Türkiye İş Bankası Hisselerinin Hazineye Devredilmesi

İş Bankası’nın Tarihçesi

İş Bankası 26 Ağustos 1924’de, Atatürk’ün Hintli Müslümanların kurtuluş savaşı sırasında gönderdikleri paranın 250 bin lirasını Türk ekonomisine yararlı olacak şekilde kullanmak istemesi üzerine Celal Bayar’ın fikri olarak kuruldu.

Sadece bankacılık alanında işlem yapmayacak aynı zamanda Türk ekonomisini canlandırmak üzere gerekli desteği vermek için kurulan iş bankasına Celal BAYAR genel müdür olarak atandı.

Bankanın %40.12’si munzam sandığa, %31.79’u halka açık pay, %28.09’luk kısmı ise Atatürk’e aittir.Atatürk’ün hisselerinden elde edilen gelirler Türk Tarih Kurumu’na ve Türk Tarih Kurumu’na aktarılır.

İş Bankası’nda bulunan Atatürk’ün hisselerinin hazineye devredilmesi düşüncesi 1980 darbesinden sonra Kenan Evren tarafından gerçekleştirilmişti daha sonrasında tekrar İş bankasına verildi. Günümüzde tekrar Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından gündeme taşındı.Hissenin siyasi bir etiket altına giremeyeceğini ancak hazineye girebileceğini savundu.

İş Bankası Kuruluşu

Kurtuluş savaşının sona ermesiyle birlikte Cumhuriyet ilan edilmişti.Sırada Türkiye devletinin ekonomik ve sosyal sorunlarını gidermek vardı.Sorunları gidermek ve çeşitli alanlarda sanayileşmeyi başlatabilmek için milli bir güce, milli bir bankaya ihtiyaç duyuluyordu.1923 İzmir iktisat kongresince “uygun bir isim altında bir ticaret ana bankası kurulması” önerisi kabul edilmesiyle İş Bankası kuruldu.

Atatürk 1923’de bir akşam bakanlarını Çankaya’ya çağırarak öneriyi ve bu konu hakkında görüşlerini açıkladı.Kurutuluş Savaşı sırasında Hintli Müslümanlar bu savaştan kurtulmaları için Türkiye’ye yardımlarda bulundular.Mustafa kemal Hintli Müslümanların gönderdikleri paranın 250 bin lirasını ekonomiye yararlı olacak bir kuruluşa harcamak istiyordu.Bu konu hakkında, sık sık çalışma odasına çağırdığı ve görüştüğü Celal Bayar’dan fikir almak istedi.Celal Bayar Atatürk’ün parasıyla şirket kurulamayacağını,böyle bir durumun dedikodulara neden olacağını söyledi.Aynı zamanda milli ekonomiye fazla bir faydasının olamayacağını bildirdi.Celal Bayar’a göre en iyi fikir tasarruflarla milli bir banka kurmaktı.Bu bankaya memleketin ve bütün Türk halkının ihtiyacı olduğunu ve Atatürk’ün tasarruflarının iyi gelir getireceğini,memleket için yararlı olacağını söyledi.Celal Bayar’ın fikirleri sonucunda milli banka konusunda düşünce birliğine vardılar.

Celal Bayar mübadele, imar ve iskan vekili olarak görev yaparken,bankanın kuruluş hazırlıklarına başlamak için görevinden ayrıldı.İş çevreleri ve yabancı bankacılar bu girişimin olumlu sonuçlanacağına ihtimal vermedi.

Banka bir anonim şirket olarak işlevini gerçekleştirecekti.İlk başta 5 er 10 ar liralık hisse senetleri ilgi görmedi.Bundan dolayı milletvekili, subay ve memurların aylıklarından taksitle kesilmek şartıyla ve bunun yanında bazı iş çevrelerine verildi.

İş bankası 26 ağustos 1924’de ilk şubesini açtı.Sadece bankacılık işlemlerini gerçekleştirmeyecek aynı zamanda ekonomiyi canlandırmak için gerekli desteği verecek olan iş bankasının genel müdürü Celal Bayar oldu.

İş bankasının açılışı 9 eylül 1924’de yapıldı ve törene devlet adamları,milletvekilleri,diplomatlar,Ankara eşrafı ve tüccarlar davetliydi.Davetliler, sayılarının fazla olmasından dolayı gruplar halinde ağırlandılar ve bu törende maliyeti 120 lira olan pasta ve limonata dağıtıldı.

İş bankasının toplam sermayesi 1 milyon liraydı.250 bini Hintli Müslümanların gönderdiği Atatürk’ün hissesiydi ve birçok ortaklar vardı.Bunlar: Celal Bayar, Siirt milletvekili Mahmut Soydan, Hüseyin oğlu Hüseyin Mora, Yenişehirli Ethem Hasan, Osmaniye milletvekili İhsan, Ahmet Hanif, Edirneli Emin, Şekerci oğlu Tevfik Paşa, Süreyya Emir Paşa, Hafız Halit, Hasan Saka, Rıdvan oğlu Hasan, Kavalalı İbrahim oğlu Hüseyin, Baharatçı oğlu Rasim, İnegöllü Mehmet Saffer, Çubukçu oğlu Mehmet Suphi, İnegöllü Mehmet Refet, Uşakizade Mahmut Muammer, Altıağa oğlu Mustafa, Eczacı Necip, Yelkenci oğlu Lütfi, İzmir milletvekili Rahmi, Muhasebeci oğlu Rıza, Kmacı oğlu Şakir, Yozgat milletvekili Salih, Nemli oğlu Sıtkı, Akif Paşa, Hacı Ebubekir oğlu Osman, Ali Ramiz ve ortakları, Remzi oğlu Ferit, Doktor Fikret, Fuat Bulca, Ali Kılıç, Avunduk oğlu Mahmut, Ragıp Paşa oğlu Şakir bey.

Atatürk’ün baldızı Vecihe hanım İş bankasının kurulma fikrinin ortaya çıkmasını anlatıyor;

“Mustafa Kemal İzmir’deki evimizde genellikle çalışma odasında çalışırdı.Bakanlarla bu odada görüşürdü ve Celal Bayar en sık çağırdığı bakanlardandı.Bir gün Celal Bayar Atatürk İle çalışma odasında görüştükten sonra yanımıza geldi.Latife ablam ve babamla oturuyorduk.Babam ve Celal Bey arasında Atatürk’ün 250 bin lirasını nasıl değerlendirmesi gerektiği konuşuldu.Babam dış ticaretimizin yabancıların elinde olduğunu söyleyerek bir Türk şirketi kurulması önerisinde bulundu.Celal Bey de bankacılığında yabancıların elinde olduğunu söyleyerek milli bir bankanın yararlı olacağını söyledi.Sonunda da aynı fikre inandılar.”

İş bankasının ismi bir öyküye göre Maliye Vekili Hasan Saka tarafından bulundu.Diğer bir hikayeye göre ise Atatürk’ün bu bankayla ekonomiyi canlandıracak işler yapacaksınız.Bundan dolayı bankanın adı Türkiye İş Bankası olsun fikridir.

İş bankası kuruluş amacına uygun olarak ülkenin sanayileşmesine destek verdi ve bir çok kuruluşun kurucusu, ortağı ya da işletmecisi oldu. 1950’li ve 1960’lı yıllarda kurulan fabrikalara finansman desteğinde bulundu.Şeker, cam, dokuma, demir-çelik, madencilik, lastik, otomobil, yağ sanayi gibi alanlarda hep destekçileriydi.1960 sonrası ülkenin kalkınabilmesi için gerekli olan sektörlere destek vermeye başladı.Kimya-gübre, demir dışı metaller, makine ve madeni eşya, karayolları taşıt imalat, bira ve malt üretimi, turizm sektörleri İş Bankası’nın kuruluş amacı doğrultusundaki destekleriyle ortaya çıktı.İş Bankası Türkiye Sınai Kalkınma Bankası, Sınai Yatırım ve Kredi Bankası gibi yatırım bankalarının kuruluşuna da destek verdi.

İş bankası,bankacılıkla ileri teknolojiyi tanıştırdı.1982 de ilk bankamatikler ortaya çıktı ve 1987’de elektronik bankacılığı her bölgeye ulaştırmaya başladı ve 1990’lı yıllarda bankamatik kullanım oranı oldukça yükseldi ve ABD ve İngiltere’yi geçti.

1980’den önce mavi çek yoluyla banka garantili çek işlemlerini başlattı ve bunun sonucunda çek kullanımı arttı.1990’lara gelindiğinde telefon bankacılığı, İnternet bankacılığı ve EFT gibi yeni hayatı kolaylaştıracak sistemler ortaya çıkardı ve kredi kartı vermeye de başladı.

İlk yurt dışı şubelerini Hamburg ve İskenderiye’de 1932 yılında açan İş Bankası, bu şubelerin Hamburg’da olanını 2. Dünya savaşı döneminde, İskenderiye’de olanı Mısır’da Nasır Hükümeti devrinde kapatmak zorunda kaldı.1955’te Lefkoşa’da ikinci yurt dışı şube denemesini yaşadı ve bugün KKTC de 15, Londra, Kosova, Irak’ta 2, Bahreyn’de 1 şubesi işlemlerine devam etmektedir.Bunun yanında merkezi Frankfurt olan ve sermayesi İş Bankası’na ait olan İşbank GmbH,1 Temmuz 1992’den beri faaliyette.Bu yeni banka Almanya’daki bütün İş bankalarını bünyesinde topladı.İşbank AG adıyla hala faaliyet gösteren kurumun Almanya’da 10, Hollanda, İsviçre, Fransa ve Bulgaristan’da 1’er şubesi vardır. İşbank Russia ve İşbank Geogia adında Rusya ve Gürcistan’da da 2010’dan beri faaliyet gösteren şubesi vardır.

Banka gelişme ve büyümeye paralel olarak kurumsallaşmayı hedefliyordu ancak 2000’li yıllarda,talebi yönlendiren,satış ve pazarlama ağırlıklı davranan bir sisteme doğru yöneldi.Bu sisteme göre İş Bankası global bankalarla kolay ve kuralına göre rekabet edebilecekti.

İş Bankası’nın Ortaklık Yapısı

İş bankasının piyasa değeri 2018 Eylül sonu itibari ile 19 milyar 928 milyon 569 bin Türk Lirasıdır.

Bankanın %40.12’si munzam sandığa aittir.Munzam sandık, İş Bankası çalışanları ve bankadan emekli olanların olduğu bir vakıftır.Bankanın %31.79’luk payı ise halka açık paydır ve geriye kalan %28.09’luk pay ise Atatürk’ün payıdır ve Atatürk’ün vasiyeti üstüne hisselerin temsili CHP’ye verilmiştir.Kenan Evren, 1980 darbesi sonrası hisseleri hazineye devretmiş fakat Cumhuriyet Halk partisi dava açarak hisseleri geri almıştı.

Atatürk’ün İş Bankası’ndaki Hisseleri

Atatürk’ün hisselerinden elde edilen gelirler CHP’ye verilmiyor, Atatürk’ün vasiyeti üzerine Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu’na aktarılıyor.

İş Bankası’nın Yönetim Kurulu

Hala görevinde olan Yönetim Kurulu Başkanı Ersin ÖZİNCE, 28 Ekim 1998’de 15. Genel müdür olarak İş Bankası’na atandı.Yönetimde Munzam sandıktan seçilenler ve CHP’den 3 isim yer alıyor.CHP’den yer alan 3 isimde ilki 2011’de İzmir’den milletvekili seçilen ve 2017’de İş Bankasına yönetim kurulu üyesi olarak seçilen Rahmi Aşkın TÜRELİ’dir. İkinci isim ise 2011 de İstanbul milletvekili seçilen 2017’de de İş Bankası yönetim kuruluna seçilen Müslim SARI’dır.Üçüncü isim Murat KARAYALÇIN 1995 yılında CHP Samsun milletvekili olarak seçildi ve 2017’de İş bankası yönetim kurulu üyesi seçildi.

İş Bankası’ndaki Atatür Hisselerinin Hazineye Devredilmesi

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip ERDOĞAN’ın bu hisselerin hazineye devrini dile getirdiği sözler: “CHP şuan Mustafa Kemal’in İş Bankası hisselerinin %28’inin sahibi, hisse gelirlerinden bir kazanç elde etmiyor ama yönetimde üyeleri var.Bu üyeler ne iş yapıyor? Buna bakılması gerekiyor.Gazi Mustafa Kemal’in varlığı bir siyasi partinin etiketi altına giremez ancak hazineye girer.” Erdoğan’ın bu açıklamasından sonra İş Bankası’nın hisseleri değer kaybetti.

İş Bankası’nın yaptığı açıklama: “Türkiye İş Bankası Atatürk vefat ettikten sonra vasiyeti gereği Cumhuriyet Halk Partisine devredilmiş, yine vasiyet gereği hisseler CHP’ye bırakılmış, yine vasiyet gereği hisselerden elde edilen gelirler Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu’na aktarılmaktadır.Bankanın tarihi boyunca ortaya çıkan devir işlemleri nedeniyle konu yargıya da taşınmıştır.İş bankasının çoğunluk hissesi Munzam sandık vakfına verilmektedir.Bundan dolayı yönetimde bulunanların kim oldukları ve üyelerin kim tarafından seçildiği, banka tarihi boyunca kanunlara, mevzuata, ticari prensiplere ve kuruluş misyonuna uygundur.İş Bankası siyasete malzeme olamaz.”

Atatürk’ün Vasiyetinde İş Bankası Nasıl yer Alıyor

Atatürk’ün vefatından sonra İş Bankası’ndaki hisseleri CHP tarafından temsil edilmeye başlandı.1938 yılından bu yana vasiyet gereğince CHP hisselerin temsili konumunda ve elde edilen gelir TDK ve TTK’ye aktarılıyor.

Atatürk’ün Ankara 3. Sulh Hukuk Mahkemesi ’ndeki, ölümünden 2 ay önce vermiş olduğu vasiyeti:

“Sahip olduğum paralar ve hisse senetleriyle Çankaya’da ki menkul ve gayrimenkul varlığımı Cumhuriyet Halk Partisine aşağıdaki şartlarla verilmesini vasiyet ediyorum:

1)Para ve hisse senetleri, şimdiki gibi iş bankası tarafından beslenecek

…

6) her sene kazanılan gelir yarı yarıya,Türk Tarih Kurumuna ve Türk Tarih Kurumuna aktarılacaktır.

Erkan Şahinöz’ün Türkiye İş Bankası’nın Hazineye Devri ile ilgili Videosu

Hisse Anlık Fiyat – Hisse Anlık Kademe – Yabancı Takas Oranı – Aracı Kurum Dağılımı 

İş Bankası’nın İştirakleri

Finans Grubu

• Anadolu Anonim Türk Sigorta Şirketi
• Anadolu Hayat Emeklilik A.Ş
• Efes Varlık Yönetim A.Ş
• JCS İşbank
• JCS İşbank Georgia
• İş Faktoring A.Ş
• İş Finansal Kiralama A.Ş
• İş Gayrimenkul Ortaklığı A.Ş
• İş Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş
• İş Portföy Yönetimi A.Ş
• İş Yatırım Menkul Değerler A.Ş
• İş Yatırım Ortaklığı A.Ş
• İşbank AG
• Milli Reasürans T.A.Ş
• Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş
• Yatırım Finansman Menkul Değerler A.Ş
• Maxis Girişim Sermayesi Portföy Yönetimi
• Maxis İnvestments Ltd.
• TSKB Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı A.Ş

Cam grubu

• Anadolu Cam Sanayii A.Ş
• Paşabahçe Cam Sanayii ve Ticaret A.Ş
• Soda Sanayii A.Ş
• Trakya Cam Sanayii A.Ş
• Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları

Telekomünikasyon Grubu

• İş Net Elektronik Bilgi Üretim Dağıtım Ticaret ve İletişim Hizmetleri A.Ş
• Softtech Yazılım Teknolojileri Araştırma Geliştirme ve Pazarlama Ticaret A.Ş

Sanayi ve Hizmet Grubu

• Bayek Tedavi Sağlık Hizmetleri ve İşletmeciliği A.Ş
• Erişim Müşteri Hizmetleri A.Ş
• İş Merkezleri Yönetim ve İşletim A.Ş
• Kültür Yayınları İş-Türk A.Ş

Şişecam

Atatürk’ün talimatıyla 1935 yılında İş Bankası tarafından kurulmuştur.Türkiye’nin temel cam ürünleri ihtiyacı karşılamak için kurulmuştur ve günümüzde 154 ülkeye ihracat yapmaktadır.

Düzcam, cam ev eşyası, cam ambalaj ve kimyasallar olarak yurtiçinde 16, yurt dışında 27 üretim tesisinde toplam 22 bin çalışanı vardır.Satışlarının %60’ı uluslararasıdır.

1960’lı yıllarda “pazarımız dünyadır” diyerek dünya pazarlarına açılmışlardır ve 1970’ten itibaren hızlıca büyümeye başlamıştır.2000’li yıllarda ürünler Latin Amerika’dan Okyanusya’ya, Kuzey Avrupa’dan Güney Afrika’ya dünyanın bir çok yerine ulaştırılmıştır.Bilinirliği ve Pazar payı artan kuruluş, satışta elde ettiği pazarı üretim açısından elde etmek istemesinden dolayı yabancı ülkelere tesis kurmuştur.

Atatürk’ün talimatıyla kurulan Şişecam, kurulduğundan bu yana en ileri teknoloji ve yenilikler kullanmakta ve Araştırma ve Teknolojik Geliştirme yatırımlarıyla ürün ve üretim süreçlerini geliştirerek sektörüne katma değerli ürünlerle yön vermektedir.

Büyüme stratejilerini benimseyen Şişecam’ın küresel pazarda marka bilinirliği ve pazar payı sürekli artmaktadır.Şişecam faaliyet alanı kapsamında dünyada ilk üç içinde yer almayı hedeflemiştir.

Trakya Cam

Şişecam Topluluğu’nun düzcam alanındaki faaliyetlerini yürütür ve Türkiye düzcam pazarının lideri, bölgemiz düzcam pazarının öncüsüdür.Üretim açısından kendi alanında dünyada 5. ve Avrupa’da 1. büyük firma konumundadır.Faaliyet gösterdiği alanlar: otomotiv ve diğer ulaşım araçları camları, enerji ve beyaz eşya camları ve son olarak mimari camlardır.

Üretime ilk başta 1961’de Çayırova Fabrikası’nda “sheet teknolojisi” ile başlamış ve daha sonra 1967’de yeni düzcam fırını alınmıştır.Devamında gelen 10 yıllık dönemde ürün çeşitlendirilmesine gidilmiştir ve 1981’de devreye alınan tesisle Doğu Avrupa, Balkanlar, Ortadoğu ve Kuzey Afrika ekseninde, modern float yöntemiyle üretim yapan ilk kuruluş olmuştur.

1980 yıllarında kalite ve kapasitesi artması beraberinde dünya pazarlarına açılmayı getirmiştir.2000’li yılların 2. yarısında, faaliyetlerini ilk defa yurt dışına taşımış ve 2006 yılında Trakya Glass Bulgaria EAD tesisini Bulgaristan’da faaliyete sokmuştur.2009 yılında Mısır ve Rusya’daki dünyanın en büyük düzcam faaliyetlerini sürdüren Saint-Gobain ile ortak gelişme kararı almıştır.2010 yılında Bulgaristan Otocam Fabrikası’nı ve 2013 yılında lamine ve kaplamalı cam tesislerini devreye almıştır.

2013 yılında Hindistan’da HNG Float Glass Limited firmasına orak olduktan sonra Avrupa’da Richard Fritz Holding firmasının satın alarak büyümesini sürdürmeye devam etmiştir.Otomotiv camı alanında Rusya ve Romanya’da tesis yatırımı yapmıştır.2016 yılında İtalya’da bulunan Sangalli Vetro Porto Nogaro firmasını satın aldıktan sonra 2018 yılında İtalya’da 2. Firmayı satın alarak kapasitesini ikiye katlamıştır ve aynı yıl 2013’ten beri ortak olduğu Hindistan’daki firmanın tamamını almıştır.

Şişecam Ortaklık Yapısı

KAYNAKÇA

• http://muze.isbank.com.tr/Sayfalar/hakkimizda.aspx
• http://muze.isbank.com.tr/Sayfalar/is-bankasi-tarihcesi.aspx
• https://www.isbank.com.tr/TR/hakkimizda/bizi-taniyin/tarihimiz/o-gunlerden-bugunlere/Sayfalar/o-gunlerden-bugunlere.aspx
• https://www.isbank.com.tr/TR/hakkimizda/bizi-taniyin/tarihimiz/Sayfalar/tarihimiz.aspx
• https://www.youtube.com/watch?v=EtyA3Kn-HQU
• https://www.sozcu.com.tr/2018/yazarlar/sinan-meydan/ataturkun-vasiyetini-iptal-etmek-2641772/
• https://www.aksam.com.tr/ekonomi/is-bankasi-son-dakika-hisseleri-kimin-ataturkun-is-bankasi-ortaklik-parasi-yapisi-nedir/haber-774369
• https://www.isbank.com.tr/TR/hakkimizda/yatirimci-iliskileri/kurumsal-bilgiler/yonetim-kurulu-uyeleri/Sayfalar/yonetim-kurulu-uyeleri.aspx
• http://www.diken.com.tr/is-bankasi-tartismasi-hisseler-chpye-mi-ait-ataturke-mi
•  http://www.filozof.net/Turkce/tarih/siyasi-tarih/39839-is-bankasinin-kurulus-hikayesi-tarihi-sermayesi-hakkinda-bilgi.html
• https://www.isbank.com.tr/TR/hakkimizda/bizi-taniyin/tarihimiz/ilklerimiz/Sayfalar/ilklerimiz.aspx
• http://www.sisecamduzcam.com/tr/hakkimizda/sirket-profili
• http://www.sisecam.com.tr/tr/hakkimizda/sisecam-toplulugu
• http://www.sisecam.com.tr/tr/yatirimci-iliskileri/kurumsal-kimlik-ve-yonetim/ortaklik-yapisi