Sabit Kur Rejimi Nedir? Sabit Kur Sistemi Özellikleri |2023

Sabit Kur Rejimi Nedir?

Sabit Kur Rejimi veya Sabit Kur Sistem, yerli paranın dış değerinin Merkez Bankası tarafından belirli bir kurla yabancı paralara karşı eşitlenmesi durumudur.

Kur rejimi nedir?

Kur rejimi: Bir ülkenin kendi parasını yabancı paralarla ne şekilde değerlendireceği konusunda izleyeceği yöntemdir. Her paranın bir iç değeri olduğu gibi bir de dış değeri vardır. Bir paranın iç değerini o paranın kendi ülke sınırları içinde kullanımı ve satın alma gücü belirler. Paranın iç satın alma gücü yurt içinde düşüyorsa para ülke içerisinde değer kaybetmektedir. Buna da enflasyon adı verilir. Yılbaşında 200 TL’ye aldığınız bir malı yıl sonunda 220 liraya alıyorsanız paranız, satın alma gücünü kaybetmiştir.

Bir paranın dış satın alma gücü ise yabancı paralarla arasındaki ilişkiyle belirlenir. Örneğin 1 USD = 5,79 TL dersek bu eşitlik bize dolar kurunu verir. ABD’de 200 dolara satılan bir ürünü yılbaşında 250 TL’ye alırken bugün 500 TL’ye alıyorsak TL, dolara karşı ciddi manada değer kaybetmiş demektir.1 USD = 5,79 TL eşitliğini yazdığımızda bu eşitliğin nasıl oluştuğu sorusunun cevabı bizi bu eşitliğin oluşmasında kullanılan kur rejimlerine götürür.

Kur Sistemleri

Bu sistemler, Sabit kur rejimi ve Serbest/Esnek kur sistemleri olarak ayrılırlar. Bu sistemler arasında alt kollara ayrılan pek çok ara sistemler vardır. Bu ara sistemler içersinde kullanılan en önemli olanı “esneklik kazandırılmış sabit döviz kuru rejimi”dir. “Sabit kur rejimi” en iyi şekilde altın para standardı sistemi’nde işler.

Yukarıda da bahsedildiği gibi sabit kur sisteminin tersi olarak “esnek/serbest döviz kuru sistemi”diyebiliriz. “Esnek kur sistemi”nde olan ülkenin parası; değer olarak, serbest bir şekilde işleyen arz ve talep mekanizmasına terkedilmiştir. Bir döviz piyasasında dengenin genel olarak sağlanması ve ödemeler dengesini düzeltme işlemleri, net olarak döviz kurundaki değişme ile olur. “Esneklik kazandırılmış sabit kur sistemi”nde bazı pariteler zamanla belirli oranlarda ayarlanabilir. Bu ayarlanabilir pariteler sistemi bir bağlantı sistemi olup, ülke parasının asıl değeri, başka ülke para birimine göre belirlenir ve zaman içinde bu durum değiştirilebilir.

Sabit Kur Rejimi

Yerli paranın dış değerinin Merkez Bankası tarafından belirli bir kurla yabancı paralara karşı eşitlenmesi durumudur. Sabit kur Merkez Bankası tarafından belirlenir ve Merkez Bankası değiştirinceye kadar aynı kalır.

Sanayileşmiş ülkelerin çoğu 1970’lerden bu yana değişken döviz kuru sistemlerine sahipken, gelişmekte olan ekonomiler sabit oranlı sistemlerle devam etmektedir. Yerel para biriminin değeri Merkez Bankası tarafından sabitlendiğinden, paranın değeri piyasadaki arz ve talep koşullarını yansıtmamaktadır. Sabit kur rejimini merkez bankasının rezerv gücü ile bağdaştırabiliriz. Merkez Bankası güçlü rezervlere sahip ise, sabit döviz kuru rejiminin daha etkili bir şekilde uygular.

Sabit döviz kuru rejimi, enflasyondaki belirsizlikleri ortadan kaldırmakla beraber dış ticareti de arttırmaktadır. Bu sayede enflasyonu kontrol altında tutup döviz değişimlerini de sınırlandırır.

Sabit Kur Rejimi Avantajları

Sabit kur rejiminde, kurlar sabit tutulduğu için ekonomik birimlere uzun vadede planlama, fiyatlama ve yatırım yapma olanağı sunulmaktadır. Bu da ticaret hacminde bir genişlemeye ve ülkenin kalkınmasına direkt etki edecektir. Örneğin bugün bir firma kurdaki hareketlilikten dolayı geleceğe dönük plan yapamıyor bu da o firmanın büyümesine doğrudan etki ediyor. Sabit kur rejiminde ekonomik birimler geleceğe yönelik ücret ve fiyatları beklenen kur artış oranına endeksleyerek enflasyonun düşürülmesine yardımcı olabilirler. Ayrıca olası bir Dünya ekonomik krizinde, sabit kur sistemini benimseyen ülkeler esnek kur sistemini benimseyen ülkelere nazaran daha az etkilenir.

Dezavantajları

Sabit kur sistemi, para politikasına kısıtlama koymaktadır. Uygulanan para politikası, döviz kurunun sabitlendiği ülkenin kar hedefleriyle ve para politikasıyla uyuşmaması durumunda merkez bankası müdahalelerini zorunlu kılabilir.

Sermaye girişleri enflasyon üzerinde baskı yaratabilir. Sermaye çıkışları ise rezervlerde azalmaya neden olabilir.

Ayrıca sabit kur rejimi süresince yüksek enflasyon riski de göz önünde bulundurulmalıdır. Ülkede, kurun bağlandığı para birimi veya birimlerinin kullanıldığı ülkelere göre daha yüksek oranlarda enflasyon yaşaması, ülkenin yerel para biriminin piyasanın, sabitlenen kurun altına düşmesine sebep olacak bu da krize yol açacaktır. Diğer taraftan kur sistemindeki sabitlenme sonucunda döviz arz ya da talep fazlası oluşacaktır. Bu da ekonomik politikalarda istikrarsızlığa neden olacaktır. Ayrıca bir ülkede ihracatın azalması haliyle ülkeye dolar girişinin azalması büyük bir etki yaratmayabilir. Âmâ sabit kur sistemini belirlemiş bir ülkede ihracatın azalması piyasayı tepetaklak edebilir. Kısa vadede ihracat ve ithalat fiyatları değişmeyeceğinden ülke içinde istihdam ve arz azalacaktır.

 

Kaynaklar

• www.piyasarehberi.org
• www.uzmantv.com
• www.mahfiegilmez.com