Kendine Aşırı Güvenme Önyargısı (Overconfidence) Nedir? |2023

Sefa ERKUŞ Kendine Aşırı Güvenme Önyargısı (Overconfidence) Nedir? |2023 için yorumlar kapalı

İçindekiler

1 Kendine Aşırı Güvenme Önyargısı (Overconfidence Bias) Nedir?

Kendine Aşırı Güvenme Önyargısı (Overconfidence Bias) Nedir?

Aşırı Güvenme veya Aşırı Özgüven Önyargısı (İngilizce: Overconfidence Bias), yatırımcıların beceri, yetenek ve bilgi düzeylerini olması gerekenden yüksek değerlendirmeleri eğilimidir. Basit şekilde ifade edilirse yatırımcının yüksek egosu nedeniyle kendisini olduğundan daha iyi (başarılı, yetenekli, zeki) görmektedir. Kendine güven, kişinin yeteneklerine gerçekçi bir güven duyması anlamına gelirken aşırı özgüven, kişinin bilgisini veya belirli bir durum üzerindeki kontrol seviyesini aşırı iyimser tahmin etmesidir.Hayatın birçok alanında yaygın olan kendine aşırı güvenme önyargısı erkeklerde kadınlara göre daha yüksektir. Piyasalarda işlem yapan traderlarda kendine aşırı güvenme eğilimine sıklıkla rastlanır ve yatırımcının büyük hatalar yapmasına neden olabilir.

İnsanın kendine güvenmesi başarılı olması için yararlı bir şey olsa da kendine aşırı özgüven ise çoğunlukla zararlı bir düşünce sistematiğidir. Bu ikisi arasındaki sınır çok ince olduğundan ikisini birbirinden ayırmak zordur. Bir yatırımcının hisse senedi alırken kendine aşırı güven duyması uzun vadede, zararlı olabilir.

Aşırı Özgüven Örnekleri

Örneğin akademisyen James Montier’in 2006 yılında yaptığı anket çalışmasına katılan 300 profesyonel fon yöneticisinin %74’ü işlerindeki performanslarının ortalamanın üzerinde olduğunu düşündüğünü bildirmiştir. Yani her 100 yöneticiden 74’ü kendini diğerlerinden daha başarılı görmektedir. Katılanların sadece %24’ü kendilerini ortalama oranda başarılı görürken 300 yöneticinin hepsi ortalama veya ortalamanın üstünden başarılı olduğunu düşünmektedir. Oysa gerçek bir öznel değerlendirme olsa yöneticilerin sadece %50’si ortalamanın üstünde görmelidir. Bu tutarsızlık, fon yöneticilerinin çoğunun irrasyonel şekilde kendine aşırı özgüven duyduğunu göstermiştir.

Kendine aşırı güven kişiler, bir görevi ya da işi başarıyla yerine getirme yeteneğini abartma eğilimdedir. Bu zihinsel tuzak, tüm mesleklerde ve çalışma alanlarında yaygın olarak ortaya çıkar. Bu olayı açıklamak için, yarışmacı sayısına bakmaksızın katıldığınız veya katılmaya çalışıp “ben bunu kesin kazanırım/başarırım” diye düşündüğünüz ama kazananı bir kişi olan (o da siz değilsiniz) yarışmaları düşünün.

Borsada Aşırı Özgüven Türleri ve Aşırı Güvenme Önyargısı Örnekleri

Yatırım yaparken kendine çok güvenmenin farklı türleri bulunmaktadır. Özellikle sosyal medyada “üstat” diye tabir edilen çoğu kişide bu eğilim mevcuttur. Bu insanlar hisseleri diplerden alıp tepeden sattıklarını iddia ederler (çoğu durumda bu olmasa da).

Daha üst sıralarda görme: Başarı sıralamasında kendini diğerlerinden daha yukarıda görme eğilimi

Kontrol yanılsaması: Borsada bir pozisyon alırken al-sat yaparken kontrolün tamamen kendisinde olduğuna ilişkin yanılsama. Örneğin “Hisseyi aldığımda istediğimde satarım istediğimde satarım.”
Zamanlama: Borsada bir pozisyona tam zamanında girdiğine yönelik aşırı iyimserlik. Örneğin “Kesinlikle dipten aldım ya da kesinlikle tepeden sattım ben.”
Arzulama Etkisi: Wishful thinking diye de geçen bu durum bir şeyin gerçekleşmesini ne kadar istiyorsak o konuda daha çok özgüvenli hareket etme yanılgısı. Örneğin bir hissenin çıkmasını çok istiyorsak o hisse konusunda kendimize daha çok özgüven duyup o hissede aldığımız pozisyon riskini arttırabiliyoruz.

Bu makale ilginizi çekebilir: Ulaşılabilirlik Kısayolu (Availability Heuristics) Nedir? |2023

Örnek 1: Araştırmacı Terrence Odean’un 1998 tarihli “İşlem Hacmi, Oynaklık, Fiyat üzerine” çalışması kendine çok güvenen borsacıların kendine daha az güvenen borsacılarla karşılaştırıldığında daha fazla al-sat yaptığını göstermektedir. Kendine Aşırı Güvenme Önyargısına kapılan yatırımcılar pozisyona girmek ve çıkmak konusunda hep doğru karar verdiklerini düşünme eğiliminde olmuşlar. Bunca işleme rağmen Odean çok işlem yapan borsacıların, piyasa ortalamasından daha düşük kar elde ettiklerini de ortaya koydu.

Aşırı Özgüven Önyargısından Nasıl Kaçınılır?

Kendine olduğundan fazla güven duyma eğiliminden kaçınmaya çalışan ellerinde türlü piyasa raporları olan fon yöneticileri veya küçük yatırımcılar bile yüksek getiri için oldukça çaba sarf eder.

Kendinize aşırı güvenmenize rağmen zarar ettiğiniz al-sat işlemlerini veya yatırım kararlarınızı gözden geçirerek diğer işlemlerinizde nerede hata yaptığınızı bulabilirsiniz.