamda TCMB’nin kullandığı geleneksel para politika araçlarından politika faizi ile diğer geleneksel olmayan para politikası araçlarının toplam karşılığına gelen orana gölge Politika Faizi oranı denilmektedir.

Öngörülmesi zorlaşan Merkez Bankası parasal duruşunun ölçümün de kullanılan gölge Politika Faizi ile 2010 yılı öncesi fiyat istikrarı için kullanılan Politika Faizi uygulamalarının enflasyon,üretim vb. makroekonomik göstergeler için etkilerinin farklılık göstermediği ekonometrik yaklaşım kapsamında kanıtlanmıştır.

Kaynakça

• http://www3.tcmb.gov.tr/kutuphane/TURKCE/tezler/umutvural.pdf
• http://acikerisim.ticaret.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11467/2368/66638.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• https://dergipark.org.tr/download/article-file/382470
• http://www.mahfiegilmez.com/2013/07/guncellenmis-faiz-dersi.html
• Ozan EKŞİ-Neslihan Kaya EKŞİ/Haziran (2018) ‘Geleneksel Olmayan Para Politikaları ve Gölge Politika Faizi: Türkiye Örneği