İthal İkameci Politika Nedir? Neden uygulanır?

İthal İkameci Politika

İthal ikameci politika tanımlanacaksa, ithal edilen malların devletin desteğiyle yurt içinde üretilmesi denilebilir. Yurt içinde kullanılan malların ithalatla değil de yerli üretimle ikame edilmesidir. İthal ikameci politika özel sektörün devlet teşvikiyle, kullanılacak malların ithalatla değil iç piyasa ile karşılanmasıdır. Sanayi sektöründe kullanılan bu politikaya iç sanayileşme ya da yerli sanayileşme diyebiliriz.

Dar boğaz dönemlerinde ve döviz kurunun arttığı dönemlerde, ithalatı azaltmak, ihracatı artırmak, dış ticaret açığını (İthalat-İhracat) azaltmak için kullanılan bir politikadır. Dış ticarete bağımlılığın azaltılmak istediğinde de bu politikaya başvurulmaktadır. İthal ikameci politika genellikle az gelişmiş ülkelerde kullanılmaktadır. Diğer bir yandan milli gelir içindeki sanayi payını artırmak için kullanılır. Dünya genelinde büyük bunalımlar ve dar boğazlar az gelişmiş ülkelerde ithal ikameci politikaya yönelmesinde en önemli etmenlerdendir.

İthal İkameci Politikaya Neden İhtiyaç Duyulur?

Dar boğaz dönemlerinde döviz kurunun hızlı artışı nedeniyle bu yola başvurulur. Döviz kurunun hızla artması demek ithalat giderlerin artması demektir ve bu da dış ticaret açığına sebebiyet verir. Dışa bağımlı ülkelerde döviz kurunun artması ve sürekli ithalat yapılması ekonomi açısında olumsuz etkiler doğurmaktadır. Dövizlerin kendi ülke para birimleri karşısında değer kazanması beraberinde yerel para biriminin değer kaybetmesine yani enflasyona ve sürekli devam edilmesi durumunda ekonomide durgunluğa sebebiyet verecektir. Bu durumlarda ithal ikameci politikaya ihtiyaç duyulur.
Burada devlet önemli adımlar atarak ithalatı azaltmalıdır. Özel sektöre teşvikler, hibeler vererek yerli üretime geçilmeyi sağlamayı hedeflemektedir. Devlet bunları yaparak iç piyasayı korumayı ve ülkenin dışa bağımlılığını azaltmaya çalışmaktadır. Devlet ithal ikameci politika kapsamında sanayi sektöründe kamu yatırımlarını artırarak bütün bu sorunlara çözüm bulmaya çalışmıştır.

İkameci Politikanın Tarihçesi

İthal ikameci politika ilk olarak 1929 büyük bunalım ile birlikte ortaya çıkmıştır. Beraberinde 2.Dünya savaşında devam etmiştir. Bu olaylarla birlikte genel olarak dünyadaki dar boğaz dönemlerde az gelişmiş ülkeler hızlı büyüme stratejilerine ihtiyaç duymuştur. Dış etkenlerin dünyada ithalatı zorladığı bu dönmelerde az gelişmiş ülkelerin acil bir ekonomik kalkınmaya ihtiyacı vardı ve burada ithal ikameci sanayileşme politikası ortaya çıkmıştır. İthal ikamecilik ilk olarak Brezilya, Arjantin gibi az gelişmiş ülkelerde kullanılmıştır. İlk zamanlar başarılı bir şekilde uygulanmıştı. Bu yüzden birçok az gelişmiş ülkelerde bu yola başvurdu. Fakat bir süre sonra bu politika etkilerini kaybetmeye başladı.
Türkiye’de 70’li yıllarda kullanılan bu politika 80’lere doğru gelindiğinde tamamen kullanılmayı bıraktı.

İthal İkameci Politikanın Başarılı Olması İçin Gerekenler

– İthalatı engelleyecek sanayilere yönelik gerekli yatırımların ve teşviklerin yapılması.
-İhracat için döviz kurunun makul seviyelere getirilmesi
-İç piyasanın devlet tarafından her türlü şekilde desteklenmesi
-İhracat için devletin özendirici politikalar uygulaması.

İkameci Politikanın Sonuçları

İlk olarak büyük bunalım döneminde kullanılan bu politika gayet başarılı bir şekilde kullanıldı. Birçok az gelişmiş ülkelerin aradığı çözüm yolu oldu. Fakat ilerleyen zamanlarda iç piyasanın yetersizliği, döviz kurunun aşırı dalgalanması, gerekli teşviklerin olmaması gibi sebeplerle zamanla sona erdi.

Türkiye’de ise demir, çelik, çimento, madencilik gibi mallarda devlet teşvik verdi. Bunun yanında televizyon, beyaz eşya gibi bazı sanayi mallarının iç piyasada geliştirildi. Devamında ithalata kısıtlayıcı politikalar uygulanarak iç piyasanın dış rekabetten korunması hedeflendi.

İkameci Politikanın Başarısızlıklarının Nedenleri

İthal ikameciliğin başarısızlıklarının nedenleri şunlardır:

-Ülkede yeni teknolojilerin üretilmesinde yetersiz kalması.

-Yeterli sanayi teşvikinin sağlanmaması.

-Devletin bu politikalara yönelik yanlış kararlar alması.

Yazar: HAKAN KARADENİZ

Kaynakça

• tarihibilgi.org
• www.paranomist.com
• panel.kku.edu.tr/ithal ikamecilik nedir?