Kripto Para Projeleri ve İşlem Maliyetlerine Etkileri

İşlem Maliyeti Kavramı

Bir toplumda insan ihtiyaçlarını karşılamak için gerçekleşen faaliyetler ‘’dönüşüm’’ ve ‘’işlem’’ olmak üzere iki ana başlığa ayrılabilir. Dönüşüm aşamasında üretim faktörleri insan ihtiyaçlarını karşılayacak mal ve hizmetlerin üretilmesi için kullanılırken işlem aşamasında mal ve hizmetlerin insanlar arasında dolaşımını sağlayacak faaliyetler gerçekleşmektedir. Bu süreçte faaliyetler gerçekleşirken tüm bu işlemlerin kendine göre bir maliyeti vardır. Aynı zamanda mal ve hizmetlerin sadece tüketim aşamasında değil, üretim faktörlerinin dolaşımı sürecinde de işlem maliyetleri söz konusu olabilmektedir. Bu açıdan işlem maliyetleri ‘parasal, zaman, enerji’ maliyetlerinin toplamı olarak karşımıza çıkmaktadır. Örneklendirecek olursak, bir kişinin bir ürünün satış merkezine ulaşması, bir işlem için sıra beklemesi, sipariş vermesi, bilgi toplaması, yer ayırtması gibi eylemlerde harcadığı zaman ve paranın maliyeti, işlem maliyetlerini oluşturmaktadır.

İşlem Maliyetlerinin Düşürülmesi

Bugün giderek artan dünya nüfusu, yoğunlaşan ekonomik aktiviteler, artan gelir düzeyi ve giderek yükselen yaşam kalitesiyle birlikte siyasal, ekonomik ve yönetsel sistemler daha da karmaşık hale gelmektedir. Her gün biraz daha büyüyen ve büyüdükçe daha karmaşık hale gelen örgüt ve kuruluşlar işlem maliyetlerini düşürebilmek açısından çalışmalar yapmakta ve işlemleri daha iyi ve daha etkin bir biçimde yürütmeyi sağlayacak formüller aramaktadırlar. Günümüzde ekonomik aktivitelerin piyasa ve piyasanın işleyiş mekanizmasına dayandırılması göz önüne alındığında şüphesiz ki işlem maliyetlerinin düşürülmesi hem tüketici hem de üreticiler açısından ekonomik etkinliğin artırılmasına olumlu etki edecektir. İşlem maliyetlerini düşürmeye çalışan bir şirket olarak ‘Amazon’ örneğini verebiliriz. Amazon, internet üzerinden alışveriş marketi olarak, hemen hemen dünyanın her yerine ürün gönderiyor ve gönderim sürecinde kargo işlemini alternatif kurum ve aracılara yaptırıyordu. Ancak zamanla aldığı uçak filoları ile aracı kurumlara ihtiyaç duymadan ürün teslimat işlemini kendi kurumu içerisinde daha ucuz ve etkin hale getirdi.

Kripto Para Projeleri ve İşlem Maliyetleri

Son zamanlarda çok konuşulan ve Bitcoin’in yükselişi ile popüler hale gelen kripto paralar ve kripto para piyasalarının altında yatan teknoloji olan Blockchain Teknolojisi’nin kullanım alanları ve yeni yeni keşfedilmeye başlanan birçok potansiyeliyle sadece yazılımcıların, ekonomistlerin, yöneticilerin değil herkesin ilgisini çekmeyi başardı. Temel özelliği ‘aracı kurumları gereksiz kılma’ olan Blockchain Teknolojisi, alıcı ve satıcıların değiş tokuş yapabilmesini ya da bir değeri saklama aracı olarak kullanabilmelerini sağlayan bir veri tabanıdır. Burada bahsettiğimiz değer, Blockchain Teknolojisi ile tasdik edilebilir ve güvenli bir şekilde saklanabilir. ‘Aracı kurumları gereksiz kılma’ özelliği ile işlem maliyetlerinin düşürülmesine yardımcı olan bu teknolojinin, işlem maliyetlerini nasıl düşürdüğünü daha açık hale getirebilmek açısından bir malı devretmek istediğinizi düşünelim. Bir malın aitliğini başka birine geçirmek istediğinizde hem siz hem karşı taraf gerekli olan kuruma gitmek zorunda kalırsınız. Kurumun sistemsel işleyişine bağlı olarak, gittiğiniz kurumda sıra beklemek zorunda kalabilir, başka bir aracı kuruma gitmek zorunda kalabilir, sistemsel aksaklıklardan dolayı işlemleriniz anında gerçekleşmeyebilir ve tüm bunlar hem sizin hem karşı tarafın işlem maliyetlerini yükseltir. Blockchain Teknolojisi ve altyapısında Blockchain Teknolojisi bulunan kripto para projeleri aracı kurumları gereksiz kılarak bu maliyetlerin düşürülmesine ya da ortadan kaldırılmasına yardımcı olmaktadır. Burada gelecekte işlem maliyetlerini önemli ölçüde düşüreceğine inandığımız 5 farklı kripto para projesini ve işlem maliyetlerini nasıl düşüreceğini inceleyeceğiz.

1.  Ethereum Projesi

Ethereum, blockchain projesini akıllı kontratlar üzerinden yürütmektedir. Akıllı kontratlar yani sözleşmeler blockchain teknolojisiyle bir kod üzerine kaydedilmektedir. Oluşturulan dijital sözleşmelerle rahatlıkla analiz edilebilir dijital değerler oluşturulmuş olunur. Bu sözleşmelerin, sistemden asla silinememesi sayesinde güvenirliği ve değiştirilememesi sağlanır. Örneğin yurt dışındaki bir okul veya üniversiteden alınan bir diploma notere gitmeden bu teknoloji ile tasdiklenip hızlı ve güvenli bir şekilde diğer kuruma ulaştırılabilir. Tüm bunlar zaman, para, saydamlık ve güvenilirlik açısından önemli ölçüde işlem maliyetlerini düşürmektedir. Sigorta, finans, eğitim, hukuk gibi kullanım alanlarının olması yanında bu projenin ülkelerin seçim sistemlerinde de yenilikler getirmesi ön görülmektedir ve bu alanda çalışmalar yapılmaktadır.

2. SiaCoin Projesi

Siacoin, Dropbox, Google Drive gibi bir bulut depolama platformudur. Fakat Sia’yı bu platformlardan ayıran özellik, açık kaynak kodlu, blockchain alt yapısına sahip, merkezi olmayan bir bulut depolama platformu olmasıdır. Günümüzde endüstri 4.0 ile veriye olan talep sürekli artmakta ve veri depolama talebi de sürekli olarak artmaktadır. Siacoin’i diğer bulut depolama servisleri ile karşılaştırdığımızda mahremiyet, güvenlik ve ekonomik yarar olarak üstünlüklerini sıralamak yanlış olmayacaktır. Sia’da işlenen tüm veriler şifrelenerek kullanıcının özel anahtarı olmadan kimsenin depolanmış verilere ulaşmasına izin verilmemektedir. Bu depolamak için kaydettiğiniz verinin, tam kontrolcüsünün sizin olduğunuz anlamına gelir ancak diğer bulut depolama platformları bırakılan tüm verilere ve kişisel bilgilerinize ulaşılabilmektedir. Ekonomik yarar açısından,1 TB’lık veri depolama için Sia kullanımında 2$ ödenirken, Amazon servislerinde bu neredeyse aylık 23$’a çıkabilmektedir.

3. Cargo Coin Projesi

Günümüzde bir mülkiyetin yasal devrinde, gümrük işlemleri ve kargonun fiili olarak alınması hem zaman almakta hem de aracı kurumların komisyonları yüzünden olması gerekenden çok daha maliyetli olmaktadır. Hem asil kurum hem de aracı kurumlar için ayrı ayrı ücret ödenmesi ve bunların belgeleyen evrakların karmaşık olması süreci karmaşık ve maliyetli hale getirmektedir. Bu sürecin işlem maliyetlerini düşürmek amacıyla Cargo Coin küresel ticaret ve taşımacılığı merkezi olmayan bir yapıya dönüştürerek bir akıllı kontrat platformu olacak şekilde tasarlanmıştır. Cargo Coin ile dünya ticaret ve taşımacılığı blockchain teknolojisine bağlanmaktadır. Şüphesiz ki blockchain altyapısında gerçekleşecek olan bir taşımacılık işleminde akıllı kontratlar sayesinde dolandırıcılık azalır, aracı kurumlara ödenen komisyonlar olmadığından maliyetler düşer ve bilgi sızımının mümkün olmadığı bir yapıda bilgi güven altına alınır.

4. Stellar Lumens Projesi

Stellar Lumens, blockchain teknolojisi kullanılarak geliştirilmiş sınır ötesi ödeme kolaylığı sağlayan bir kripto para birimidir. Stellar Lumens’in altında yatan temel hedef, mevcut sistemlerden daha ucuz, daha hızlı ve esnek olan küresel ödeme kolaylığı sağlayan yeni bir model oluşturmaktır. Az gelişmiş ülkelere odaklanan Stellar Lumens’ın görevi az gelişmiş ülkelere para gönderme sürecini basitleştirmek, daha az maliyetli hale getirmek ve gönderilen paranın güvenliğini sağlamaktır. Stellar Lumens’ı diğer para birimlerinden ayıran temel özellik doğrudan ağda para alışverişi yapılabilmesidir. Bugünlerde para transfer işlemlerinde aracı kurumlara tamamen bel bağlamış durumdayız. Örneğin bir göçmenin kendi ülkesine para transfer etmek istediğini düşünelim. Aracı kurum, yurt dışı işlemlerde yurt içi işlemlere göre çok daha fazla komisyon alacaktır ve transfer edilecek paranın miktarına göre de alınacak olan komisyon değişecektir ek olarak para transferi işleminin ne kadar süre içerisinde gerçekleşeceği de belirsizlik taşımaktadır. Stellar Lumens ile tüm bu maliyetlerin düşürülmesi hedeflenmektedir.

5. Kleros Projesi

Kleros, merkezi olmayan yeni bir uyuşmazlık çözümü protokolü oluşturmayı amaçlamaktadır. Tarafların akıllı sözleşmelerde anlaşmazlık yaşamaları halinde doğrudan uyuşmazlık çözümü protokolü uygulanmasını sağlayan Kleros kuşkusuz ki hukuk sisteminin ana bileşeni olan mahkemelerin işlem maliyetlerini düşürecektir. Kapsayıcı kurumların temel bileşeni olan hukuk sistemi iyi işlediğinde biliyoruz ki kaynak kullanımında verimliliği arttıracak, maddi ve kültürel zenginlik üreterek kalkınmayı hızlandıracaktır. Akıllı sözleşmeler, taraflar arasındaki anlaşma ve işlemlerin verimli bir şekilde gerçekleşmesi için aksatma potansiyeli kaçınılmaz olarak bir mahkeme sistemine ihtiyaç duyulmasına yol açacaktır. Mülkiyet haklarının hiçbir kuşkuya yol açılmadan korunması, sistemin şans eşitliği yarattığı konusunda herkese güven sağlaması, insanlarda kazandığını elinde tutabileceği güvenini yaratması bakımından Kleros’un geleneksel yargı alanlarının yerini alması beklenmektedir

SONUÇ

Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte insanlar ve şirketler hıza günden güne daha duyarlı hale gelmişlerdir. Blockchain teknolojisinin sunduğu hız, düşük maliyetler ve daha düşük risk oranları bu teknolojiyi cazip kılmaktadır. Rasyonalite varsayımı altında her kişi ve şirketin işlem maliyetlerini düşürmek için blockchain teknolojisini gündelik hayatın her alanında kullanmak isteyeceklerini söylemek yanlış olmayacaktır. Blockchain Teknolojisi ilk olarak Bitcoin’in kullanımına olanak veren altyapı olarak karşımıza çıkmıştır. Ancak bu teknoloji çok sayıda kripto paranın alt yapısında kullanılmaktadır. Kripto paraların alt yapısında kullanılan blockchain teknolojisi kripto paraların farklı projelerle farklı kalemlerde işlem maliyetlerinin düşürülmesine olanak sağlamaktadır. Kripto para projelerinin gelecekte dünyadaki etkisinin ne olacağını ve bu etkinin boyutlarını bugünden bilemiyoruz. Fakat sözleşmelerde güvenilirliği sağlamaları, ekonomik yarar sağlamaları, dolandırıcılık risklerini azaltmaları, aracı kurumları ortadan kaldırmaları, mülkiyet haklarında koruma sağlamaları ve bunlar gibi işlem maliyetlerini düşürücü birçok etki yaratacağı kaçınılmaz bir gerçek olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu bağlamda kripto para projelerinin yaygınlaşarak kısa sürede küresel boyutta büyük etki yaratması beklenmektedir.

KAYNAKÇA

• https://setav.org/assets/uploads/2018/02/231.-Bitcoin.pdf
• http://www.istjss.org/resim/2018_spring_20_1.pdf
• http://www.koinplatform.com/kleros-pnk-nedir/
• https://thecargocoin.com/docs/Turkish/CargoCoin-OnePager-Turkish.pdf
• https://koinmedya.com/2018/07/10/siacoin-sc-nedir-yeni-baslayanlar-icin-merkezci-olmayan-bulut-depolama-kilavuzu/
• https://bitcoinlerim.com/yeni-baslayanlar-icin-siacoin-nedir/
• https://koinmedya.com/2018/11/23/bu-5-kripto-para-ve-blockchain/?doing_wp_cron=1547039194.0730381011962890625000
• https://bctr.org/ronald-coase-kurumsal-iktisat-ve-blockchain-4662/
• https://medium.com/@gokceucar/ronald-coase-kurumsal-i%CC%87ktisat-ve-blockchain-1adebc508792
• https://kriptokoin.com/akilli-kontrat-nedir/