CDS (Credit Default Swap) : Hesaplanması ve Yorumlanması | 2023

CDS (Credit Default Swap)Nedir?

CDS (Credit Default Swap) yani Kredi Temerrüt riski ya da Kredi Temerrüt takası, bir ülke tahvili ya da şirket tahvili aldığınızda onun batma (default) olma ihtimali için ödenen sigorta bedelidir. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin CDS oranları, o ülkelere yapılan yatırımın batma ihtimali hakkında ipucu sunmaktadır. Büyük yatırım fonları, belirli bir ülkeye yatırım yaptığında o ülkenin kredi temerrüt risk değerine yani CDS oranına bakarak yatırım yapar. Bu sayede paralarının batma ihtimaline karşı da kendilerini sigorta ederler.

Kredi Temerrüt riski bazen küresel olaylardan bazen de o ülkenin sistematik riskleri ile de doğru orantılı hareket eder. Piyasada;  i) CDS ii) Credit Default Swap iii) Kredi Temerrüt Riski iv) Kredi Temerrüt Takası ya da v) Kredi Temerrüt Swap isimleri ile bilinmektedir.

CDS Nasıl Fiyatlanır ve Nasıl Hesaplanır?

Kredi temerrüt takası yani CDS, bir yatırımcının kredi riskini, başka bir yatırımcınınkiyle takas etmesine veya dengelemesine olanak tanıyan finansal bir türev ürün bir nevi sigortadır. Kredi temerrüt takası bir swap işlemi olup sözleşme biçiminde alınıp satılabilmektedir. Bu sözleşmeyi satan kurum, özellikle yatırımcıların yatırım yaptığı ülke tahvili veya şirket tahvilinin vadesinde ödenmeme ihtimalinde, sözleşmeyi alan kişiye tahvil bedelini ödemeyi garanti etmektedir. Bunun için ödenen bedele ise kredinin temerrüde düşme primi de denilebilir. CDS fiyatları da bu prime bağlı oluşan değişken bir değerdir. Temerrüt riskini takas etmek için borç veren kişi, borçlunun temerrüde düşmesi halinde kendisine geri ödeme yapmayı kabul eden başka bir yatırımcıdan bir kredi temerrüt takas sözleşmesi satın alır.

CDS Piyasası Nasıl Oluşur?

Kredi temerrüt swap fiyatları, ilgili ülke veya şirkete ait bazen de global iktisadi beklentiler yani makro ve riskler ile ilgili olarak artar veya azalır.

• Küresel anlamda resesyon, pandemi ya da savaş ortamı gibi belirsizlik oluşturan durumlar yani sistematik riskler, yatırımcıların, ekonomik beklentilerinin kötüleşmesine neden olurken risklerini azaltmak isteyenler, tahvillerinin geri ödenme ihtimalinin düşeceğini düşünebilir. Bu nedenle CDS sözleşmesi talebini arttırırlar. Aynı sebeplerle nasıl ki olağandışı durumlarda araba kaskosuna dair primler yükseliyorsa, kredi temerrüt takası primleri de yükselir. Şimdi, sözleşmeyi satan firmalar da artık daha yüksek prim talep ederler. Örneğin, Rusya ve Ukrayna arasındaki bölgesel savaş, bölgedeki ülkelerin ticaretlerini de etkilediğinden hem Rusya ve Ukrayna’nın hem de bu ülke ile sıkı ticari ilişkileri olan Türkiye gibi ülkelerin CDS primlerinin yükselmesine neden olmuştur.
• Şirketlerin de uzun dönemli borçlanma aracı olarak çıkardığı tahvillerin geri ödenmeme riski Credit Default Swap primleri ile izlenebilir. Bir şirketin kredi temerrüt risk primi, çok olağan dışı bir durum olmadıkça en az içinde bulunduğu ülkenin kredi temerrüt risk priminden daha yüksektir. Şirketin finansallarında bozulmaya neden olabilecek mikro olaylar ya da içinde bulunulan ülkenin sosyal veya ekonomik gidişatında bir kötüleşme şirketin risk priminin de yükselmesine neden olur.

CDS Primi Nasıl Hesaplanır?

CDS priminin hesaplanması sırasında iki şey dikkate alınmaktadır:

• Birinci unsur, şirketin ya da ülkenin temerrüde düşme yani borcunu zamanında ödeyememe ihtimali
• İkinci unsur, şirketin ya da ülkenin temerrüde düşme durumunda anaparanın ne kadarının tahsil edilebileceğine ilişkin öngörü

Ana Parayı kurtarma oranı tahvil, şirket, ülke açısından her ne kadar farklı olsa da hesaplama yapabilmek adına sabit kabul ediliyor. Her şey için aynı oran.

Türkiye’nin batma ihtimalinin hesaplandığı örnek tablo ve grafiği aşağıda görebilirsiniz. Türkiye’nin uzun vadede batma ihtimali artarken Kredi Temerrüt riski oranı da yükselmektedir. (Risk oranlarını hesaplanması ise poisson dağılımlarının da sürece dahil olduğu daha karmaşık bir olay)

Batıklarda ana parayı kurtarma oranının hesaplanması için de belirli oranlar kullanılmakta. Örneğin Türkiye’nin batma durumunda ana parayı kurtarma oranı yüzde 25 olarak hesaplanırken, Amerikalı bir şirket için bu oran yüzde 40. Yani Türkiye’de batan 100 birimin sadece 25’inı kurtarabilirsin. Amerika’daki şirkette ise 40’ını kurtarırsın.

Credit Default Swap Sözleşmelerinin Avantajları ve Dezavantajları

CDS sözleşmelerinin avantajları

• Tahvil alanlar için riski azaltır: Temerrüt sözleşmeleri, tahvil satın alıp ülkeye ya da şirkete borç veren kişi ve kurumlar tarafından satın alınabilir sözleşmelerdir. Bu da yatırım yapan kişinin riskinin en azından bir kısmını başka birine aktarabilmesine olanak tanıyan bir nevi sigorta işlevi görür.
• Dayanak varlıkların riski yoktur: Bazen sadece kredi temerrüt sözleşmesi satarak, borcun dayanağı olan tahvili satın almadan da yatırım yapma imkanı (para kazanma fırsatı) sunar. Burada kurumlar, sabit getirili tahvil yerine tahvilin geri ödenmeme ihtimalinden kazanç sağlamaya çalışır.
• Satıcılar riski yayabilir: Şirketler ve ülkeler de kredi risk swapları ile tahvillerin zamanında ödenmeyip temerrüde düşme riskini kredi temerrüt riski için sözleşme ihraç eden kuruma riskini aktarır.

CDS sözleşmelerinin dezavantajları

• Tahvil alanlarda ve tahvili satanlarda yanlış bir güvenlik hissi uyandırabilir: Yatırım sigortası, yatırımcılara yatırımla ilgili herhangi bir riskleri olmadığını hissettirirse iktisadın önemli konularından biri olan ahlaki tehlike sorununu ortaya çıkartabilir. Borç verenler ve borcu alanlar gereğinden yüksek risk alabilirler.
• Tezgâh üstü piyasada işlem görme: CDS’ler riski azaltırken, tezgah üstü piyasalarda işlem gördükleri için ek risklere açıktırlar. Bazen spekülatif anlamda yükselip düşebilir. Bu da ülkelerin ya da şirketlerin borçlanma maliyetlerinin gereksiz yükselmesine, bu tahvillere yatırım yapanların ise olması gerektiğinden yüksek primler ödemesine neden olabilir.
• Sözleşmeyi satanlar önemli riskleri devralır: Kredi temerrüt swap’ını satan satıcısı, borçlu ülke veya şirketin temerrüde düşme riskini devralır.

Kredi Temerrüt Risk Sözleşmeleri Nasıl Kullanılır?

Kredi temerrüt risk sözleşmeleri, 2010 yılında başlayan Avrupa Devletleri Borç krizi sırasında yaygın olarak kullanıldı. Örneğin 2011 yılının Eylül ayında Yunanistan devlet tahvillerinin temerrüte düşme ihtimali yüzde 94’e yükselmişti. Ellerinde Yunanistan DİBS ve Bonoları tutan yatırımcılar, beş yıl vadeli 10 milyon dolarlık devlet tahvili almak istediklerinde her yıl beş milyon dolar Kredi Temerrüt riski için bedel ödemek zorunda kalmaktaydı. Bu açıdan bakıldığında kredi temerrüt risk sözleşmeleri ülkelerin batma ihtimalini tahmin etmek için de oldukça kullanılan bir yöntemdir.

Kredi Temerrüt Swap’ının İşleyişi ile ilgili aşağıdaki görsel de size katkıda bulunabilir:

Kredi Temerrüt Swap Primi Nedir?

Kredi temerrüt swap primi, siyasal ve ekonomik risk yönetimine göre şekil almaktadır. Bu da Kredi Temerrüt Risk primlerin her saat değişim göstermektedir. Her ülkenin kredi notlarından sürükleyici bir kaynak olarak görmekteyiz. Ülkemizde etkisini gördüğümüz 2008 küresel krizin devamında kredi derecelendiren kuruluşlar ile CDS endeksleri daha fazla markaj altına alınarak çok yakından incelemeye alınmıştır.

Türkiye Günlük CDS Değeri Takibi

Türkiye’nin Günlük CDS verilerini birkaç farklı kanaldan takip edebilirsiniz. Bunlardan ilki Garanti Bankası yatırım departmanının sunduğu Kredi Temerrüt swap verisidir. Diğeri ise Investing.com verisidir. Maalesef Matriks, İdealdata ya da Tradingview gibi platformlarda kredi temerrüt swapı ile ilgili günlük veriler paylaşılmamaktadır. Aşağıdaki linkler ile günlük Türkiye CDS günlük verilerine ulaşmak için aşağıdaki bağlantılara tıklayabilirsiniz.

• Garanti Bankası
• Investing

CDS, Borsa ve Faiz İlişkisi Nedir?

CDS priminde ki farklılıklarla doğru orantılı olarak İstanbul Borsasındaki endeks farklılıkları yol açmaktadır. Kredi Temerrüt Risk primlerinin düşmesi durumunda bütün endeksler buna bağlı olaraktan yükselişe geçiyor ve bunların arasında borsa İstanbul endeksleri de yer almaktadır.

Ülkemiz de Kredinin temerrüde düşme riski priminin yükselmesi durumunda borsa ve faiz oranları etkileniyor. Bu durumda borsa İstanbul düşüşüyle beraber faiz oranlarında da bir yükseliş gözükmektedir. Kredi Temerrüt Risk primleriyle alakalı olarak borsa İstanbul ile ters bir ilişki oluşurken Faiz oranlarıyla ilgili olarak da doğru orantılı bir ilişki olduğunu söyleyebiliriz. Kredi Temerrüt Risk primlerinin yükselmesi durumunda ülke hazinesi hem yurt dışında hem de yurt içinde çok daha fazla faizle borçlanmak durumunda kalacaktır. Bütün ülkelerin risk durumuna göre değişiklikler görmek mümkündür.

Bir kurumun veya ülkenin Kredi Temerrüt Risk Primi yüksek olması onların o kadar yüksek seviyede borç alacaklarına işarettir. Kredi Temerrüt Risk Primi bu doğrultu da faize yansır. Gelişmekte olan ülkeler arasın da para birimi olarak dolara karşı en çok değer kaybeden ülkelerden birinci olan ARJANTİN ve de üzülerek söylüyorum ki ikinci sırada i ülkemiz yer almaktadır. Bunlara sebep olanların arasında da siyasal iktidarsızlık yanlış politikalar ve devlet içindeki fikir çatışmaları yatırım yapacak şirketleri kararsız bırakarak bizim ülkemizde yatırımlarını sürmek yerine daha güvenilir ve Kredi Temerrüt riski primi düşük olan ülkeler tercih sıralamalarının önlerinde yer almaktadır.

CDS Faizleri ve Politika Faizi İlişkisi

Yabancı yatırımcılar bir ülkeye yatırım yaparken, o ülkenin sadece tahvil faizini değil rasyonel olarak o borcu geri ödeyip ödeyemeyeceğini de hesaba katar. Yabancı yatırımcıların bu yüzden bir gözü de merkez bankaların politika faizi üzerindedir. Politika faizi yabancı yatırımcılar için işaret, para politikası için önemli bir göstergedir. Bu yüzden yabancı portföy yatırımcıları bir ülkenin yatırım yapılabilir faizini hesaplarken şu şekilde hesap yapar.

• Ülkenin tahvil faizi
• Ülkenin kredi temerrüt risk sigorta primi
• Gelişmekte olan ülkeler için de yüzde 1 kadar (100 baz puan) belirsizlik bedeli

Hesabı şu şekilde yapabiliriz 3 Eylül 2019 tarihinde ülkede enflasyon oranı yüzde 17 olsun. Buna 390 Kredi Temerrüt Risk Primi rakamını eklersek (3.9) ve 100 baz puan belirsizlik puanı (1) 17 artı 3.9 art 1 puan yani 21.9 politika faizi belirlenmiş olmalıdır.

Kredi Temerrüt Risk Sigortası Riski Sıfırlar mı?

Kredi Temerrüt Risk Primi aldığınız bir ürün için riski tamamen sıfırlamaz. Bu aslında bir uç durum olmakla beraber 2008 yılında maalesef kredilerini sigorta ettirmelerine rağmen birçok kredi batmıştır. Bunun en büyük nedeni size kredi risk sigortası satan firmanın da kredinin de aynı anda batmasından dolayıdır. 2008 Dünya Finans Krizi’nde Lehman Brother’stan kredi ve sigorta alanlar, bankanın batmasından dolayı yatırımlarını sıfırlamıştır. Bu nedenle hem kredileri hem de sigortaları aynı bankada tutmamak gerekmektedir.

CDS Primi Kaç Olmalıdır?

Kredi temerrüt risk primi, ülkelerin ya da şirketlerin temerrüde düşme, batma ya da borcunu zamanında ödeyememe ihtimali ile doğrudan artan bir değerdir. Bu nedenle CDS priminin ideal olarak 0’a yakın olması arzu edilir.

Söz konuşu şirket tahvilleri ise tahvilin risk priminin ülke risk primine oldukça yakın olması da iyi bir şeydir. Bu şirketin iyi yönetildiği riskin, ülke içindeki risklerle aynı olduğunu gösterir.

Dünya CDS primi Sıralaması

Dünya’daki birçok ülkenin Kredi Risk Primi sözleşmeleri tezgah üstü piyasada işlem görmemektedir. Buna rağmen Investing sitesinde birçok ülkenin risk primi verilerine ulaşabilirsiniz. Mevcut veriler içinde Dünya CDS primi sıralamasını görmek için lütfen tıklayınız.

Yazar: Onur CAN ACAR

KAYNAKÇA

• eksisozluk.com
• borsanasiloynanır.com
• www.bireselyatirimci.co