Sendika Nedir? Ne İşe Yarar? Neler Yapar |2023

Sendika Nedir?

İşçilerin ve işverenlerin toplumsal ve kültürel konular, iş ve kazanç yönünden haklarını korumak, çalışma yaşamındaki sorunları çözmek, ortak haklarını ve çıkarlarını korumak ve geliştirmek için kurulan örgüte sendika denir.

Sendika Hizmet Kolları

• Büro, bankacılık ve sigortacılık hizmetleri.
• Eğitim, öğretim ve bilim hizmetleri.
• Sağlık ve sosyal hizmetler.
• Yerel yönetim hizmetleri.
• Basın, yayın ve iletişim hizmetleri.
• Kültür ve sanat hizmetleri.
• Bayındırlık, inşaat ve köy hizmetleri.
• Ulaştırma hizmetleri.
• Tarım ve ormancılık hizmetleri.
• Enerji, sanayi ve madencilik hizmetleri.
• Diyanet ve vakıf hizmetleri.

sendika hizmet kolları olarak yukarıdaki iş kollarına ayrılmaktadır. Farklı iş kollarına üye olunamaz. Sadece çalışma alanı o iş koluna giren kişiler üye olabilirler. Bir hizmet koluna birden fazla sendika kurulabilir.

Tüm Sendikaların Temel Özellikleri ve Yapıları

• Sendikalarda, denetim kurulu, yönetim kurulu ve disiplin kurulu organları bulunmak zorundadır.
• Sendikalar en az 7 kişi ile kurulabilirler.
• Sendika yönetim kurulu, en az 3-en fazla 9 üyeden oluşmaktadır.
• Türkiye’de sendikalar iş koluna göre kurulup, faaliyette bulunabilirler. (Örneğin sağlık iş kolu, eğitim iş kolu gibi..)
• Olağan genel kurul toplantısı en fazla 4 yılda bir yapılır.
• 15 yaşını dolduran kişiler sendikaya üye olabilmektedirler.
• Sendika üyeliği, bir işçinin işsiz kalma durumundan itibaren 1 yıl daha devam eder.
• Sendikalarda 20 adet iş kolu bulunmaktadır.

Konfederasyon nedir?

6356 sayılı sendika ve toplu iş sözleşmesi kanuna göre en az 5 sendikanın bir araya gelip oluşturduğu tüzel kişiliğe sahip kuruluşlardır.

Sendikaların Faaliyetleri

• Toplu pazarlık ve grevler,
• Emek arzını kısıtlayıcı faaliyetler,
• Emek talebini arttırıcı faaliyetler,
• Emek talebini daha az esnek hale getirici faaliyetler,
• Kısıtlayıcı çalışma kurallarıdır.

Sendika Üyeliğinin Faydaları Nedir?

1. Pazarlık Gücünün Artması; İşçilerin işverenlere bağımlılığı, işverenlerin işçilere bağımlılığından daha fazladır. İşverenler, pazarlık konusunda işçilere göre daha uzmandır ve piyasa alternatifleri hakkında bilgi sahibidirler. Pazarlık gücü arasındaki bu eşitsizlik, pazarlığı işçi açısından sınırlandırmaktadır. İşçi ve işveren arasındaki pazarlıkta işçinin yeterli pazarlık gücüne sahip olması anlaşmazlıklar durumunda işverene maliyet yükleme yeteneğine sahip olmasına bağlıdır. Bu yetenek ise bireysel pazarlıkla değil işçilerin sendikalarda organize olmaları ile sağlanabilir. Sendikalar sahip oldukları yaptırımlar ile, bireysel pazarlığın olumsuzluklarını ortadan kaldırarak işverenleri istediklerine uymak konusunda zorlayabilirler.
2. Daha Adil Ücret Yapısının Sağlanması; Sendikaların uyguladığı politikaların temelini ‘eşit işe eşit ücret’ prensibi oluşturur. Sendikalar ülke genelindeki ücret farklılıklarını iş kolu düzeyinde toplu pazarlıklar yoluyla giderirler. Meslekler arasındaki nisbi ücret farklarını azaltıcı politikalara başvurarak bu farkları gidermeye çalışırlar. Sendikaların bu davranışı hiçbir zaman ücretlerin belirlenmesinde ekonomi yerine politik güçlerin yerleştirilmesi demek değildir. Asıl olan sendikalar yolu ile politik grupların, ekonomik güçleri geciktirebilmesi veya yeniden yönlendirilebilmesidir.
3. İş ve Gelir Güvenliği; Sendikalar, üyelerini rekabetin olumsuz sonuçlarından korumaya çalışırlar. Sendikalar bunu işçileri organize ederek ve ücretleri rekabetin dışına çekerek gerçekleştirirler. Rekabet gerçekte faydalı olsa da işçiler açısından olumsuz sonuçlar doğurmaktadır. Sendikalar rekabetin bu tür olumsuzluklarını gidererek işçilere iş ve gelir güvenliği sağlarlar. Özellikle ekonominin daralma dönemlerinde ücretler ve çalışma standartlarının korunması için çaba göstererek işçileri bilinçlendirip iş ve gelir güvenliğini sağlamaya çalışırlar.
4. İşyerinde Kamusal Mallar; Yeterli aydınlatma ve havalandırma düzeni, montaj hattının dönüş hızı gibi unsurlar kamusal mallara örnektir. Sendikalar işçilerin bireysel olarak sağlayamayacağı bu tür kamusal malları sağlayarak işçilerin faydalarını arttırmaya çalışırlar.

Sendika Üyeliğinin Maliyetleri

1. Grev Maliyetleri; Grev süresince taraflar arasında anlaşma sağlanamazsa bu süre zarfındaki ücret ve kar kayıpları nedeniyle hem işçilerin hem de işverenlerin anlaşmama maliyetleri artacaktır. İşçilerin ekonomik kayba uğramalarına yol açmaktadır. Aynı zamanda işverenler açısından üretimin durmasına ya da yavaşlamasına neden olduğu için ekstra maliyet niteliğindedir.
2. İşçilerin İşlerini Kaybetmeleri; Sendikalar ücret talebinde bulunduğu zamanlar bazen istihdam etkisini düşünemezler. Eğer sendika, işverenin kaldıramayacağı kadar yüksek ücret ister ve firmayı sınırlandırıcı kurallar belirlerse firma piyasada kalabilmek için işçi çıkarmak zorunda kalacak ya da piyasadan çekilecektir. Bu durum firmaların sendikasız işçi çalıştırmasına yol açacaktır. Sendika üyesi işçiler ücret artışlarına bağlı olarak işlerini kaybedebilme durumu ile karşı karşıya kalabilirler.
3. İş veren Tarafından Cezalandırılma Korkusu; İşçilerin işveren tarafından sendika üyesi olduğu için işten çıkarılması kanunen yasaktır. Fakat işverenler psikolojik taciz ile işçileri yıldırmayı ve kaçırmayı deneyebilmekte veya başka sebepler öne sürerek işten çıkarabilmektedirler. Ülkemizde yapılan bir araştırmaya göre işçilerin sendika üyesi olmamalarındaki en büyük gösterge işten atılma korkusudur. İşçilerin bu tür eylemlere karşı başvurabileceği yasal yollar vardır fakat hem maddi açıdan hem de zaman olarak bir kayıp yaratmaktadır. O yüzden çok fazla tercih edilmemektedir.

Sendikaların Ekonomik Amaçları

Sendikaların ekonominin tümünü ilgilendiren temel amaçları ücret ve istihdam düzeyini belirleyebilmektir. Ücretler ekonomide önemli bir maliyet unsurudur. Bunu çeşitli modellerle öne sürmüşlerdir. (Dunlop’un Talep Modeli, Ross’un Politik Modeli vs.)
Çoğu iktisatçı Ross’un ‘’sendikaların ücret talebinde bulunurlarken istihdam etkisini önemsemedikleri’’ görüşünü kabul etmezler. Onlara göre kısa dönemde ücretler ile istihdam arasındaki ilişki belirsiz olsa bile, uzun dönemde birinde sağlanacak olan artış için diğerinde olan azalma kaçınılmaz olacaktır.

Sendikaya Nasıl Üye Olunur?

Sendikaya nasıl üye olunur sorusunu cevaplamadan önce sendikaya kimler üye olabilir? Kimler üye olamaz ilk önce onları ele alalım. Herhangi bir Sendikaya üye olmak serbesttir. Hiç bir kimse zorla sendikaya üye olmaya zorlanamaz. Veya sendika üyeliği yapacakken sizi olmamaya zorlayamazlar. Özel durumlarda sendika üyeliği kabul etmiyorsa bunu yazılı olarak bildirmek zorundadır. 30 gün içinde mahalli mahkemede dava açmak hakkı vardır üyeliğin reddi durumunda.

Sendikaya Üye Olabilecekler

16 yaşını doldurmuş 2821 kanunun 20. maddesine göre işçi olanlar ve 16 yaşını doldurmayan işçilerin kanuni temsilcilerinin izni ile sendikalara üye olabilirler.

Sendikaya Üye Olamayacaklar

Sendikaya Üye Olamayacaklar 2821 kanunun 21. maddesinde şu şekilde belirtilmiştir. Askeri şahıslar (Milli Savunma Bakanlığı ile Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığına bağlı işyerlerinde bu Kanun anlamında işçi olarak çalışanlar hariç), Üye olamazlar ve sendika kuramazlar.

Sendika Üyelik İşlemi

Öncelikle çalıştığınız yerde sendikal faaliyetler var mı onu bilmeniz gerekir. Sendika yetkilisi varsa ona danışarak üye olabilirsiniz. İşçi kişiler edevlet üzerinden Sendika Üyelik İşlemleri kısmından istedikleri işçi sendikasına form doldurarak işlem yapabilirler. Aynı zamanda üye olacağınız sendikanın web adresine giderek oradan işlemleri gerçekleştirebilirsiniz. Bunun yanında devlet memuru olanlar çalıştıkları yerde faaliyet gösteren iş koluna üye olabilirler. Üyelik için sendika adresinden veya sendika temsilcisinden üyelik formu alıp doldurmaları gerekmektedir.

Sendika temsilcileri üye olmak isteyen kişiden aldığı üyelik formunu ilgilinin çalıştığı evrak kayıt birimine teslim eder. Evrak kayıta bıraktığı tarihten itibaren üyeliğinin başladığı kabul edilir. Eğer kişi başka bir sendikaya üye ise üyeliği geçersiz sayılır ve kişiye yazılı bir cevap verilir.

Sendika İstifa İşlemi

Çalıştığınız kurumun Personel ile ilgilenen birimine gidip üye olduğunuz sendikadan istifa etmek istediğinizi söylemeniz durumunda size istifa formu vereceklerdir. Bu istifa formunu aynı zamanda personel sitesinden veya sendika sitesinden de temin edebilirsiniz. Bu formu eksiksiz 3 nüsha şeklinde doldurarak ve ıslak imzalı şekilde evrak kayıt birimine vermeniz gerekir. Evrak kayıt numara ve tarih vererek 1 nüshasını size vermekle yükümlüdür. Evrak kayıta verdiğiniz tarihten 30 gün sonra istifa işleminiz gerçekleşmektedir.

30 günlük süre zarfında istifadan vazgeçerseniz, istifadan vazgeçtiğinizi bir dilekçe ile evrak kayıta bırakmanız gerekmektedir. Bırakılan dilekçe sonrası istifa işleminiz işleme alınmayacaktır.

Hangi Sendikaya Üye Olmalıyım?

Her ne kadar sendikalar çalışanın haklarını korumak, sorunlarını çözmek ve çalışma hayatını kolaylaştırmak içinde çalışsalar. Bazı sendikalar hem üye sayısı olarak, hem yaptıkları faaliyetler neticesinde öne çıkmaktadır. Burada A sendikası veya B sendikası şeklinde tavsiye vermeyeceğiz. Ancak çalıştığınız kurumlardaki veya işyerlerindeki sendikaların çalışmalarına bakarak size en uygun olan sendikayı seçebilirsiniz. Bazı sendikalar iktidar olan partinin yanında veya muhalefet olan partinin yanında yer alabilmektedir. Bu gibi siyasi görüşünüze uygun olan sendikayı da tercih edebilirsiniz.

Kaynakça
A.Buğra, F.Adaman, A.İnsel, Çalışma Hayatında Yeni Gelişmeler ve Türkiye’de Sendikaların Değişen Rolü
Doç. Dr. M. Kemal Biçerli, Çalışma ekonomisi
https://www.ailevecalisma.gov.tr/
http://www.guvenliksen.org.tr/sayfalar/sendika-nedir/3

BİLGE UYAR