Fiyat İstikrarı Nedir? Ekonomiye Faydaları| 2022

Fiyat İstikrarı Nedir?

Temel ekonominin belirli hedefleri ve o hedeflere ulaşabilmek için kullandığı politika ve yöntemler mevcuttur. Ekonomik gelişim başlangıcı olarak para , günümüzde tüm bunların kilit anahtarı görevini görmektedir. Ekonomiler para olmadan işlevlerini gerektiği gibi yerine getirememektedir. İngilizce olarak ‘Money ’ kelimesi Latince kökenlidir. Para biçim olarak zaman içinde değişim göstermiştir ve kağıt , madeni paralar oluşmuştur. Para değişim , değer saklama aracı ve hesap birimi olarak kullanılmaktadır.

Bireysel mal ve hizmetin karşılığında para kullanılmaktadır. Bu mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki değişim genel fiyat düzeyinde hareketlilik yaratmaktadır. Fiyatlar genel düzeyinde artış veya azalışlar fiyat istikrarını bozmaktadır. Merkez bankası ekonomideki fiyat istikrarını para politikalarıyla sağlamayı amaçlamıştır. Fiyat istikrarının hedeflenen düzeyde olabilmesi için enflasyon ve bunun uzun dönemli parasal niteliklerle ilişkisinin istikrarlı olması gerekmektedir. Bu çalışmada fiyatlar genel düzeyinde istikrarı yani enflasyonun oynak olmamasını etkileyen kavramlar birbiriyle ilişkileri açıklanmaktadır.

Merkez Bankası Temel Görev ve Yetkileri Nelerdir ?

Merkez Bankası ilk olarak 17.yy sonlarında İngiltere ve İsveç’te kurulmuştur. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti Merkez Bankası 3 Ekim 1931 tarihinde uygulamaya başlamıştır. 2001 Krizi sonrası Merkez Bankası uygulamada büyük değişiklikler göstererek fiyat istikrarını sağlama amacına yönelik uygulamalar başlatmıştır. Merkez Bankaları diğer bankalardan farklı olarak kar amacıyla hareket etmemektedirler. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’nin para politikasını yürütmekle yetkili , kağıt para basma tekelini elinde bulunduran bağımsız bir kurumdur. Merkez Bankası enflasyonu kontrol altına alarak istikrarlı hale getirerek fiyat genel düzeyinde istikrarı sağlamayı hedeflemiştir. Aşağıda temel görev ve yetkileri bulunmaktadır.

• Banknot çıkarmak ,
• Paranın değerini korumak ,
• Para ve kredi hacmini kontrol etmek,
• Son ödeme merci olmak,
• Ülkenin sahip olduğu altın ve döviz rezervlerini kontrol etmek,
• Devletin hazinedarlığını yapmak,
• Devletin mali ajanda görevini yapmak,
• Gerektiğinde finansal sistemi denetlemek,
• Risk merkezi kurmak,
• Döviz kuru rejimini belirlemek.

Para Politikası Nedir ?

Ekonomide enflasyon ,gelir dağılımı, istihdam ve büyüme gibi konularda belirlen hedeflere ulaşmak için politikalar uygulanmaktadır. Bu politikalar maliye politikası ve para politikası olarak birbirinden ayrılmaktadır. Merkez Bankasının fiyat istikrarı için kullandığı bir politika türüdür bununla birlikte para arzı miktarı kontrol edilmektedir. Para politikasına yön vermek üzere kısa vadeli faiz oranları kullanmakta ve bu oranlardaki değişiklikler döviz kurlarını , beklentileri , bankaların kendi müşterileri için uyguladıkları faiz oranlarını oldukça etkilemektedir. Sonuç olarak ekonomik faktörler fiyatlar genel seviyesinde bu şekilde etkili olmaktadır.

Türkiye ekonomisinde 1930 yılları sonrasında para politikaları 1929 Bunalımı ile ön plana çıkmış bulunmaktadır. Kurumsal alt yapı ve şeffaflık faktörleri doğrultusuyla Para Politikası Kurulu kurulmuştur. Para Politikası Kurulu , enflasyon hedeflemesi kararlarının alındığı ve kesinleştiği bir kurumdur. Para politikası stratejilerinin belirlenmesi , para politikası uygulamaları hakkında rapor hazırlamak , kamuoyunun bu doğrultuda bilgilendirilmesi , paranın değerini korumak amacıyla gerekli tedbirlerin alınması ve kur rejiminin tespit edilmesi ile görevlidir.

Para Politikası Amaçları

• Tam istihdamı sağlamak ,
• Fiyat istikrarını sağlamak ,
• Finansal istikrarı sağlamak,
• Ekonomik büyümeyi sağlamak,
• Ödemeler dengesi açığını kapatmayı sağlamak.
• Para Politikasının Araçları
• Açık piyasa işlemleri
• Reeskont oranı
• Kanuni karşılık oranı
• Kredi tavanı
• Mevduat ve kredi faiz oranlarının belirlenmesi
• Gecelik likidite desteği
• Finansal araçların portföylerinin yeniden düzenlenmesi
• Likidite senetleri çıkarılması
• Döviz alım satımı
• Açık mektup
• İthalat teminat oranını ve sürelerini belirleme
• Basın açıklamaları ve telkin politikaları

Enflasyon nedir ?

Bir ekonomide mal ve hizmetlerin fiyatlarında meydana gelen devamlı ve genel bir artışı ifade etmektedir. Fiyatların sürekli artış göstermesi ile paranın sürekli değer kaybetmesine neden olmaktadır. Tüketici parasının değer kaybetmesi sonucunda satın alma gücü azalmaktadır. Enflasyonun gerçekleşme biçimi iki türe ayrılmaktadır bunlar talep enflasyonu ve maliyet enflasyonu olarak karşımıza çıkmaktadır. Talep enflasyonu gelir artışından kaynaklanan daha çok mal ve hizmet satın alma isteği sonucunda ortaya çıkmaktadır.

Mal ve hizmetlere olan talep arttıkça fiyatlarda artış görülmektedir. Piyasadaki para arzı artar , bankaların bireylere borç verebilecek miktarı artar, tüketiciler daha çok borçlanır , tüketim artar ,üretimi olumsuz etkiler bu zincirleme sonrasında enflasyonu arttırmaktadır. Diğer enflasyon çeşidi maliyet enflasyonu ise üretimi yapılan mal ve hizmetlerin maliyetlerinin sürekli olarak artmasıdır. İş gücündeki sürekli artış , şirketlerin vergi yükünün artması , hammadde fiyatlarında meydana gelen artış , faizlerin yükselmesi sonucunda maliyet enflasyonu oluşmaktadır. Merkez Bankası ortaya çıkan bu enflasyonu kontrol altın alarak fiyat istikrarını sağlamaya çalışmaktadır.

Fiyat İstikrarı Nedir ?

Fiyat istikrarı , genel bir kavram olup ‘fiyat’ kelimesi üretilen mal ve hizmetlerin piyasadaki değerini , ‘istikrar’ piyasada oluşan mal ve hizmet değerinin fiyatlar genel seviyesinin düşük seviyede süreklilik göstermesi anlamına gelmektedir. Enflasyon , fiyatlar genel seviyesinin sürekli artışı olarak ifade edilirken deflasyon piyasa fiyatlar genel seviyesinde meydana gelen sürekli düşüşü ifade etmektedir. Enflasyon ve deflasyon fiyat istikrarı ile çelişen , fiyat istikrarını bozan ekonomik süreçlerdir.

Enflasyon ve deflasyon ekonomiye önemli maliyetler yüklemektedir. Fiyat istikrarı ise oluşan bu maliyetleri engellemeye yaramaktadır. Bu maliyetleri azaltarak yüksek istihdam sağlamaktadır. Fiyat istikrarı üretim de kaynakların en etkin ve üretken biçimde kullanılmasını sağlayarak üretimin artmasına , üretici refahının artmasına katkıda bulunmaktadır. Fiyat istikrarı risk ve beklentilerde olumlu etkiler yaratmakta faiz oranlarındaki enflasyon risklerini azaltmakta bu yüzden fiyat istikrarı ekonominin gelişimi için çok önemli bir yere sahiptir.

Yazar: İrem Çayıroğlu

KAYNAKÇA

• Fiyat İstikrarının Sağlanması / STANLEY FİSCHER
• Bankacılar Dergisi / Fiyat İstikrarı Yeterli Midir ? / WİLLİAM R.WHİTE
• Türkiye Bankalar Birliği / Avrupa Merkez Bankası Eurosystem
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
• Para Politikası : Araçları , Amaçları ve Türkiye Uygulaması / Timur ÖNDER
• Enflasyon Para Politikası ve Stratejileri / Yüksel BİRİNCİ