Faiz Nedir? Faiz Çeşitleri Nelerdir? |2023

 

Faiz Nedir?

Faiz nedir sorusuna kısaca cevap verecek olursak faiz, borç verilen paranın fiyatıdır. Neredeyse takas ekonomisinden pazar ekonomisine geçildiği günden beri birçok kişinin sorduğu sorulardan biri faiz nedir sorusudur? Makalemizde hem faiz nedir sorusuna hem de faiz çeşitlerine değinmeye çalıştık Faiz basit şekilde belirli miktarda ki paranın borç veya ödünç verildiğinde alınan paranın geri ödenirken alınan borç üzerine yapılan nemalandırma işlemine denir. Kısaca ödünç verilen paranın, ödünç verme kirası olarak da adlandırılabilir. Buna rağmen tanım bu hali ile eksik kalmaktadır.

Bazen gecikmiş doğrudan parasal olmayan borçlar için de faizden bahsedilebilir. Piyasada üretim faktörleri olarak bilinen ham madde, emek, sermaye, toprak gibi unsurların getirileri farklıdır. Bu üretim faktörlerinden sermayenin getirisine de faiz denilmektedir. Faiz en temel anlamda ikiye ayrılmaktadır. Nominal faiz ve reel faiz. Nominal faiz, enflasyon oranından arındırılmamış faizdir. Reel faiz, fiyat artışlarından arındırılmış faizdir.

Faiz Oranını Belirleyen Unsurlar

• Para Arzında Değişmeler: Ekonomide bulunan toplam para miktarı para arzını oluşturmaktadır. Para arzında ki artış azalış oranların düşmesine veya yükselmesine neden olur. Piyasada para arttığında faizler düşer. Piyasada para azaldığında yükselir.
• Para Talebindeki Değişmeler: Gelir düzeyinin artması para talebini arttırır. Genişleme dönemlerinde gelir arttığı zaman (diğer koşullar sabit) oranlar artar.
• Enflasyon: Enflasyonun artması faiz oranlarının artışına neden olur. İnsanlar yüksek enflasyon yaşayan ekonomilerde parasını olumsuz etkilerden korumak için yüksek faiz talep ederler.
• Döviz Kuru : Döviz kuru ve borçlanma veya borç verme maliyetleri oranı arasında ters ilişki vardır. Faizler arttığında döviz kuru düşmesine etki etmektedir. Dışa açık ekonomilerde yurt içi faiz oranlarının yüksek olması sermaye girişine neden olur bu nedenle döviz kurunda düşüş olur.
• Kamu İç Borçlanması: Ülkelerde kamu açıkları veya borçların büyümesi, borç alma maliyetlerinin artmasına etki eder. Tasarruflar eğer yatırımlardan az ise, faizi arttırarak borç bulma yoluna gidilir.
• Para Politikası: Bir piyasa da miktar ve fiyatın aynı anda kontrolü mümkün değildir. Aynı anda kontrol gayreti içinde bulunmak kıtlık veya karaborsa olaylarına sebebiyet verir. Para piyasalarında ise Merkez bankaları para miktarı ile para paranın fiyatını yani faizi kontrol edemez. Bu yüzden Merkez Bankası para arzı yerine faiz oranını elinde tutmak istemesine faiz politikası demekteyiz. Faiz politikası uygulayan Merkez bankaları para talebine göre faiz belirler. Faiz para politikasında en etkili aktördür.

Faiz Çeşitleri Nelerdir?

Piyasada borç ve alacaklara uygulanan oranlar, borcun ve alacağın yapısına, vadesine ve türüne göre değişmektedir. Bu anlamda en sık karşılaştığımız türler bankaların uyguladıkları oranlardan oluşmaktadır.

• Banka Faizleri: Bankların uygulamakta oldukları türler diyebiliriz. Bankalar söz konusu olduğunda iki çeşit vardır. Kredi  ve Mevduat.
• Mevduat Faizi Nedir?: Bankalar aracılığı ile açılan mevduat hesaplarına yatırılan paranın getiri oranıdır. Devlet mevduat getiri oranlarına doğrudan karışmaz. Bunu Merkez Bankası para politikaları ile etkiler.Mevduatlar da içinde ikiye ayrılmakta. Vadeli ve vadesiz mevduat olmak üzere iki çeşittirler. Vadesiz mevduat faizsiz hesap türüdür. Vadeli mevduat oranların banka tarafından belirlenmek üzere olan mevduat türüdür. Vadeli mevduatta getiri oranları yatırılan paranın miktarına ve bankanın kampanyalarına göre değişmektedir.
• Kredi Faizi: Bankalar aracılığı ile kişilerin veya kurumların çektikleri kredilere uygulanan orandır.. Buna da devlet doğrudan karışmamakla beraber TCMB üzerinden etki edebilmektedir. Bankaları kredi çeşitlerine örnek vermek gerekirse bireysel krediler, kobi kredileri, kurumsal krediler bulunmaktadır. Kredi faizleri mevduat faizlerinden her daim yüksek olmaktadır.
• Devlet Faizleri: Merkez Bankası’nın yayınladığı Faiz Nedir? videosunu izleyebilirsiniz.

• Tahvil ve Bono Faizi: Devletin kamu harcamalarının açıklarını kapatmak için iç ve dış borçlanma yapmasıdır. Devlet Tahvilleri bir yıldan uzundur Hazine Bonosu ise bir yıldan kısadır. Hazine Bonoları genellikle ihale yöntemi ile olmaktadır. Borç alma oranları ihalelerde belirleniyor. Bonoları birinci el olarak adlandırılan bankalar alır ve daha sonra da bankalarda karını gözeterek piyasaya satarlar ve ortaya birinci el, ikinci el fiyat oluşmasına sebep olur.
• Gösterge Faiz Nedir: Vadesine iki yıl kalan devlet tahvillerinde en çok likiditeye sahip olan üç ve altı ayda kupon ödemesi olan devlet tahvilidir. Gösterge faizinin ne anlama geldiği ve ekonomiyi nasıl etkilediğine dair daha uzun soluklu ve derinlemesine bir makale okumak isterseniz lütfen şu makalemizi okuyunuz

TCMB Faizleri Nelerdir?

Para politikasının amaçlarına uygun olarak merkez bankasının uyguladığı oranlardır. Merkez bankasının amacı kaynak yaratmak değildir. Bankaların sıkıntılarını geçici olarak gidermektedir. Merkez bankasının amaçlarından biri de faizleri düşürmektir. Türkiye ekonomisinde daralma veya ekonomiyi negatif etkileyecek bir durum yoksa hedef daima faizleri düşük uygulamaktadır.

Gecelik Faiz Nedir?

Merkez bankasının gecelik borç alma veya borç vermek isteyen bankalara uygulamakta olduğu türüdür. Gecelik faiz, genellikle merkez bankasının para politikasını uygulamak amacıyla uyguladığı bir orandır. Bu sayede bankaların kredi faizlerini dolayısı ile piyasada dolaşan para miktarını etkilemeye çalışır.

Repo Faizi Nedir?

Repo oranı, kısa vadede gerçekleşen bir piyasa faizidir. Geri alınmak üzere bir kişi veya kuruma borç verdiğinizde repo satışı yapılır. Bankalar yaptıkları yatırım araçlarını geri almak üzere satıcı ile yaptıkları anlaşma üzerine alım satım yapar ve fiyat farkından da kazanç elde etmiş olursunuz. Yaptıkları anlaşma süresi dolduğu zaman müşteri zaman makbuzu ile parasını alır.

Repo ile ilgili daha detaylı makalemizi okumak için lütfen tıklayınız

Geç Likidite Penceresi

Merkez bankası, bankaları birçok farklı kanaldan fonlayabilmektedir. İlk fonlama mekanizması repodur. 1 Haftalık repo faizi ile nemalandırılır. Eğer bankalar gün sonunda hesaplarını denkleştiremezse geç likitide penceresi adı verilen politika faizinden daha yüksek bir faiz oranı ile borçlanabilir. Buna kısaca GLP adı verilir. Geç likitide penceresi ile ilgili daha detaylı bir makalemizi okumak isterseniz tıklayınız

Reeskont Kredisi ve Avans Faizi

Günü gelmemiş olan senetleri reeskont (kırdırıp) alınan krediye reeskont kredisi denir. Bankalar likidite ihtiyacını karşılamak için Merkez Bankasına vadesine en fazla üç ay kalmış senetleri alıp bankaya yeniden kredi açmasına reeskont faizi diyoruz. Avans faizi ise bankalar merkez bankasından aldıkları kredilere uyguladıkları faizdir.

İhracat Reeskont Kredisi Faiz Nedir

İhracat ile uğraşmakta olan kurumlara Merkez Bankası tarafından kredi veriliyor ve bu krediye uygulanmakta olan faize ihracat reeskont kredisi faizi deniyor.

Piyasa İşlem Gören Diğer Türler Nelerdir?

Piyasalarda yukarıda verdiğimiz faiz türlerinin yanı sıra farklı isimler alan ama genel itibari ile borç ilişkilerinde borç üzerine eklenen oranları niteleyen faiz türleri de bulunmaktadır. Bunların bir kısmı aşağıdaki gibidir.

1. Cezai Faiz: Yapılan anlaşma maddelerine uymamış borçlu kişilere uygulanır.
2. Kanuni Faiz :Kişilere bağlı olmadan kanun tarafından uygulanır. Yapılan anlaşmaya uymayıp borcunu ödemeyen kişiye piyasa faizi üzerinden borcu tahsil etmeye kanuni faiz denir.
3. Basit Faiz :Vade sonunda faizin anapara ile ödenmesi anlamına gelip kağıt üzerinde yazılı olan orandır..
4. Bileşik Faiz :Bir önceki dönemde gerçekleşen faizin anaparaya eklenmesi ile kümülatif olarak artan bir orandır. Anapara üzerine her vade getiri eklenir. Getiri eklendikten sonra yine oransal olarak artar.
5. Temerrüt Faizi: Bazı borç türlerinde veya özel anlaşmalarda kişinin borcunu ödememe veya ödeyememe durumunda borç için yüksek bir faiz uygulanır. Bu faize temerrüt faizi denilmektedir.
6. Akdi Faiz: Akdi faiz nedir sorusuna cevap verecek olursak bu faiz türü özellikle krediye bağlı bir dönem borcunun asgarisini yatırdıktan sonra geriye geriye kalan borcun üzerine bir faiz uygulanan orandır. Buna akdi faiz denilmektedir.
7. Gecikme Faizi: Gecikme faizi; alacaklının vadesini alamaması üzerine uğradığı zararın karşılığına verilen isimdir. Çoğunlukla kredi, kredi kartı, ödeme gecikmesi, tarihi geçmiş senet ve alacaklarında uygulanmaktadır.
8. Adi İşlerde Faiz Nedir: Ticari bir değeri olmayan piyasada uygulanmakta olan faize adi işlere uygulanan faiz denilmektedir.

Dünyadaki Diğer Faiz Türleri Nelerdir?

Türkiye’de kullandığımız ve aşina olduğumuz faiz türlerinin haricinde uluslararası finans piyasalarında, finansal işlemlerde kullanılan bazı faiz türleri de bulunmaktadır. Bu faiz çeşitlerinden bazıları da Dünya ekonomisine yön veren faizler olarak da bilinmektedir.

LIBOR Faiz Nedir

Dünyanın büyük ve güvenilir bankaların birbirlerine verdikleri borçlara uyguladıkları faiz türüdür. LIBOR faizi bankalar, mortgage oranları, kredi kartları gibi finansal araçlar için referans faiz oranıdır. LIBOR faiz oranı hesaplaması için katılımcı olan bankaların faiz oranlarının belirlemesine göre faiz oranı belirler. Katılım durumunda bulunan bankaların sayısının ilk çeyreği ve son çeyreği çıkartılıp. Bu hesap yapıldıktan sonra kalan faiz oranları toplanıp kalan banka sayısına bölünür.

FED

Bankalar gün sonunda açık vermeden hesapları kapatmak zorunda olduğu için nakit ihtiyacı duyuyor ve fazla nakit fazlası olan bankalardan nakit alarak borçlu duruma düşüyor. Borç veren banka FED’in belirlediği faizi aralıklarında faiz uyguluyor. Eğer FED faiz artırımına giderse yatırımcı yatırımını dolara yapacaktır ABD’ye olan güveni sebebiyle. Bu durumda bizim gibi ülkelerin de dolar bulması zorlaşacaktır.

ECB

Avrupa Merkez Bankası Euro para birimini kullanan ülkelerin para politikasını dengede tutmakla yükümlüdür. Avrupa’da bölgesinde ki bankaları finanse ederken kullanmış olduğu faizi türüne ECB faizi denmektedir.

ABD 10 Yıllık Tahvili

Yatırımcılar riski az ve kazançlı çıkacaklara yatırım yapmak istemektedirler. Bu yüzden ABD gibi ülkelere yatırım yapmayı tercih ediyorlar. Bu faiz türünün adından da anlaşılacağı gibi ABD hazinesinin 10 senelik tahvillerin piyasa borçlanma oranıdır.

windows 10 enterprise