Laffer Eğrisi Nedir? İbn-i Haldun Eğrisi Nedir? |2023

Laffer Eğrisi Nedir?

Laffer Eğrisi, Amerikalı iktisatçı Arthur Laffer tarafından vergi gelirleri ile vergi oranları arasındaki ilişkiyi açıklamak üzere öne sürülmüş bir eğridir. Arthur Laffer  ”Her arz kendi talebini oluşturur.” neoklasik – klasik görüşü savunmuş olup talep yönlü iktisadı eleştirmiştir. Arthur’a göre arz miktarını etkileyen vergi oranlarını azaltmak arz miktarını arttıracak ve piyasada fiyatlar düşecektir. Düşen fiyatlar, talebi etkileyecek satışlar ve dolayısı ile satış gelirlerinden alınacak olan vergi miktarı da son aşamada yükselecektir.

Laffer eğrisi ne demek sorusuna basit şekilde cevap verecek olursak vergi geliri ve vergi oranı arasındaki ilişkidir cevabını veririz.

Yakın zamanda daha fazla analiz edilmeye başlanan İbni Haldun’un “Mukaddime” adlı eserinde vergi gelirleri ve vergi oranı arasındaki ilişkiye dair teorik olarak yaptığı analiz nedeniyle bazı iktisatçılar tarafından “İbni Khaldun Curve” yani İbni Haldun eğrisi olarak da isimlendirilir.

Arthur Laffer’in dönemin Amerikan Başkanı’na açıklama yaparken kullandığı mendil. Arthur Mendil üzerine çizdiği grafik ile vergi gelirleri ve vergi oranları arasındaki ilişkiyi anlatmıştır. Bu mendil ABD’de bir müzede sergilenmektedir.

Aldığımız ürünlere ödediğimiz vergilerle insanların gelir düzeyleri arasındaki farklar sebebiyle insanlar vergi ödemekten kaçınırlar.Bireyler vergi oranlarında yapılacak olan artışlara tepkide bulunurlar.Vergi oranlarındaki artış ne kadar yüksek olursa bireylerin vergi ödemekten kaçma sebepleri de yüksek olacaktır.Devlet vergi oranlarını belirli bir seviyeye kadar artırırsa vergi hasılatı da artar. Eğer vergi oranları optimum nokta aşıldıktan sonra artırılmaya dahada devam ediliyor ise vergi hasılatı azalacaktır.

Laffer Eğrisi Nasıl Çizilir?

Grafik 2 parça olarak incelenebilir.

• T* noktası vergi gelirlerini en yüksek yapan vergidir.
• Eğrimiz T1 noktasındayken elde edilen vergi geliri Y1 noktasında olacaktır, T2 noktasında ise Y2 noktasına kadar yükselecektir.
• T2 noktası vergi oranlarını gösterirken, vergi gelirlerini daha da artırmak için vergi oranlarını da artırmak gerekir.
• T* noktasında en yüksek noktaya Y* vergi gelirine ulaşılacaktır.
• T* noktasından sonraki oranlarda ise vergi oranlarındaki artış ile vergi gelirleri o oranda azalacaktır.
• T3 noktasında elde edilen vergi geliri Y2 noktasındaki gelir oranıyla aynı olacaktır, T4 noktasında ise tekrar YL vergi gelirine düşecektir.

Nerede Kullanılır?

Laffer eğrisi devletin topladığı vergi miktarı ile vergi oranı arasındaki durumu göstermektedir. Vergiler ile bireylerin geliri paralel olarak artış göstermiyorsa, vergilerin belirli oran üzerine çıkması devletin daha az vergi tahsil etmesiyle sonuçlanır. Üretimin talebe cevap verememesi iktisadi sorunların temelinde yer almaktadır. Arthur üretimi artıracak en önemli iktisat politikasının “vergi indirimleri politikası” olduğunu ortaya koymuş ve bu görüşünü savunmuştur.

Varsayımlar

Vergilerin ne kadar olması gerektiği ile ilgili iki adet temel hipotez mevcuttur. Vergi oranı bu hipotezler çerçevesinde değerlendirilir. Buna karşılaştırmalı statik veya marjin analizi de denilebilir. Eğer vergi oranları 0 olur ise kamu mallarını halka sağlamak imkansız olur. Ulus, devlet ve kurumlar işleyemez hale gelir.

Tam tersine vergi oranları yüzde yüz olur ise insanlar üretmek istemez. Çalıştığının ürününü kendi yiyemez. Devlet vergi alacak mükellef bulamaz.

Laffer Eğrisi ve Vergi İlişkisinin Tahmin Edilmesi

Laffer ilişkisinin tahminde iki yöntem yer almaktadır; indirekt ve direkt yöntem. Vergi oranındaki değişmeler emek arzını, gelir seviyesini, reel ücretleri etkileyeceğinden hareket edilerek, vergi oranları ile vergi gelirlerinin yanı sıra yukarıdaki sayılan makro değişkenlerde ilave edilebilir, bu da bize indirekt yöntemi gösterir. Direkt yöntemin uygulanma metodu ise, emek arzındaki verginin oran bazındaki değişmelere karşı oldukça zayıf olan hassasiyetinin veya güç olduğu varsayılan hassasiyet tahmini, vergi gelirleri ile vergi oranı arasındaki ilişkiler tahmin edilmeye çalışılır. Vergi oranı ve vergi gelirleri arasındaki bağı, yerine göre Laffer eğrisi yeri geldiğinde optimizasyon teorisi gereği ikinci dereceden fonksiyonlar halinde ifade edilebilirler.

Kayıtdışı Ekonomi

Laffer eğrisine göre vergiler karşılıksız değer anlamına gelmektedir. Bu ilişki belli bir doyum noktasından vergi oranları ile toplam vergi oranları arasında ters ilişki olduğunu ortaya koymuştur. Vergi oranlarının yüksekliği toplam vergi oranlarını azaltmaktan ziyade kayıt dışı ekonominin varlığını güçlendirmiştir. Vergi oranlarındaki yükseklik toplam vergi oranlarını azaltmak yerine kayıt dışı ekonomiyi güçlendirmektedir.

Verginin tarihi sürecine bakıldığında söz sahibi devletlerin belli başlı hizmetleri verebilmesi için vergi alma yoluna gittiği gözükmektedir. Ülkelerdeki vergi oranlarının yüksekliği veya az olması toplam vergi gelirlerini değiştirmekte etkili olduğu gibi yüksek oranlı vergiler de bir ülkede ki kayıt dışı ekonomiyi doğurur, besler ve artmasına yol açar. Ülkemizdeki vergi oranlarına bakmak gerekirse sadece vergi oranları tablosuna bakmak bizi yanıltacaktır. Kişi başına düşen milli gelir ve vergi oranlarını beraber değerlendirecek olursak oranların çok yüksek olduğunu göreceksiniz.

Bu durumu sonuçlandıracak olursak, Laffer eğrisi teorisinin gereği yerine gelip, vergi gelirleri düşecektir. Bu ise Türkiye’deki durumu göstermektedir.